بیان مسئله:
کنترل میزان رشد جمعیت یکی از مهمترین شاخصهای توسعه بحساب می آید. جمعیت دنیا در سال 1950 دو و نیم میلیارد نفر بوده و اکنون از مرز 6 ملیارد نفر گذشته است و پیش بینی می شود در سال 2025 میلادی به 5/8 میلیارد نفر برسد طی همین سالها در ایران روند رشد جمعیت از متوسط دنیا بالاتر بود و جمعیت 10 میلیونی 100 سال قبل اکنون به نزدیک به 7 برابر رسیده است .
کشور جمهوری اسلامی ایران که در دوران سالهای اولیه انقلاب دارای رشد جمعیت بالا و در حدود7/2 (که تا 4/3 نیز ذکر شده است) و در سالهای اخیر این میزان رشد تا حدود 7/1 (و مواردی تا 2/1 نیز ذکر شده) کاهش یافت این کاهش رشد جمعیت ناشی از اجرای طرحها و برنامه های کنترل جمعیت در سالهای اخیر بوده است.
هرم سنی جمعیت ایران در سالهای اول بعد از انقلاب شکلی مخروطی با قاعده پهن به خود گرفت که این شکل نشانگر رشد جمعیت بالا است و در سالهای بعد این رشد بسرعت کنترل و باعث تغییر در شکل نمودار فوق گردید بطوری که اکنون یک ناحیه فرو رفته در قاعده مخروط را می توان بوضوح مشاهده کرد مشابه این تغییر را می توان در نمودار رشد جمعیت کشور های اروپایی و بخصوص در کشور آلمان پس از جنگ جهانی اول مشاهده نمود که البته این تغییر شکل نمودار در اروپا در بین گروه جوانان و افراد میانسال (بویژه مردان ) و بدلیل کشته شدن سربازان در جنگ بوده است در حالی که تغییر شکل مزبور در کشور ما ناشی از کنترل رشد جمعیت و تنظیم خانواده می باشد.
کشور ایران دارای جمعیت جوانی می باشد و برابر آمار (در زمان مطالعه) حدود 35% جمعیت کشور را افراد زیر 18 سال تشکیل می دهند این آمار اهمیت تحقیق در مسائل جوانان و از جمله مسئله ازدواج را روشن تر می نماید .
براساس مطالعات انجام شده در سال 1365 از سوی سازمان ثبت احوال نشان می دهد که 99 در صد از زنان کشور ما موفق به ازدواج می شوند و تنها یک درصد آنان تا پایان عمر خود موفق به ازدواج نمی شوند .
شاخص دیگر میانگین طول مدت ازدواج است که این رقم در جامعه ما بسیار بالا است.
الگوی ازدواج در ایران بر اساس باور مردم به این گونه است که شوهر باید از زن بزرگتر باشد و میزان تفاوت سن حداقل 5 سال را لازم و این اختلاف سن را ضامن بقای خانواده ها می دانند.
همچنین طبق تحقیق انجام شده از سوی سازمان ثبت احوال میزان تفاوت سنی زن و مرد در کشور طی سالهای دهه 60 بین 8/4 تا 1/5 بوده است اخیرا مجلس شورای اسلامی نیز در یک طرح پیشنهادی سن قانونی ازدواج برای مردان 18 و برای زنان را 15 سال اعلام نمود.
آمار های موجود اختلاف سن زن و مرد را در جوامع مختلف و از جمله در جوامع غربی نیز در همین حدود نشان می دهد تا به آنجا که فرمول زیر را که از دوران ارسطو باقی مانده است برای تعیین سن مناسب ازدواج زن و مرد صادق دانسته اند.
7+ (2/ سن مرد) = سن زن
نمودار شماره 1: نمایش میانگین سن ازدواج در زن و مرد بر اساس فرمول فوق
بر اساس این طرز تفکر و طبق فرمول فوق مشخص است که با افزایش سن ازدواج میزان اختلاف سن زن و مرد نیز افزایش می یابد به گونه ای که سن مناسب زن برای مرد 14 ساله معادل 14 سال و برای مرد 20 ساله معادل 17 سال و برای مرد 40 ساله معادل 27 سال و برای مرد 60 ساله معادل 37 سال خواهد بود.
نتیجه چنین تفکری در صورتی که میزان رشد جمعیت همواره مثبت باشد آن است که همیشه تعداد زنان در معرض ازدواج به مردان در معرض ازدواج بیشتر بوده است این موضوع تا کنون مشکل حادی را برای ازدواج زنان بوجود نیاورده لیکن این مشکل همیشه بطور مزمن خود را بروز داده است اگر چه تعدد زوجات باعث شده است تا ازدواج تعداد کمی از این بانوان نیز ممکن گردد.
بر اساس آمار منتشره از سوی سازمان ثبت احوال 82/2 درصد مردان کشور ما در سال 1370 دارای 2 همسر بوده اند که تعداد بیش از 345 هزار نفر از زنان را شامل می شود اگر فرض کنیم که فرهنگ چند همسری در جامعه همچنان حاکم باشد باز هم نمی توان انتظار داشت که کلیه دختران فرصت ازدواج را پیدا نماید ضمن آنکه عوارض چند همسری را نیز باید پذیرا باشند.
