دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .
تحلیلی بر عوامل مرتبط با تغییرات سود تقسیمی و تغییرات سود آتی در بازار سرمایه ایران
چکیده:
هدف این پژوهش بررسی روابط بین تغییرات سود تقسیمی، سود هر سهم و تغییرات سود هر سهم با تغییرات سود آتی است.در این تحقیق اطلاعات مربوط به ترازنامه،سودوزیان و گردش وجوه نقد 100 شرکت فعال در بورس اوراق بهادار تهران برای سال های مالی 1380 الی 1385 مورد استفاده قرار گرفته است.برای مشخص شدن روابط ، 12 فرضیه طرح و برای آزمون آنها ازآزمون همبستگی و رگرسیون استفاده گردید.فرضیه ها بر اساس میزان همبستگی روابط بین تغییرات سود تقسیمی، سود هر سهم و تغییرات سود هر سهم با تغییرات سود آتی برای شرکت هایی که قابلیت پیش بینی جریان های نقدی ، نسبت ارزش بازار به دفتری و بازده حقوق صاحبان سهام مختلفی دارند ،طرح گردید.نتایج تحقیق نشان می دهد که بین تغییرات سود تقسیمی ، سود هرسهم وتغییرات سود هر سهم برای شرکت هایی که ارزش بازار به دفتری بالاتر ، بازده حقوق صاحبان سهام بالاتر و همچنین قابلیت پیش بینی جریان نقدی پایین تری دارند، رابطه قوی تری با تغییرات سود آتی وجود دارد. که از بین متغیرهای اصلی سود هر سهم و از میان متغیرهای مجازی ارزش بازار به دفتری اثر بهتری بر تغییرات سود آتی دارد.همچنین مقدار ضریب هم بستگی (R) از 0.490 برای سه متغیر اصلی به 0.621 برای مجموع متغیرهای اصلی و مجازی افزایش یافت ، که این نشان دهنده مناسب بودن انتخاب متغیرهای مجازی مذکور می باشد.
واژه های کلیدی: تغییرات سود تقسیمی، تغییرات سود هر سهم ، تغییرات سود آتی، ارزش بازار به دفتری، بازده حقوق صاحبان سهام.
مقدمه:
با توجه به اینکه اقتصاد ایران دارای نوسانات شدید می باشد و سرمایه ها عمدتاَ بسوی سفته بازی سوق داده می شوند لذا بوجود آوردن شرایطی که سرمایه گذاران از میان گزینه های مختلف سرمایه گذاری ، سرمایه گذاری بر روی اوراق بهادار و سهام شرکت ها را برگزینند ، دارای اهمیتی خاص می باشد. به عبارت دیگر با شناخت بهتر عوامل موثر بر عرضه و تقاضای سهام، در بورس اوراق بهادار،که منجر به شفاف سازی بیشتر بورس می گردد، موجبات انتقال سرمایه، از فعالیت های غیرمولد به سمت فعالیت های تولیدی مولد و ایجاد اشتغال و رونق اقتصادی فراهم خواهد شد.تئوری علامت دهی سود سهام براین اساس استوار است که مدیریت یک شرکت در مورد چشم انداز آینده شرکت نسبت به سهامداران شرکت از اطلاعات بیشتری برخورداراست.بر اساس این تئوری اگر شرکت سود سهام بیشتری نسبت به آنچه توسط بازار پیش بینی شده است اظهار کند،این موضوع ممکن است نشانه این باشد که چشم انداز مالی آینده شرکت روشن تر از وضعیت مورد انتظار آن است. اگر مدیران یک شرکت تئوری علامت دهی را باور داشته باشند ، همیشه در مورد پیام قابل استنتاج از تصمیم تقسیم سودشان که به سرمایه گذاران می رسد بسیار محتاط خواهد بود.حتی اگر شرکت برخی فرصت های سرمایه گذاری جذاب داشته باشد که ملزم به نگهداری سود برای تامین مالی آن باشد،مدیریت ممکن است اگر قبول این فرصت ها منجر به جلوگیری از پرداخت سود سهام مورد انتظار سرمایه گذاران و ارسال پیام نامساعد به بازار باشد ،از آن ها صرف نظر کند.بنابراین به نظر می رسد اگر شرکتی تصمیمی در زمینه تقسیم سود اتخاذ کند،آن دسته از سرمایه گذاران که سلیقه آنها هماهنگ با سیاست تقسیم سود شرکت است و آن دسته از سرمایه گذاران که این سیاست را به عنوان یک خبر خوب تلقی می کنند ، اقدام به خرید سهام می کنند و تا زمانی که این سیاست تغییر نکند ، سهامدار شرکت باقی خواهند ماند. در واقع اعلام سود سهام حاوی اطلاعاتی در مورد چشم انداز آتی شرکت است.بنابراین عکس العمل بازار در تاریخ اعلام ، آزمونی برای محتوای اطلاعاتی و علامت دهی سود سهام است.این پژوهش با توجه به فرضیه علامت دهی به دنبال بررسی و شناخت روابط بین تغییرات سود تقسیمی، سود هر سهم و تغییرات سود هر سهم با تغییرات سود آتی و با در نظر گرفتن متغیرهایی چون قابلیت پیش بینی جریان های نقدی ،ارزش بازار به دفتری و بازده حقوق صاحبان سهام می باشد. لذا می توان انتظار داشت که سرمایه گذاران بازار سرمایه کشور، با شناخت بهتر اثرات تغییرات سود تقسیمی، سود هر سهم و تغییرات سود هر سهم ، در مورد سودهای آتی صنایع مختلف ، اقدام به سرمایه گذاری در سهام شرکت هایی نمایند که کسب حداکثر بازدهی را برای آنها میسر سازد و این امر باعث رونق بازار سرمایه و اقتصاد کشور گردد.در این راستا نحوه عملکرد مدیرانی که توانسته باشند علاوه بر حفظ کارائی عوامل مختلف در عملکرد شرکت ، توان سودآوری شرکت را نیز افزایش دهند و از طریق افزایش ارزش شرکت و اجرای پروژههای دارای ارزش فعلی خالص مثبت، بر ثروت سهامداران بیافزایند حایز اهمیت است.
