لینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب*
فرمت فایل:Word (قابل ویرایش و آماده پرینت)
تعداد صفحه17
چکیده
معماری بناهای دورة اسلامی
سیر تحول پلانها در معماری معاصر
چکیده:
هنر اسلامی در تمام جنبه های خود ، مبتنی بر حکمت اسلامی است و این یعنی درک این حقیقت که هر اثر هنری باید طبق قوانینی آشکار ، ساخته و پرداخته شود و اینکه این حقایق ، کتمان نشود و در حجاب مستور نماند. بنابراین اصل توحید که پایه نظرگاه اسلامی است با تکیه براین اصل ، در پی وحدت بخشیدن بر پیکر عناصر گوناگون هنری است . در معماری مساجد نیز تجلی کرده و روح وحدت را در معماری مساجد سراسر جهان اسلام به منصه ظهور می رساند.
معماری بناهای دورة اسلامی
هنر اسلامی را باید از زوایای مختلف مورد مطالعه قرار داد . در اسلام ، هنر و ایمان ، پیوندی نا گسستنی دارند . اسلام ، نخستین دین آسمانی است که نظر انسان را به گستره زیبایی و زینت در آفریده ها جلب می کند و به او می نمایاند که پدیده ها دارای دو جنبه هستند . یکی ، جنبه سود بخشی و دیگری، جنبه زیبایی . بعبارت دیگر ، جنبه ایکه زندگی را برای انسان ، سهل و آسان می نماید و جنبه ایکه غذای روح و روان آدمی را مهیا می کند. هنر اسلامی به یک معنا ، هنری است تجریدی و عرفانی و جوهر آن در قرینه سازی متجلی می گردد . تمامی نظم تجریدی این معماری قدسی ، باز تابی است از محتوای عارفانه ای که بر پایه ایدئولوژی اسلامی بنا شده است . در هنرهای تزئینی اسلام ، رعایت اصل « پرهیز از بیهودگی » وجود دارد یعنی اینکه در هنر اسلامی نه تنها از مسائل منفی خودداری می شود بلکه از امور بیهوده و عبث نیز پرهیز می شود . بعبارت دیگر ، در هنر اسلامی آنچه که ضروری و بایسته است به شکلی زیبا و دلپسندارائه می گردد . یعنی در هنر اسلامی هم به جنبه کاربردی و هم به جنبه تزئینی یک پدیده و اثر هنری توجه می شود . جنبه کاربردی، بدین لحاظ که آثار هنری ، عبث و بیهوده نباشند و جنبه تزیینی هم بدین جهت که به حس جمال طلبی و زیبایی خواهی انسان ، پاسخ مثبت داده شود . در واقع مسجد ، مجموعه ایست که از هنرهای گوناگون که بر روی هم فضا و مکان مقدسی را پدید می آورند . فضا و مکانی که برای ایجاد رابطه میان خداوند و خلق متناسب باشد . فضا و مکانی که در عین شکوه و جلال ، آراستگی و تزئین آن ، ذهن انسان را به جای توجه به خداوند به خود مشغول ندارد و از آنجائیکه مسجد ، پایگاه اجتماعی مسلمانان بشمار می رود به تزئین آن توجه خاصی شده است .بنابراین می توان گفت اولین جایگاه تجلی هنر اسلامی، مسجد بوده است . ساختمان مسجد، طوری است که راز و نیاز انسان را با معبود ،آسان می کند . تناوب بیکران قوسها و ستونها ، فضای پیوسته را چنان به تکه های همسان، بخش می کند که وصول به حالت معنوی را آسان می سازد . گذشته از این ، آرایش درونی بنا نیز در بوجود آوردن این حالت روحانی ، سخت موثر می نماید . در تزئین و آرایش بناهای اسلامی این خصیصه هست که بیننده را به جنب و جوش وانمی دارد و بر عکس در ذهن وی ، زمینه ای برای کشف شهود و درون بینی مهیا می کند . تزئینات بناهای اسلامی، نظیر گنبد ، محراب ، رواقها ، مناره و ... کلیّت و تمامیّت ذاتی به آن می بخشد . کتیبه های منقش بر روی دیوار مساجد ، انسان را نه تنها به یاد معنای کلمات آن می اندازد بلکه او را متوجه وزن اشکال و صور روحانی آن می کند . آنچه که از نظر هنرمند مسلمان جلوه می کند اینست که سطح خارجی و داخلی بنای مسجد ، تماماً پوشیده باشند . این پوشش، که عالیترین جلوه های آن صنعت کاشیکاری و گچبری است دارای طرحی یکنواخت و بدون تضاد است یعنی همه جا مجموعه کار و آهنگ ملایم رنگها و طرحها مورد نظر است نه یک موضوع خاص .
ویژگی نقوش اسلیمی ، تحرّک ، پیچ و تاب ، رشد و نمو آن است . بی تردید چنین ترکیبات بدیعی، جاذبه مساجد را در طول تاریخ تمدن اسلامی برای مسلمانان افزایش داده و حتی هنرمندان غربی را دچار حیرت و شگفتی نموده است . در معماری اسلامی ، عناصری همچون ، شکل ، تقارن ، جهت مندی بنا ، رنگ ، خط ، توجه به نوع مصالح ، محراب ، گنبد ، مناره و... باعث تجلیب انسانها به این مکان مقدس شده است . بررسی معماری مساجد ،بدون در نظر گرفتن تزئینات آن در هر شکلی و با هر موادی کامل نیست . اهداف چنین تزئیناتی بیان واقعیات غیر ملموس است . نقوش اسلیمی ، نقوش هندسی و کتیبه ها هر سه منحصر به معماری اسلامی است و در واقع جایگزین شمایل ، مجسمه و نقاشی در کلیساها شده است . در تمام سرزمینهایی که اسلام بدانجا قدم نهاد شکل منحصر به فرد نقوش اسلامی را در آنجا آفرید . معماران ایرانی ،تحت تاثیر باورهای اسلامی ، در خلق آثار بدیع، نظیر کتیبه های متضمن نامهای جلاله خداوند و رسول گرامی اسلام (ص) و آیات نورانی قران در انواع صور زیبا بر روی آجر پخته و کاشی لعابدار تلاش نموده اند . این نوع تزئینات ، علاوه بر زیبا سازی صوری فضا در بالا بردن کیفیت فضای روحانی عبادت ، نقش موثری ایفا می نماید . کاشیکاری با رنگهای زیبا و متنوع ، پیوندی بین آسمان و مسجد را برای بیننده القا می کند . نمونه بارز و عینی این هنر بی بدیل ، کاشیکاری گنبد مسجد شیخ لطف الله در اصفهان می باشد . خط و کتیبه در معماری اسلامی و ایرانی از جایگاه ویژه ای در زیباسازی بیوت الهی و سایر اماکن مذهبی برخوردار است . هدف خط و خطاطی در کتیبه های مساجد ، جنبش و حرکت به سوی مقصد است . این هنر زیبا در کاشیکاری و گچبری هم بکار گرفته شده و باعث خلق آثار متعدد و متنوعی شده است . احاطه شدن ورودیها ، تاقها ، محراب ، مناره و حتی اطراف گنبد با این کتیبه ها و نقوش زیبا نشان از آمیختگی وپیوند زندگی مسلمانانب
مقاله در مورد سیر تحول پلان معماری و تزئینات در بناهای اسلامی