به ازای هر مرد در سن ازدواج حداقل یک زن در سن ازدواج و با اختلاف سنی ذکر شده وجود دارد لیکن با توجه به الگوی سنی ازدواج و فرهنگ اختلاف سن زن و مرد حاکم بر کشور ما انتظار می رود با توجه به تغییراتی که در میزان رشد جمعیت در کشور ما اتفاق افتاده است و منحنی هرم سنی در بخش قاعده آن دچار فرورفتگی شده است در سالهای آینده تعداد پسر های آماده ازدواج از تعداد دختر ها بیشتر شده و چه بسا تعداد قابل توجهی از آنان تا پایان عمر مجرد باقی بمانند اگر چه ممکن است تعدادی از مردان به فکر خروج ازکشور برای ازدواج افتند البته امکان واردات دختر از کشور های دیگر را نیز می توان در نظر گرفت! در هر حال این مشکل را با قانون چند همسری هم نمی توان رفع نمود!!
لازم به ذکر است در صورتی که بخشی از افراد جامعه بدلیل عدم تعادل تعداد پسر و دختر آماده ازدواج مجرد باقی بمانند علاوه بر ایجاد زمینه های فساد برای آنان بخش وسیعی ازافراد متاهل جامعه را نیز به فساد سوق می دهند حال این سوال پیش می آید که آیا افزایش تعداد افراد مجرد در جامعه را باید یک معضل بشمار آورد و یا اینکه مانند غربیها آن را به عنوان عامل کنترل جمعیت بحساب آورده و از آن استقبال نمود به هر حال پیش بینی میزان تجرد در بین زنان و مردان در سالهای بعد می تواند امکان تصمیم گیری های حساب شده و بموقع برای سیاستگزاران بهداشتی و بلکه فرهنگی و اقتصادی را فراهم سازد.
در یک بررسی وسیع که بوسیله دفتر سلامت خانواده و جمعیت در وزارت بهداشت و درمان و با نظارت مرکز آمار و همکاری کارشناسان و سازمانهای بین المللی در مهر ماه سال 1379 انجام شد آمار و اطلاعات بسیاری در زمینه جمعیت و شاخصهای توسعه جمع آوری گردید در این تحقیق علاوه بر سن تولد کلیه افراد خانواده سن ازدواج در زوجین مورد سوال قرار گرفت که زمینه بسیار مناسبی را برای انجام تحقیق در این زمینه فراهم ساخته است .
لازم به ذکر اکنون نتایج این مطالعه تحت عنوان سیمای جمعیت و سلامت در جمهوری اسلامی ایران (مهر ماه 1379) منتشر شده است
عوامل موثر بر الگوی سنی ازدواج:
الگوی سنی ازدواج در هر جامعه ای تابع شرایط عرضه وتقاضای حاکم بر آن جامعه می باشد و عوامل موثر برآن عبارتند از:
الف - عوامل موثر بر سن ازدواج در زن و مرد
1- وضعیت تحصیلی و فرهنگی افراد جامعه
2- وضعیت اقتصادی جامعه
3- امنیت و آرامش حاکم بر جامعه
4- طبقه اجتماعی خانوار (شهری و روستایی – کارگری و کشاورزی)
5- قوانین و مقررات حاکم بر جامعه
ب - عوامل موثر بر اختلاف سن زن ومرد در هنگام ازدواج
1- سنتها و فرهنگ اختلاف سنی زن و مرد در هنگام ازدواج حاکم بر هر جامعه
2- وضعیت تحصیلی و فرهنگی افراد جامعه
3- قوانین و مقررات حاکم بر جامعه
4- میانگین سن ازدواج در جامعه
ج – عوامل موثر بر افزایش و کاهش میزان ازدواج
1- وضعیت اقتصادی جامعه
2- پایین بودن سن ازدواج
3- پذیرش فرهنگ تجرد در جامعه
د – عوامل موثر بر ازدواج مجدد در زن ومرد
1- پذیرش فرهنگ چند همسری از سوی جامعه
2- میزان طلاق در جامعه
3- میزان از دست دادن همسر بدلیل فوت در بین زنان و مردان
ه- عوامل موثر بر نسبت جنسی در جامعه
1- تعداد پسر و دختر مجرد هر گروه سنی
2- تغییرات در الگوی باروری و افزایش و یا کاهش شدید رشد جمعیت
3- مرگ و میر و یا تلفات ناشی از جنگ در بین جنس مذکر
4- مهاجرت ها ی بی رویه جوانان به خارج از کشور
5- مهاجرت های بی رویه اتباع خارجی بی همسر به داخل کشور
6- مهاجرت های شغلی در بین جنس مذکر
اهداف:
هدف کلی:
بررسی الگوی سنی ازدواج در ایران و برآورد وضعیت آن در سالهای آینده
اهداف اختصاصی:
1- تعیین الگوی سنی ازدواج در کشور به تفکیک گروه های سنی
2- تعیین وضعیت الگوی سنی ازدواج در سالهای آینده بر اساس الگوهای سنی موجود در جامعه
3- تعیین وضعیت الگوی سنی ازدواج در سالهای آینده بر اساس ایجاد تغییر در الگوی سنی موجود
اهداف کاربردی:
1- پیش بینی میزان تجرد قطعی در بین جوانان در دهه های آینده بر اساس الگوی سنی ازدواج در ایران
2- تعیین الگوی سنی مناسب ازدواج در ایران برای پیشگیری از تجرد قطعی جوانان در ده های آینده
سئوال ها:
1- الگوی سنی ازدواج در کشور چگونه است
2- ترکیب سنی جمعیت مجرد و متاهل چگونه است
3- ترکیب سنی جمعیت مجرد در سالهای آینده چگونه خواهد بود
4- در صورت تغییر در الگوی سنی ازدواج ترکیب سنی جمعیت مجرد در سالهای آینده چگونه خواهد بود
فرضیات:
1- اختلاف سن هنگام ازدواج در زن و مرد در ایران بالا است
2- ترکیب سنی جمعیت کشور بطور مشخص متفاوت از دیگر کشورها است
3- ترکیب سنی جمعیت مجرد در کشور با توجه به اختلاف سن هنگام ازدواج نامناسب است و در سالهای آینده عدم تناسب بین گروه های سنی منجر به تجرد تعداد زیادی از جمعیت کشورخواهد گردید
4- در صورت تغییر در الگوی سنی ازدواج می توان از تجرد قطعی افراد در سال های آینده جلوگیری نمود
روش تحقیق:
بمنظور بررسی ویژگیهای جمعیتی و بهداشتی در جمهوری اسلامی ایران دفتر سلامت خانواده و جمعیت با همکاری مرکز آمار ایران و با مشارکت کارشناسان و سازمانهای ملی و بین المللی طرح تحقیقاتی وسیعی را در مهرماه 1379 در سراسر کشور به اجرا در آورده است.