فصل اول
کلیّات تحقیق
1-1 مقدمه
وظیفه بورس اوراق بهادار، ایجاد بازاری منظم و دائمی برای خرید و فروش انواع اوراق بهادار است که از آن طریق جذب سرمایههای مردمی توسط شرکت ها، امکانپذیر باشد. این وظیفه وقتی به نحو صحیح انجام میشود که بازار به شکل یک بازار رقابت کامل عمل کرده و از درجه تخصصی بالایی برخوردار باشد. یکی از ویژگی های اساسی رقابت کامل، در دسترس بودن اطلاعات کامل به صورت رایگان و به سرعت و سهولت است. اگر قرار باشد مردم به میل خود سرمایهگذاری کنند باید اطلاعات مربوط به طور کامل و شفاف در اختیار مردم قرار داده شود. بورس باید حائز شرایطی باشد که در هر لحظه بتواند اطلاعات را بطور دقیق منتشر کرده و با تفسیر آن در ویژگی های مورد نظر سرمایهگذاران، در هر لحظه ارزیابی صحیح از وضع و عملکرد اقتصادی شرکت ها و همچنین قیمت سهام آنها ارائه دهد. قانون، مقررات و ضوابط بورس نیز باید برای تامین امنیت فعالیت در این بازار و حفاظت از منافع سرمایهگذاری عمل کند. از عمدهترین استفادهکنندگان اطلاعات شرکتهای سهامی در بورس، سرمایهگذاران بالقوه در سهام شرکتها هستند. این گروه معمولا اطلاعات مورد نظر خود را از طریق بورس بدست میآورند. بنابراین سهامداران و سرمایهگذاران از بازار سرمایه این انتظار را دارند که صحت اطلاعات واصله توسط شرکتهای پذیرفته شده در بورس را مورد تایید قرار دهد تا آنها به مزایای خرید و نگهداری و فروش سهام خود نائل شوند. سهامداران و سرمایهگذاران برای ارزیابی شرکتها از فاکتورهای مختلفی استفاده مینمایند که از آن جمله، سود هر سهم EPS و سود تقسیمی DPS میباشد که تغییرات آنها میتواند اطلاعاتی درباره وضعیت و عملکرد شرکت در حال و آینده بدهد. بازار سرمایه هم مانند دیگر بازارها شامل تعدادی خریدار و فروشنده است که رقابت بین فروشندگان باعث افزایش کارائی عملکرد شرکت ها میشود و نشانه این کارائی شرکت، در استفاده بهینه از سرمایه فراهم شده، افزایش سود و سودآوری آن شرکت منعکس خواهد شد.
سود تقسیمی و سود هر سهم میتوانند بعنوان عواملی برای کنترل و ارزیابی عملکرد مدیریت شرکت توسط سهامداران باشند.
عملکرد مدیری مطلوب و مورد پسند سهامداران است که توانسته باشد علاوه بر حفظ کارائی عوامل مختلف در عملکرد شرکت ، توان سودآوری شرکت را نیز افزایش داده باشد و از طریق افزایش ارزش شرکت و اجرای پروژههای دارای ارزش فعلی خالص مثبت، بر ثروت سهامداران افزوده باشد. همچنین رابطه بین سود تقسیمی و سود هر سهم نشاندهنده سیاست تقسیم سود شرکت است . سیاست تقسیم سود میتواند باعث جذب سهامداران جدیدی برای شرکت شوداین سوال که آیا تغییرات سود تقسیمی اطلاعاتی را درباره تغییرات سودهای آتی شرکت ها در بر دارد؟ موضوعی است که توجه زیادی را در تحقیقات، به خود جلب نموده است و به عنوان آزمونی از فرضیه علامت دهی سود تقسیمی نگریسته می شود.فرضیه علامت دهی سود تقسیمی بیانگر این موضوع است که تغییرات سود تقسیمی با خود اطلاعاتی را درباره سود آوری آتی شرکت در بر دارد. به طوری که مدیران شرکت ها به منظور انتقال چشم انداز روشن سود آوری و جریان های نقدی مثبت تر اقـدام به افزایش سود تقسیمی می نمایند. در این تحقیق فرضیه علامت دهی سود تقسیمی با در نظر گرفتن آثار متغیرهایی نظیر قابلیت پیش بینی جریان های نقدی،نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری و بازده حقوق صاحبان سهام بررسی و آزمون شده است.
در فصل اول پس از بیان مسئله ، اهمیت و ضرورت موضوع تحقیق و اهداف تحقیق را بیان نموده و سپس چارچوب نظری ، مدل تحلیلی و فرضیه تحقیق را ارائه می نمائیم.
2-1 بیان مسئله:
سود سهام بازده ای است که سهامداران عادی در قبال سرمایه گذاری که در شرکت انجام داده اند از شرکت دریافت می کنند . هر شرکتی که در دوره جاری سود سهام پرداخت نکـند این عمل شرکت بدان معنی است که، سود را دوباره در شرکت سرمایه گذاری می کند تا ایجاد منفعت کند و به این ترتیب توانائی شرکت را جهت پرداخت سود سهام در آینده افزایش دهد.
با توجه به فرضیه محتوای اطلاعاتی یا علامت دهی، آغاز پرداخت سود سهام توسط یک شرکت و یا افزایش قابل توجه سود سهام توسط شرکت، می تواند پیام های متفاوتی از دید سهامداران مختلف داشته باشد. پرداخت سود کم باعث کاهش عدم اطمینان سرمایه گذاران نسبت به دریافت بازده سرمایه شان می شود و همان طور که در فرضیه علامت دهی عنوان شد افزایش سود سهام از دید سرمایه گذاران نشانه توانایی سود آوری آتی شرکت بوده و به عنوان یک خبر خوب مبنی بر روشن بودن افق آینده شرکت از دید مدیریت تفسیر می شود. از طرفی برخی سرمایه گذاران ممکن است افزایش سود سهام را نشانه در دست نبودن فرصت های سرمایه گذاری و رشد و توسعه و یا عدم استفاده شرکت از این فرصت ها دانسته و در نتیجه افزایش سود سهام از دید آنها علامت مثبتی نیست. این دسته احتمالاً به فروش سهام این شرکت ها اقدام خواهند کرد. به عبارتی نوع تصمیم شرکت در توزیع سود و یا توزیع نکردن آن می تواند در حجم معاملات سهام شرکت و ساختارسهامداران آن مؤثر باشد. احتمال دیگری نیز وجود دارد و آن این که سرمایه گذاران نسبت به سود سهام بی تفاوت باشند و به خصوص با توجه به هزینه معاملات ، نسبت به آن عکس العملی نشان ندهند.(خوش طینت و حاجیان ، 1387 ،ص 5-4)
این موضوع که آیا تغییرات سـود تقسیمی حاوی اطلاعـاتی در رابطه با سود های آتـی می باشد،یکی ازسوالاتی است که توجه پژوهشگران بسیاری را به خود جلب نموده است. و به عنوان آزمونی از فرضیه اطلاع دهی سود تقسیمی مطرح شده است. در رابطه با اعتبار تجربی فرضیه علامت دهی سود تقسیمی یک نوع عدم توافق جمعی وجود دارد. به گونه ای که گروهی از پژوهشگران اعتقاد به وجود یک رابطه مثبت و مهم مابین تغییرات سود تقسیمی و سود های آتی داشته و گروهی دیگراعتقاد به عدم وجود رابطه دارند .
یکی از فرضیات مهم حسابداری که در دهه های اخیر توجه زیادی را به خود جلب نموده است، فرضیه علامت دهی سود تقسیمی می باشد. طی سالیان متمادی پژوهشگران مختلفی فرضیه علامت دهی را، که بیانگر وجود یک رابطه مابین اعلام و پرداخت سود و پیش بینی سود های آتی است،را با در نظر گرفتن متغیرهای مختلفی همچون قابلیت پیش بینی جریان های نقدی ،نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری ، و بازده های گذشته مورد بررسی و کنکاش قرار داده اند.