در این طرح ملی که زیر نظر کارشناسان ستادی وزارت بهداشت و مرکز آمار انجام شد پرسشنامه ای 22 صفحه ای مشتمل بر کلیه اطلاعات جمعیتی و بهداشتی کشور تهیه گردید.
در این بررسی که توسط تیم های با تجربه از سراسر کشور و با نظارت کارشناسان ستاد مرکزی وزارت بهداشت و مرکز آمار ایران انجام شد اطلاعات فراوانی در زمینه های اطلاعات عمومی خانوار - اعضای خانواده ها - وضعیت کار افراد 5 تا 14 سال - حادثه و معلولیت در خانوار - تسهیلات و امکانات رفاهی خانوار - اطلاعات عمومی و باروری و شیردهی زنان 10 تا 49 ساله – تنظیم خانواده – وضعیت کودکان زیر 5 سال در مورد بیماریهای اسهالی و عفونتهای حاد تنفسی – آموزش پیش دبستانی و شیر مادر جمع آوری گردید.
برای بررسی الگوی سنی ازدواج در ایران نیاز به داده هایی در زمینه سن ازدواج زن سن ازدواج مرد و سال ازدواج آنها می باشد در طرح بررسی ویژگیهای جمعیتی و بهداشتی در ایران داده های جمع آوری شده که قابل بکارگیری در این بررسی می باشند عبارتند از:
1- سن هر یک از اعضای خانوار چقدر است؟
2- وضعیت تاهل هر یک از اعضای خانوار چگونه است؟
3- سن در اولین ازدواج زن چقدر است؟
4- در این ازدواج (اولین ازدواج) شوهر چند سال داشت؟
در این بررسی برای هریک از افراد زن 10 – 49 ساله خانوار که حداقل یک بار ازدواج کرده فرم مخصوص تکمیل شده است بگونه ای که کلیه زنان همسردار یا بی همسر (بعلت طلاق یا فوت همسر) مورد پرسشگری قرار گرفته و به سوالات فوق پاسخ داده اند.
لازم به ذکر است که با داده های موجود می توان میزان ازدواج و الگوی ازدواج را به تفکیک هر سال مورد بررسی قرار داد برای این منظور کافی است برای بدست آوردن سال ازدواج از فرمول زیر استفاده کنیم.
سن زن در اولین ازدواج + سن زن – 1379 = سال ازدواج
بدین تربیب می توان فهمید که هر گروه سنی از زنان با کدام گروه سنی از مردان ازدواج کرده اند و در طی سالهای مختلف این الگوی سنی چه تغییری کرده است. با فرض ثابت ماندن الگوی بدست آمده در دهه آینده و درصورت اعمال این الگو میتوان روند توزیع سنی زنان و مردان در معرض ازدواج در سالهای آینده را پیش گویی و مورد مطالعه قرار داد.
نمونه گیری:
با توجه به اینکه در بررسی انجام شده حجم نمونه زیادی جمع آوری شده است و نمونه شباهت به سرشماری خواهد داشت و تعیین حجم نمونه نیاز نخواهد بود.
در این بررسی از هر استان دوهزار خانوار روستایی و دوهزار خانوار شهری مورد بررسی قرار گرفتند و حدود 114 هزار خانوار ایرانی (مشتمل بر 536 هزار نفر) مورد پرسشگری قرار گرفته که برای هر خانوار پرسشنامه هایی مشتمل بر 22 صفحه توسط نیروهای کارآزموده تکمیل گردید.
ملاحظات اخلاقی:
در این مطالعه نکات اخلاقی لازم رعایت شده است و در صورت مشاهده امکان وقوع فرضیات فوق با ارائه راه حل مناسب به مسئولان و سیاست گذاران کشور نسبت به پیشگیری از مشکل فوق اقدام خواهد شد .
پیش آزمایی:
از آنجا که این بررسی بر اساس اطلاعات بدست آمده از طرح بررسی ویژگیهای جمعیتی و بهداشتی در جمهوری اسلامی ایران می باشد نیازی به پیش آزمایی وجود ندارد.