قابلیت پیش بینی جریانهای نقدی یکی از عوامل تعیین کننده کیفیت سود است، موضوعی که در سال های اخیر توجه زیادی را به خود جلب نموده است . یکی از مواردی که در بیانیه مفهومی هیئت استانداردهای حسابداری مالی به عنوان اهداف زیربنایی گزارشکری مالی مطرح شده، توانایی پیش بینی سود با توجه به جریان های نقدی آتی می باشد.نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری ، متغیری که از آن به طور وسیع در حسابداری و علوم مالی به منظور ثبت درک بازار از فرصت های رشد آتی استفاده می شود نیز بر فرضیه علامت دهی سود تقسیمی تاثیر گذار است.
بازده حقوق صاحبان سهام،یکی از متغیرهایی که به طور وسیعی توسط سهامداران جهت انجام سرمایه گذاری ها استفاده می شود نیز بر فرضیه علامت دهی سود تقسیمی تاثیر گذار است.در اکثر تحقیقاتی که تاکنون انجام شده است، ارتباط مابین جنبه ای از کیفیت سود و رفتار پرداخت سود تقسیمی و آثار اطلاعیه ها رامورد بررسی قرار داده اند. در حالی که هدف ما در این تحقیق پاسخ به سوالات زیر است:
1) آیا بین تغییرات سود تقسیمی و تغییرات سود آتی رابطه وجود دارد؟
1-1) آیا رابطه بین تغییرات سود تقسیمی و تغییرات سود آتی در شرکت هایی که قابلیت پیش بینی جریان های نقدی مختلفی دارند ، متفاوت است؟
2-1) آیا رابطه بین تغییرات سود تقسیمی و تغییرات سود آتی در شرکت هایی که نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری مختلفی دارند ، متفاوت است؟
3-1) آیا رابطه بین تغییرات سود تقسیمی و تغییرات سود آتی در شرکت هایی که بازده حقوق صاحبان سهام مختلفی دارند ، متفاوت است؟
2) آیا بین سود هرسهم و تغییرات سود آتی رابطه وجود دارد؟
1-2) آیا رابطه بین سود هرسهم و تغییرات سود آتی در شرکت هایی که قابلیت پیش بینی جریان های نقدی مختلفی دارند ، متفاوت است؟
2-2) آیا رابطه بین سود هرسهم و تغییرات سود آتی در شرکت هایی که نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری مختلفی دارند ، متفاوت است؟
3-2) آیا رابطه بین سود هرسهم و تغییرات سود آتی در شرکت هایی که بازده حقوق صاحبان سهام مختلفی دارند ، متفاوت است؟
3) آیا بین تغییرات سود هرسهم و تغییرات سود آتی رابطه وجود دارد؟
1-3) آیا رابطه بین تغییرات سود هرسهم و تغییرات سود آتی در شرکت هایی که قابلیت پیش بینی جریان های نقدی مختلفی دارند ، متفاوت است؟
2-3) آیا رابطه بین تغییرات سود هرسهم و تغییرات سود آتی در شرکت هایی که نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری مختلفی دارند ، متفاوت است؟
3-3) آیا رابطه بین تغییرات سود هرسهم و تغییرات سود آتی در شرکت هایی که بازده حقوق صاحبان سهام مختلفی دارند ، متفاوت است؟
3-1 اهمیت و ضرورت موضوع تحقیق:
بورس اوراق بهادار از عمده ترین منابع تجهیز و تخصیص بهینه سرمایه می باشد.و وظیفه آن فراهم نمودن بازاری برای خرید و فروش انواع سهام و اوراق بهادار است، چنانچه بخواهیم از این بازار استفاده موثر داشته باشیم، باید روابط موجود در آن را به خوبی بشناسیم. (برهانی ،1387،ص 5)از عمده ترین استفاده کنندگان صورتهای مالی شرکت های سهامی پذیرفته شده در بورس سرمایه گذاران بالقوه می باشند. هدف سرمایه گذاران بالقوه کسب حداکثر بازده از سرمایه گذاری خود می باشد،و در راستای برآوردن این هدف نیاز به اطلاعاتی به شرح زیر دارند:
1) میزان سود سهامی که در آینده دریافت خواهند کرد، به چه میزان، کی، و به چه نحوی خواهد بود، به عبارت دیگر سود سهام مذکور در چه تاریخی به چه مبلغی و به صورت نقدی یا غیر نقدی پرداخت خواهد شد؟
2) در زمان فروش سهام خریداری شده،عواید حاصل از فروش آن چقدر خواهد بود؟
یکی از عوامل مهم و تاثیر گذار در مورد تصمیمات سرمایه گذاری، سود تقسیمی و واکنش سرمایه گذاران در برابر این پدیده می باشد به همین دلیل هدف ما در این تحقیق فراهم آوردن شواهد تازه ای در مورد رابطه بین تغییرات سود تقسیمی،سود هرسهم،تغییرات سود هر سهم و تغییرات سود آتی شرکت ها بوسیله ارائه یک رویکرد جدید جهت آزمون فرضیه ها می باشد.
در اهمیت و ضرورت این تحقیق باید گفت که در کشور ایران با توجه به اینکه دارای اقتصاد متعادلی نمی باشد، سرمایه ها عمدتاَ بسوی سفته بازی سوق داده می شوند ، بوجود آوردن شرایطی که سرمایه گذاران از میان گزینه های مختلف سرمایه گذاری ، سرمایه گذاری بر روی اوراق بهادار و سهام شرکتها را برگزینند ، دارای اهمیت خاص می باشد. به عبارت دیگر با شناخت بهتر عوامل موثر بر عرضه و تقاضای سهام، در بورس اوراق بهادار،که منجر به شفاف سازی بیشتر بورس می گردد، موجبات انتقال سرمایه، از فعالیتهای غیرمولد بسمت فعالیت های تولیدی مولد و ایجاد اشتغال و رونق اقتصادی فراهم خواهد شد.
و همچنین می توان انتظار داشت که سرمایه گذاران بازار سرمایه کشور با شناخت بهتر از اثرات سود تقسیمی در مورد سودهای آتی به سرمایه گذاری در سهامی بپردازند که کسب حداکثر بازدهی را برای ایشان میسر سازد و این امر باعث رونق بازار سرمایه و اقتصاد کشور گردد.
4-1 اهداف تحقیق
هدف کلی: هدف ما در این تحقیق فراهم آوردن شواهد تازه ای در رابطه با فرضیه علامت دهی سود تقسیمی بوسیله ارائه یک رویکرد جدید جهت آزمون فرضیه می باشد.
هدف ویژه: هدف پژوهش حاضر بررسی و شناخت عوامل مرتبط با تغییرات سود تقسیمی و تغییرات سود آتی است. با اجرای این پژوهش می توان انتظار داشت که سرمایه گذاران، مدیران مالی و دست اندرکاران بازار سرمایه کشور با شناخت بهتر عوامل مرتبط با تغییرات سود و با اعمال سیاست های مناسب و مؤثر باعث رونق بازار سرمایه گردند.
5-1 چارچوب نظری تحقیق
بر مبنای فرضیه علامــــت دهی سودتقسیمی، مقدار سود تقسیمی از دید سهامداران به معانی مختلفی تفسیر می شود. چنانچه سود سهام بیش از میزان مورد انتظار سهامداران باشد سهامداران آن را نشانه پیش بینی بهتر سود و افق آینده روشن می دانند .در حالی که،کاهش سود سهام را نشانه پیش بینی ضعیف مدیران شرکت تلقی میکنند.
این موضوع که آیا تغییرات سـود تقسیمی حاوی اطلاعـاتی در رابطه با سود های آتـی می باشد،یکی ازسوالاتی است که توجه پژوهش گران بسیاری را به خود جلب نموده است.
فرضیه علامــــت دهی سودتقسیمی،دارای دو مفهوم کلیدی، در مدل خود می باشد:
نخست آنکه: فرض می شود که متعاقب تغییرات سود تقسیمی می توان یک تغییر هم راستا در قیمت بازار سهام انتظار داشت، بطوری که اگر تغییرات در سود تقسیمی بصورت افزایش سود تقسیمی باشد این امر حامل خبر خوبی می باشد،و برعکس. و این امر از آنجا ناشی می شود که یک بازار شفاف می بایست اطلاعات جدید را در یابد و بر مبنای آن ارزش شرکت را تعدیل نماید.ثانیاً:بر مبنای پیش بینی مدل این فرضیه، یک رابطه مثبت میان تغییرات سود تقسیمی و عملکرد شرکت وجود دارد.
بسیاری از تحقیقات تجربی، بر روی مفهوم اول فرضیه علامــــت دهی سودتقسیمی تمرکز کرده اند، یعنی آزمون عملکرد کوتاه مدت قیمت سهام، که فراهم کننده شواهد مهمی برای فرضیه علامت دهی سود تقسیمی است. تعداد زیادی از این تحقیقات بیانگر واکنش مثبت قیمت سهام نسبت به تغییرات افزایشی سود تقسیمی، و همچنین واکنش منفی قویتر نسبت به تغییرات کاهشی سود تقسیمی است.
در این تحقیق تمرکز ما بیشتر بر روی بخش دوم فرضیه علامـت دهی سودتقسیمی است،که بیان می دارد که شرکت های با سود تقسیمی افزایشی، به سودهای بیشتری در دوره های بعد دست می یابند.