نتیجه بررسی:
بررسی ویژگیهای جمعیتی و بهداشتی در تاریخ مهر ماه 1379 با انجام پرسشگری از حدود 114 هزار خانوار در سراسر کشور انجام شد در این بررسی که توسط تیم های با تجربه از سراسر کشور و با نظارت کارشناسان ستاد مرکزی وزارت بهداشت و مرکز آمار ایران انجام شد اطلاعات فراوانی در زمینه های مختلف جمعیتی بدست آمد.
برای ورود داده ها به رایانه نرم افزار ویژه ای بوسیله EpiInfo طراحی گردید که در آن کنترل های ویژه ای نیز در نظر گرفته شد که این امکان را فراهم نمود تا داده ها با دقت بیشتری ثبت شوند.
طی دوره بررسی فعالیت های کنترل و نظارت و ارزشیابی بصورت مستمر و دقیق توسط مجریان اعمال گردید.
پس از تکمیل و انتشار نتایج بررسی فوق داده های طرح در آذرماه 1382 بطور کامل جهت انجام بررسی بروی الگوی سنی ازدواج در اختیار قرار گرفت.
تحلیل داده ها:
بررسی وضع موجود :
پس از دریافت داده ها نسبت به حذف مواردی که دارای داده های ناقص و یا متناقض برای این بررسی بودند از قبیل نداشتن سن هنگام ازدواج و یا سن همسر در هنگام ازدواج و یا عدم تناسب سن فرد با اطلاعات مربوط به تاهل اقدام گردید. لازم به ذکر است موارد حذف شده حدود 0017/0 از اطلاعات جمعیتی و کمتر از 06/0 از اطلاعات مربوط به سن تاهل بوده است که در نتایج بدست آمده بی تاثیر می باشند.
پس از اینکه داده ها پالایش شدند و امکان کار با داده ها فراهم شد نتایج حاصل به تفکیک جمعیت های هر استان – شهر و روستا- زن ومرد- تاهل و تجرد (افراد هرگز ازدواج نکرده و حداقل یکبار ازدواج کرده) و گروه های سنی 5 ساله در جداول ویژه ثبت شد به گونه ای که امکان مقایسه نتایج به تفکیک هر یک از گروه های فوق امکان پذیر باشد از طرفی داده های وضعیت تاهل زنان نیز به تفکیک هر استان – شهر و روستا و گروه های سنی در جداول مربوطه ثبت گردید در ادامه به کمک نرم افزار Excel نمودار هرم سنی در جمعیت های مختلف و به تفکیک هر استان، شهر و روستا و وضعیت تاهل ترسیم شد.
در بررسی اولیه مشاهده می شود که اختلاف چشمگیری در نتایج حاصله از استانهای مختلف و شهر و روستا غیر از موارد خاص مشاهده نمی شود به گونه ای که می توان نتایج هر یک از جمعیت ها را به کل کشور تعمیم داد.
هرم سنی به تفکیک استانها: به منظور بررسی وضعیت الگوی سنی ازدواج در جامعه به تفکیک هر یک از استانها و جمعیت های شهری و روستایی اختلاف سنی زن و مرد بر اساس سالهای ازدواج آنها محاسبه و نمودار مربوطه ترسیم شد نمودار های هرم سنی استانهای مختلف نشان می دهند که کلیه استان های مورد مطالعه از وضعیت تقریبا مشابهی برخوردار هستند اگر چه تفاوتهای اندکی را می توان در نمودار ها مشاهده نمود علیرغم برابر بودن تعداد خوشه ها در هر استان جمعیت های بدست آمده با اندکی تفاوت همراه می باشند.
هرم سنی به تفکیک روستا و شهر: در نگاه اولیه به هرم سنی جمعیت های شهری و روستایی می توان بوضوح به شباهت های بین آنها و هرم سنی هر یک از استان ها و هرم سنی کل کشور پی برد اما در مقایسه بین هرمهای سنی شهر و روستا با کمی دقت می توان اختلاف جزئی موجود بین آنها را ملاحظه نمود و آن اینکه نسبت جمعیت مرد به زن در هر گروه سنی در روستا کمتر از مقدار آن در شهر است این موضوع نشان دهنده مهاجرت شغلی جمعیت های مرد روستایی به سوی شهرها می باشد.
هرم سنی به تفکیک روستا و شهر در کل کشور: برای محاسبه و ترسیم دقیق هرم سنی اطلاعات بدست آمده را پس از وزن دهی با یکدیگر جمع نموده و هرم سنی برای کل کشور به تفکیک شهر و روستا ترسیم گردید.
با توجه به اینکه اطلاعات بدست آمده مربوط به سال 1379 می باشد برای برآورد وضع موجود محاسبه و اصلاح مقادیر بدست آمده ضروری بنظر می رسید. بدین منظور با فرض اینکه الگوی سنی ازدواج در طی سالهای 79 تا 82 تغییر زیادی نداشته است ابتدا الگوی سنی ازدواج را به تفکیک سن برای زن و مرد در سه سال منتهی به 79 محاسبه نموده و مقادیر بدست آمده از تعداد افراد مجرد کاسته شد تا تصویری از وضعیت فعلی در سال 82 بدست آید.
لازم به ذکر است منظور از افراد مجرد افراد هرگز ازدواج نکرده می باشد و افراد متاهل شامل افراد حداقل یکبار ازدواج کرده می باشد.