جدول شماره (1-1) تحقیقات متعدّدی را که در زمینه سود و سودتقسیمی صورت گرفته در خود جای داده و چارچوب نظری تحقیق بر گرفته شده از این تحقیقات می باشد.
جدول (1- 1) تحقیقات انجام شده
سال محقق/ محققان متغیرهای مورد مطالعه یافته های پژوهش
2006 ساوو،ساوا و وبر،مارتین سود تقسیمی –
واکنش بازار عکس العمل بازار به تغییرات سود تقسیمی، اثر مهمی در اعمال تغییرات یا ثبات سود تقسیمی دارد؛ که با توجه به مدل تقارن اطلاعاتی، افزایش سود تقسیمی در راستای انتقال بخشی از اطلاعات محرمانه شرکت، به بازار صورت می گیرد(ساوو و همکاران،2006)
2006 ساوو،ساوا سود تقسیمی
عملکرد قیمت سهام نمی توان شواهدی دال بر بهبود عملکرد شرکت پس از تغییرات افزایشی سود ارائه نمود.(ساوو،ساوا،2006)
2006 چون – چیا چانگ، پراوین کومار، کی سیوا را ماکریشنان تغییرات سود تقسیمی
–
تغییرات سود آتی ارتباط مهمتری مابین تغییرات سود تقسیمی جاری و سود های آتی برای شرکت هایی که از قابلیت پیش بینی جریان های نقدی ،نسبت ارزش بازار به دفتر ی و بازده گذشته حقوق صاحبان سهام پایین برخوردار بودند، نسبت به شرکت هایی که از قابلیت پیش بینی جریان های نقدی، نسبت ارزش بازار به دفتری، و بازده گذشته حقوق صاحبان سهام بالا برخوردار بودند یافتند(چانگ و همکاران ،2006)
2007 مایکل هانلون، جیمز میر و تری شولین سود تقسیمی –
سودهای آتی در شرکت های پرداخت کننده سود بین سود سال آتی و بازده سهام رابطه مستقیم بزرگتری در مقایسه با شرکت هایی که سود پرداخت نمی کنند وجود دارد.(هانلون و همکاران،2006)
ادامه جدول شماره (1- 1)
سال محقق / محققان متغیرهای مورد مطالعه یافته های پژوهش
1387 سید محمد برهانی سود تقسیمی
-
سودهای آتی 1. در شرکت های پرداخت کننده سود بین سود سال آتی و بازده سهام رابطه مستقیم بزرگتری در مقایسه با شرکت هایی که سود پرداخت نمی کنند وجود دارد.
2. در شرکت هایی که سود بیشتری پرداخت می کنند بین سود سال آتی و بازده سهام رابطه مستقیم بزرگتری در مقایسه با شرکت هایی که سود کمتری می پردازند وجود دارد.(برهانی ، 1387، پایان نامه کارشناسی ارشد ، دانشگاه علامه طباطبایی)1
1388 سیدحسین علوی طبری کیفیت سود
–
سود تقسیمی هیچ کدام از چهار معیار کیفیت سود با تغییرات سود تقسیمی رابطه معنادار ندارند.( علوی طبری، 1388)2
1388
محسن سیاح رزیانی
کیفیت سود
-
توزیع سود نقدی نتایج تحقیق نشان می¬دهد در صورت سنجش کیفیت سود بر مبنای تغییر در اقلام تعهدی اختیاری، ارتباط معکوس و معنادار ضعیفی میان کیفیت سود و پرداخت مبالغ بیشتر سود نقدی وجود دارد. همچنین در صورتی که کیفیت سود بر مبنای نزدیکی سود به جریان¬های نقدی عملیاتی سنجیده شود، ارتباط مثبت و معنادار نسبتاً قوی میان کیفیت سود و احتمال افزایش سود نقدی مشاهده می¬شود.( سیاح رزیانی ، 1388،پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه مرودشت)3
1389 عبدالرضا شاملو تغییرات سود عملیاتی ، بازده دارایی و درصد تغییرات سود تقسیمی– عملکرد آتی وجود رابطه بین عملکرد آتی با تغییرات سود عملیاتی ،بازده دارایی ها و درصد تغییرات سود تقسیمی (شاملو ، 1389،پایان نامه کارشناسی ارشد ،دانشگاه علوم و تحقیقات)4
6-1 مدل تحقیق و شیوه اندازه گیری متغیرها
دراین تحقیق به منظور آزمون فرضیه ها از مدل رگرسیونی به شرح ذیل استفاده می کنیم :
(چانگ و همکاران ،2006،ص 17)
که در این فرمول:
برابر است با سود سال t
برابر است با میانگین سود در سالهای t +1و t +2
برابر است با ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام در ابتدای سال t
برابر است با تغییرات سود تقسیمی سال t نسبت به سال t-1
برابر است با یک ضریب ثابت که در صورت تغییر سود تقسیمی عدد 1 و در صورت عدم تغییر سود تقسیمی عدد صفر می گیرد.