جدول شماره 1: جمعیت های برآورد شده در گروههای سنی به تفکیک جنس و تاهل در کل کشور در سال 1382
متولدین سالهای گروه سنی زن مرد کل جمعیت
مجرد مزدوج 79-82 متاهل مجرد مزدوج 79-82 متاهل
78- 82 0 - 4 2555803 0 0 2649653 0 0 5205457
73 - 77 5 - 9 3382894 1299 0 3476509 0 0 6860702
68- 72 10 - 14 3989759 246225 37001 4429024 6391 12693 8721092
63 - 67 15 - 19 3014331 675256 711548 4058950 239011 71402 8770498
58- 62 20 - 24 1175863 297019 1741330 1700294 684948 729374 6328829
53 - 57 25 - 29 430279 66119 2049577 570388 300907 1799452 5216721
48- 52 30 - 34 183327 16550 2028590 168018 49125 2002362 4447972
43 - 47 35 - 39 85582 3373 1814301 56289 12991 1857099 3829634
38- 42 40 - 44 48547 796 1654381 18354 5184 1655040 3382303
33 - 37 45 - 49 21565 398 1295315 15020 2659 1361493 2696451
28- 32 50 - 54 8851 0 1054756 6737 1457 897150 1968952
23 - 27 55 - 59 6012 0 756048 3073 2081 764208 1531422
18- 22 60 - 64 4055 0 686558 5586 1224 807125 1504548
13 - 17 65 - 69 7101 0 603146 5634 495 705985 1322361
08- 12 70 - 74 6742 0 480687 3503 240 549352 1040524
03 - 07 75 - 79 3478 0 306379 2911 83 351441 664291
1998- 02 80 - 84 892 0 107787 1260 0 114701 224640
1993 - 1997 85 - 89 1318 0 44103 1529 0 40541 87491
1988 - 1992 90 - 94 160 0 23307 1141 0 16655 41261
1983 - 1987 95 - 99 1182 0 30450 1402 0 22564 55597
جمع جمع 14927740 1307035 15425262 17175276 1306795 13758638 63900748
جدول شماره 2: جمعیت های برآورد شده در گروههای سنی به تفکیک جنس و تاهل در روستا در سال 1382
متولدین سالهای گروه سنی زن مرد کل جمعیت
مجرد مزدوج 79-82 متاهل مجرد مزدوج 79-82 متاهل
78- 82 0--4 1022055 0 0 1089870 0 0 2111925
73 - 77 5--9 1387290 825 0 1450590 0 0 2838706
68- 72 10--14 1504924 111274 20215 1669652 3550 5659 3315272
63 - 67 15--19 1026205 237571 300105 1324756 110531 34419 3033587
58- 62 20--24 452011 87253 624751 511277 258786 332944 2267021
53 - 57 25--29 182073 19399 685622 160074 71569 688827 1807563
48- 52 30--34 69589 4870 619795 29107 9823 627051 1360236
43 - 47 35--39 25944 1321 535541 6800 2889 539475 1111970
38- 42 40--44 11272 165 514585 3308 1238 486048 1016616
33 - 37 45--49 4305 83 431515 584 1238 385037 822762
28- 32 50--54 3111 0 355871 1953 825 268287 630049
23 - 27 55--59 1584 0 272327 677 660 237403 512652
18- 22 60--64 1895 0 271936 1132 908 300434 576306
13 - 17 65--69 1512 0 238952 991 495 292396 534346
08- 12 70--74 1285 0 193768 1126 83 235478 431740
03 - 07 75--79 1082 0 118814 334 83 152956 273270
1998- 02 80--84 574 0 38463 560 0 45767 85364
1993 - 1997 85--89 251 0 17019 517 0 17899 35686
1988 - 1992 90--94 22 0 7242 0 0 8209 15474
1983 - 1987 95--99 753 0 12622 719 0 8898 22992
جمع جمع 5697740 462760 5259143 6254027 462678 4667188 22803537
جدول شماره 3: جمعیت های برآورد شده در گروههای سنی به تفکیک جنس و تاهل در شهر در سال 1382
متولدین سالهای گروه سنی زن مرد کل جمعیت
مجرد مزدوج 79-82 متاهل مجرد مزدوج 79-82 متاهل
78- 82 0--4 1533748 0 0 1559783 0 0 3093531
73 - 77 5--9 1995604 474 0 2025919 0 0 4021996
68- 72 10--14 2484835 134951 16786 2759372 2841 7034 5405820
63 - 67 15--19 1988126 437685 411444 2734193 128480 36984 5736911
58- 62 20--24 723852 209767 1116579 1189017 426162 396430 4061807
53 - 57 25--29 248205 46720 1363955 410315 229339 1110624 3409157
48- 52 30--34 113737 11680 1408794 138911 39302 1375311 3087735
43 - 47 35--39 59637 2052 1278760 49489 10102 1317624 2717664
38- 42 40--44 37275 631 1139796 15047 3946 1168993 2365688
33 - 37 45--49 17259 316 863800 14436 1421 976456 1873688
28- 32 50--54 5740 0 698884 4784 631 628863 1338903
23 - 27 55--59 4429 0 483721 2396 1421 526804 1018770
18- 22 60--64 2160 0 414622 4454 316 506690 928242
13 - 17 65--69 5589 0 364193 4644 0 413589 788016
08- 12 70--74 5457 0 286919 2377 158 313874 608784