متغییر های مستقل:
الف) تغییر سودتقسیمی:
برابر است با یک ضریب ثابت که در صورت تغییر سود تقسیمی عدد 1 و در صورت عدم تغییر سود تقسیمی عدد صفر می گیرد.
ب)تغییرات سود تقسیمی استاندارد شده:
برابر است با تغییرات سود تقسیمی سال t نسبت به سال t-1
برابر است با ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام در ابتدای سال t
ج) سود هرسهم استاندارد شده :
برابر است با سود سال t
برابر است با ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام در ابتدای سال t
د) تغییرات سود هر سهم استاندارد شده :
برابر است با سود سال t
برابر است با سود سال t-1
برابر است با تغییر سود سال t نسبت به سال t-1
برابر است با ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام در ابتدای سال t
متغییر وابسته :
تغییرات سودهای آتی استاندارد شده :
برابر است با سود سال t
برابر است با میانگین سود در سالهای t +1و t +2
برابر است با ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام در ابتدای سال t
این معادلات در شرکت هایی که قابلیت پیش بینی جریان های نقدی ، نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری و بازده حقوق صاحبان سهام بالا و پایین دارند ، بررسی می گردد.
متغییرهای کنترل(مجازی) :
الف) قابلیت پیش بینی جریان های نقدی:
منـظور از جریان های نقدی ،جریان های نقدی عملـیاتی میباشد که به منظور پیش بینی جریان های نقدی عملیاتی سال بعد ما از جریان های نقدی سال جاری و اجزای تعهدی سود استفاده می کنیم.
برآورد قابلیت پیش بینی جریان های نقدی:
ما به منظور برآورد قابلیت پیش بینی جریان های نقدی، مدل مطرح شده به وسیله (بریتچ وهمکاران،2001 (را که جریان های نقدی عملیاتی دوره بعد را با استفاده از جریان های نقدی دوره جاری و اقلام تعهدی سود تخمین می زد به شرح زیر استفاده کردیم:
که :
جریان خالص ورود و خروج وجه نقد ناشی از فعالیت های عملیاتی برای شرکت iدر سال t
تغییر در حساب های دریافتنی سال tنسبت به سال t-1
تغییر در حساب موجودی کالای سال tنسبت به سال t-1
تغییر در حساب های پرداختنی و هزینه های پرداختنی سال tنسبت به سال t-1
هزینه استهلاک دارایی مشهود شرکت iدر سال t
هزینه استهلاک دارایی نامشهود شرکت iدر سال t
سایر اقلامی (به غیر از اقلام فوق)که در صورت تطبیق سود عملیاتی با جریان نقد ناشی از فعالیت های عملیاتی ارائه شده است.
محدوده خطا که میانگین آن صفر و واریانس آن ثابت فرض می شود.
ب) نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری:
نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری از تقسیم ارزش بازار هر سهم به ارزش دفتر ی هر سهم شرکت در پایان سال به دست می آید.
ج)بازده حقوق صاحبان سهام:
بازده حقوق صاحبان سهام از تقسیم سود بعد از مالیات به حقوق صاحبان سهام بدست می آید.
7-1 فرضیههای تحقیق:
برای پاسخ به سوال های تحقیق فرضیه های زیر تدوین گردید:
فرضیه اصلی 1 : بین تغییرات سود تقسیمی و تغییرات سود آتی رابطه وجود دارد.
فرضیه فرعی 1 - 1 : رابطه بین تغییرات سود تقسیمی و تغییرات سود آتی در شرکت هایی که قابلیت پیش بینی جریان های نقدی مختلفی دارند، متفاوت است.
فرضیه فرعی 2 - 1: رابطه بین تغییرات سود تقسیمی و تغییرات سود آتی در شرکت هایی که نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری مختلفی دارند، متفاوت است.
فرضیه فرعی 3- 1 : رابطه بین تغییرات سود تقسیمی و تغییرات سود آتی در شرکت هایی که بازده حقوق صاحبان سهام مختلفی دارند، متفاوت است.
فرضیه اصلی 2 : بین سود هر سهم و تغییرات سود آتی رابطه وجود دارد.
فرضیه فرعی 1 - 2 : رابطه بین سود هرسهم و تغییرات سود آتی در شرکت هایی که قابلیت پیش بینی جریان های نقدی مختلفی دارند، متفاوت است.
فرضیه فرعی 2 - 2: رابطه بین سود هر سهم و تغییرات سود آتی در شرکت هایی که نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری مختلفی دارند، متفاوت است.
فرضیه فرعی 3- 2 : رابطه بین سود هر سهم و تغییرات سود آتی در شرکت هایی که بازده حقوق صاحبان سهام مختلفی دارند، متفاوت است.