03 - 07 75--79 2396 0 187564 2576 0 198485 391022
1998- 02 80--84 317 0 69324 701 0 68935 139277
1993 - 1997 85--89 1067 0 27083 1012 0 22643 51805
1988 - 1992 90--94 137 0 16065 1141 0 8445 25788
1983 - 1987 95--99 429 0 17828 683 0 13666 32606
جمع جمع 9230000 844275 10166119 10921249 844117 9091450 41097210
نمودار شماره 2: هرم سنی روستایی به تفکیک تاهل وتجرد در سال 79
نمودار شماره 3: هرم سنی شهری به تفکیک تاهل وتجرد در سال 79
نمودار شماره 4: هرم سنی به تفکیک تاهل و تجرد در کل کشور در سال 79
گروه های سنی:
برای رسم نمودار هرم سنی جمعیت های مربوط به نمونه ها را به تفکیک زن و مرد در گروه های سنی 5 ساله تقسیم نموده و منحنی هرم سنی آن ترسیم گردید با توجه به شکل هرم می توان فراز و نشیب هایی را در بخشهایی از آن مشاهده نمود که مهمترین آنها با توجه به موضوع مورد بحث یعنی پیش بینی عدم تعادل جمعیتی مربوط به گروه های سنی ازدواج در آینده عبارتند از:
گروههای سنی 11 تا 20 سال : در گروه های سنی 11 تا 20 ساله نسبت به گروه سنی بالاتر از خود می توان افزایش شدید جمعیت را مشاهده نمود این افزایش مربوط به مقطع پس از انقلاب و دوران جنگ ایران و عراق است و در ارتباط مستقیم با سیاستها و برنامه های دولت پس از انقلاب می باشد که با اعمال سیاستهای تشویقی در کشور موجب کاهش سن ازدواج و درنتیجه افزایش موارد ازدواج و زاد و ولد گردید. میزان رشد جمعیت در طی سالهای فوق از مرز 4 در هزار نیز گذشت و موجب شد تا میزان رشد جمعیت بشدت افزایش یابد.
گروههای سنی کمتر از 10 سال: همانگونه که در منحنی هرم سنی مشاهده می گردد یک ناحیه فرورفته در قسمت انتهای هرم که مربوط به گروه سنی کمتر از 10 سال می باشد را می توان مشاهده نمود این پدیده مربوط به مقطع پس از جنگ ایران و عراق در کشور ما می باشد که تغییر در سیاستهای دولت برای کنترل جمعیت کشور و از طرفی توسعه سیستم شبکه های بهداشتی در کشور و همچنین کاهش میزان ازدواج به دلیل معضلات اقتصادی در کشور موجب گردید تا میزان رشد جمعیت بطور ناگهانی و چشمگیری کاهش یابد و فرو رفتگیی را در قاعده هرم ایجاد نماید فرورفتگیی که ممکن است بتواند منجر به عدم تعادل در کل هرم گردد!
گروه های سنی ازدواج:
سن ازدواج در زن و مرد: همانگونه که از نمودار اختلاف سنی زنان و مردان به تفکیک سال ازدواج مشاهده می شود با گذشت سنوات رفته رفته سن ازدواج زنان از ارقام کمتر از ده به نزدیک به بیست سال رسیده است و از طرفی سن ازدواج مردان بین ارقام 22 تا 25 سال در نوسان بوده است اما دلیل این امر آن است که گروه مورد مطالعه زنان ده تا 49 سال می باشند طبیعی است که در این مطالعه زنانی که مثلا در سال 1339 ازدواج نموده اند و بالای 10 سال عمر داشته اند بدلیل اینکه اکنون بیش از 49 سال دارند بطور خودکار از مطالعه حذف شده اند بنابر این تنها زنانی که کمتر از 10 سال داشته اند در مطالعه قرار می گیرند به همین دلیل نتایج حاصل بویژه در گروه های سنی بالا دقیق نمی باشند.
با در نظر گرفتن این نکته و با توجه به نمودار شماره 5 و جداول مربوطه می توان نتیجه گرفت افزایش روند میانگین سن ازدواج در بین زنان از حدود سن 17 سالگی در سال 1355 به سن 1/20 سالگی در سال 1379 است این در حالی است که میانگین سن ازدواج در بین مردان از حدود 7/22 در سال 1355 به 9/24 در سال 1379 رسیده است به بیان دیگر میزان اختلاف سن زن و مرد در موقع ازدواج در طی سالهای فوق از حدود 8/5 به 8/4 سال کاهش یافته است. نتایج فوق با آمارهای بدست آمده از مرکز آمار ایران و سرشماری منطبق می باشد.
نمودار شماره 5: تغییرات میانگین سن ازدواج در زن و مرد در طی سالهای مورد مطالعه
در کل کشور
مقایسه اختلاف سن زوجین نسبت به سن زن : بر اساس نمودار زیر می توان مشاهده نمود که میزان اختلاف سن زوجین با افزایش سن زن در هنگام ازدواج از حدود 9 سال در سن 10 تا 14 سالگی به کمتر از 2 سال در سن 25 تا 30 سالگی کاهش می یابد و دوباره با افزایش سن بتدریج اختلاف سن زوجین فزونی می یابد.
نمودار شماره 6: اختلاف سن به تفکیک سن زن در کل کشور(در سالهای 75-79)
مقایسه اختلاف سن زوجین نسبت به سن مرد : بر اساس نمودار زیر می توان مشاهده نمود که میزان اختلاف سن زوجین با افزایش سن مرد بتدریج افزایش می یابد. این افزایش بصورت یک تابع خطی می باشد و با معادله اشاره شده در مقدمه بررسی (نظریه ارسطو) تطابق نسبی دارد.
نمودار شماره 7: اختلاف سن به تفکیک سن مرد درکل کشور (در سالهای 75-79)
(و مقایسه با معادله ارسطو)
مقایسه اختلاف سن زوجین و سال ازدواج: همانگونه که از نمودار زیر می توان فهمید اختلاف سن زن و مرد در هر گروه سنی نسبت به گروه سنی دیگر در گذر زمان تغییر جزئی داشته است که نشان دهنده کاهش جزئی در میزان اختلاف سن زوجین در سالهای 1345 تا 1355 و افزایش جزئی از سال 1355 به بعد می باشد اگر چه این تغییرات در گروه های سنی 25 تا 29 سال بدلیل کمی حجم نمونه با نوساناتی همراه است ولی در مجموع می توان کاهش نسبی را در آن مشاهده نمود.
نمودار شماره 8:
مقایسه اختلاف سن زوجین و وضعیت تحصیلی زنان: برای بررسی وضعیت تحصیلی زنان در هنگام مطالعه و اختلاف سن زوجین در ابتدا سطح سواد افراد جامعه به سه گروه تحصیلی بیسواد شامل افراد بی سواد و تحصیل نامشخص گروه تحصیلی کمتر از دیپلم شامل ابتدایی راهنمایی دبیرستان و نهضت سواد آموزی و گروه تحصیلی بالاتر از دیپلم شامل دیپلم یا پیش دانشگاهی دانشگاهی و علوم حوزوی تقسیم گردید.
بر اساس تقسیم بندی فوق مشاهده می شود که تعداد زیادی از افراد در گروه تحصیلی کمتر از دیپلم قرار می گیرند و دو گروه دیگر که بی سواد و بالاتر از دیپلم می باشند جمعیت کمتری را شامل می شوند.
همچنین می توان مشاهده نمود در گروه تحصیلی بیسواد و کمتر از دیپلم بیشترین میزان ازدواج در گروه سنی 15 – 19 سال اتفاق افتاده است و در گروه تحصیلی بالاتر از دیپلم بیشترین میزان ازدواج در گروه سنی 20- 25 سال به وقوع پیوسته است به بیان دیگر با افزایش میزان تحصیلات زنان سن ازدواج در آنها افزایش می یابد.
لازم به ذکر است از آنجا که امکان دریافت مدرک تحصیلی در سن بالاتر از 18 سال ممکن می گردد بنا بر این انتظار می رود در گروه تحصیلی بالاتر از دیپلم میانگین سنی این گروه کمی نسبت به دو گروه سنی دیگر بیشتر باشد و این موضوع می تواند نتیجه گیری را در این خصوص کمی مخدوش نماید.
در بررسی میزان ازدواج به تفکیک شهر و روستا و وضعیت تحصیلی زنان ملاحظه می شود با افزایش میزان باسوادی در شهر و روستا میانگین سن ازدواج افزایش می یابد و از آنجا که سطح سواد در شهر بیش از روستا می باشد میانگین سن ازدواج در شهر افزایش یافته است.
نمودار شماره 9:
برآورد وضعیت الگوی سنی ازدواج در آینده کشور:
از آنجا که اصولا تعداد متولدین پسر و دختر در بدو تولد تقریبا برابر می باشد (نسبت جنسی حدود 105 می باشد به بیان دیگر اختلاف احتمال پسر زایی نسبت به دختر زایی حدود 5/2 درصد می باشد) در صورتی که افراد هر گروه سنی با هم سن خود ازدواج نمایند تعادل تقریبا در جامعه برقرار می گردد اما همانگونه که در منحنی هرم سنی ملاحظه می شود تعداد متاهلین از هر گروه سنی در بین خانمها بیش از آقایان می باشد علت این پدیده نیز بخاطر اختلاف سنی مردان و زنان در هنگام ازدواج می باشد. با توجه به رشد مثبت جمعیت در گروه سنی متولدین قبل از سال 1364 طبیعی است که تعداد خانمهای متاهل هر گروه سنی در مقایسه با مردان متاهل از همان گروه سنی بیشتر باشند.
در نتیجه تعداد افراد مجرد مرد از هر گروه سنی بیش از افراد مجرد زن از همان گروه سنی می باشد لیکن با توجه به الگوی سنی ازدواج حاکم بر جامعه که مردان با زنان 5 سال کمتر از خود ازدواج می نمایند علی رغم بیشتر بودن تعداد مردان در عمل تعداد زنان بیشتری برای ازدواج وجود دارند که در جامعه شانس ازدواج کمتری را خواهند داشت مگر آنکه به ازدواج به طریقه چند همسری تن دهند.
در گروه سنی متولدین بعد از سال 1364 اوضاع بر خلاف گروه فوق اتفاق می افتد بدین صورت که بدلیل افت شدید رشد جمعیت تغییر در شکل هرم و فرو رفتگی در قاعده هرم اتفاق افتاده است و می توان پیش بینی کرد که علیرغم برابری جمعیت های زن و مرد در هر گروه سنی، بدلیل وجود اختلاف سنی هنگام ازدواج که بطور معمول 5 سال می باشد در صورتی که این الگو همچنان ثابت باقی بماند تعداد زیادی از مردان گروه های سنی یاد شده هرگز موفق به ازدواج نخواهند شد این موضوع بدلیل نبودن زنان در معرض ازدواج ازگروه 5 سال کمتر به تعداد کافی می باشد.
برای نشان دادن وضعیت فوق ابتدا با ترسیم نمودار هرم سنی و سپس هرم سنی افراد مجرد جامعه زمینه مقایسه تعداد موارد زن و مرد به تفکیک هر گروه سنی فراهم گردید که در نمودار موارد اختلاف به صورت خط چین ترسیم شده است در ادامه برای مقایسه تعداد موارد زنان و مردان در گروه های متقارن یکدیگر که با 5 سال اختلاف از هم می باشند هرم سنی فوق با حرکت دادن نمودار بخش زنان به سمت بالا و تقارن گروه های سنی مرتبط با یکدیگر زمینه مناسبی برای مقایسه فراهم شد سپس با مشخص نمودن میزان اختلاف تعداد زن و مرد بوسیله خط چین مواردی که بدلیل عدم تناسب جمعیت های زن و مرد در جامعه هرگز موفق به ازدواج نخواهند شد مشخص گردید.
لازم به ذکر است که با توجه به گذشت حدود سه سال از زمان بررسی برای برآورد وضعیت موجود ابتدا نسبت به برآورد تعداد موارد ازدواج بر اساس سه سال 77 تا 79 اقدام گردید و سپس آنها را از تعداد موارد برآورد شده افراد مجرد کاسته شد. مقادیر بدست آمده با بررسی های اولیه اختلاف کمتر از 10 درصد را نشان می دهند.
نمودار شماره10: مقایسه تعداد موارد ازدواج درهر گروه سنی به تفکیک زن و مرد
درکل کشور(در سالهای 77 تا 79 )
آغاز بحران:
با توجه به شرایط فرهنگی حاکم بر جامعه اسلامی کشور ما بطور قطع می توان نتیجه فوق را آغاز بحران بزرگ اجتماعی بحساب آورد و انتظار داشت علاوه بر ایجاد عوارض فردی برای افراد مجرد از قبیل مشکلات روحی و اضطراب برای خود و خانواده زمینه های فساد اخلاقی در درجه اول خود این افراد و در ادامه عوارض متعددی از قبیل افزایش آمار طلاق و غیره را در کل جامعه انتظار کشید.
نمودار شماره 11: هرم سنی افراد مجرد درکل کشور
(با احتساب موارد ازدواج در سال 79 تا 82)
نمودار شماره 12: نمایش اختلاف تعداد پسر و دختر به تفکیک سال تولد
(درکل کشور در سال 79)
نمودار شماره 13: مقایسه تعداد افراد مجرد به تفکیک سال تولد (درکل کشور در سال 79)
نمودار شماره 14: مقایسه تعداد افراد مجرد به تفکیک سال تولد
(در کل کشور در سال 79)
جدول شماره 4: تعداد و درصد افراد در معرض تجرد قطعی به تفکیک سال تولد
سال تولد زن بیش از مرد با 5 سال اختلاف
در معرض تجرد درصد از زنان همان گروه درصد از مردان همان گروه مرد بیش از زن با 5 سال اختلاف
در معرض تجرد سال تولد
28- 32 28- 32
33 - 37 14828 1% 33 - 37
38- 42 33527 2% 38- 42
43 - 47 67227 4% 43 - 47
48- 52 127038 6% 48- 52
53 - 57 262261 10% 53 - 57
58- 62 605475 19% 58- 62
63 - 67 1314037 30% 2% 69,191 63 - 67
68- 72 24% 1,046,130 68- 72
73 - 77 26% 920,706 73 - 77
78- 82 78- 82
جمع 2424392 2036026 جمع
برآورد رقمی:
جدول فوق بیانگر افراد پسر و یا دختری است که تعداد آنها بیش از تعداد جنس مخالف خود برای ازدواج با الگوی 5 سال اختلاف می باشد. طبیعی است که گروه سنی متولدین سالهای 78 الی 82 پسر بدلیل آنکه گروه دختران 5 سال کوچکتر خود هنوز بدنیا نیامده اند درنظر گرفته نشده اند.
با توجه به موارد فوق و محاسبات بعمل آمده مشخص می شود تعداد 2424392 نفر از دختران (متولدین سالهای 64 و قبل از آن) که تا 30% از کل زنان گروه سنی خود را تشکیل می دهند در صورت ادامه یافتن فرهنگ الگوی سنی 5 سال اختلاف سن زوجین و در نتیجه عدم تعادل تعداد پسر و دختر برای همیشه مجرد خواهند ماند
همچنین تعداد 2036026 نفر از پسران (بطور عمده متولدین سالهای 65 تا 74) که تا 26% از کل مردان گروه سنی خود را تشکیل می دهند در صورت ادامه یافتن فرهنگ الگوی سنی ازدواج رایج در کشور این تعداد از پسران نیز برای همیشه مجرد خواهند ماند
واضح است که بطور طبیعی و بدلیل عدم تناسب سنی امکان ازدواج این دو گروه با یکدیگر وجود ندارد
برآورد شرایط ایده آل:
شرایط ایده آل برای مشکل فوق آن است که هیچیک از افراد جامعه مجرد نمانند برای برآورد چگونگی آن باید با این فرض که کلیه افراد هر گروه سنی توانسته باشد با فرد مناسب خود ازدواج نماید اقدام به محاسبه الگوی سنی مناسب برای جامعه نمود بدین منظور به صورت زیر عمل می نماییم.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 31 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله بررسی الگوی سنی ازدواج در ایران