فرضیه اصلی 3 : بین تغییرات سود هر سهم و تغییرات سود آتی رابطه وجود دارد.
فرضیه فرعی 1 - 3 : رابطه بین تغییرات سود هرسهم و تغییرات سود آتی در شرکت هایی که قابلیت پیش بینی جریان های نقدی مختلفی دارند، متفاوت است.
فرضیه فرعی 2 - 3: رابطه بین تغییرات سود هر سهم و تغییرات سود آتی در شرکت هایی که نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری مختلفی دارند، متفاوت است.
فرضیه فرعی 3- 3 : رابطه بین تغییرات سود هر سهم و تغییرات سود آتی در شرکت هایی که بازده حقوق صاحبان سهام مختلفی دارند، متفاوت است.
8-1 تعریف واژه های و اصطلاحات
بورس اوراق بهادار: بورس اوراق بهادار، به معنی یک بازار رسمی و متشکل سرمایه است که در آن انواع اوراق بهادار مانند سهام و اوراق قرضه، تحت ضوابط و مقررات خاصی مورد دادوستد قرار می گیرد (دوانی،1383،ص153) 1.
سود (عایدی)هرسهم:نسبتی است که سود دوره ای شرکت سهامی را بر اساس هر سهم مالکان اصلی یعنی سهم عادی بیان می کند.عایدی هرسهم از طریق تقسیم سود خالص بر تعدادسهام در تاریخ ترازنامه محاسبه می شود. این نسبت تنها نسبتی است که ارائه آن در گزارش های مالی الزامی است (نوروش و همکاران ،1386،ص 39)2.
تغییرات سود هر سهم : تغییرات سود هر سهم از تفاضل سود هر سهم سال tو t-1به دست می آید.
سود تقسیمی: سودی است که درمجمع عمومی سالیانه شرکت ازطرف سهامداران جهت تقسیم، پیشنهاد می گردد. درنهایت می توان گفت، مبلغ سود دریافت شده از شرکت می باشد. لازم به یاد آوری است که ممکن است نسبت به مقدار سود تحقق یافته درپایان سال کمتر ویا حتی بیشتر باشد. طبق قانون تجارت ایران، شرکت ها در صورت وجود منافع مکلف به پرداخت حداقل 10 درصد از سودخالص هرسال، بین سهامداران خود می باشند.
تغییرات سود تقسیمی : تغییرات سود تقسیمی از تفاضل سود تقسیمی سال tو t-1به دست می آید.
جریان های نقدی عملیاتی: وجوه نقدی که از فعالیت اصلی شرکت کسب می شود.
قابلیت پیش بینی جریان های نقدی: منـظور از جریان های نقدی ،جریان های نقدی عملـیاتی میباشد که به منظور پیش بینی جریان های نقدی عملیاتی سال بعد ما از جریان های نقدی سال جاری و اجزای تعهدی سود استفاده می کنیم.
ارزش بازار(معاملاتی)هر سهم: قیمتی که سهام به آن معامله می شود و بوسیله عرضه و تقاضا تعیین می شود (تهرانی،،1385،ص351)3.
ارزش دفتری هر سهم: ارزش دفتری هرسهم عادی بیانگر مبلغی است که در صورت انحلال شرکت هر سهم عادی دریافت خواهد کرد.
ارزش دفتری هر سهم =جمع حقوق صاحبان سهام / تعداد سهام عادی (همان منبع،351)4
نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری: نسبت ارزش بازار به ارزش دفتر ی از تقسیم ارزش بازار به ارزش دفتر ی شرکت در پایان سال به دست می آید.
بازده حقوق صاحبان سهام:
بازده حقوق صاحبان سهام = سود (پس از مالیات) / حقوق صاحبان سهام(وکیلی فرد،1389،ص86)1
فصل دوم
مروری بر ادبیات تحقیق
1-2- مقدمه
از زمان پیدایش و خلق انسان روابط اقتصادی و مالی و در کل مبادلات نیز شکل گرفت. این روابط در ابتدا و در جوامع ابتدائی به صورت بسیار ساده وجود داشت. با گذشت زمان کم کم جوامع کوچک به وجود آمدند. هر چه این جوامع بزرگتر و پیشرفته‌تر می‌شد، روابط اقتصادی بین آنها نیز پیچیده‌تر می‌شد. این روابط در ابتدا به صورت دادوستدهای پایاپای بود، شرکتها به سرعت رشد کردند و به واحدهای اقتصادی بزرگی تبدیل شدند، این امر موجب ایجاد بازارهای مالی و پولی شد و هزاران نفر از سرتاسر دنیا اقدام به سرمایهگذاری در این شرکتها کردند. در اواخر قرن هیجدهم دامنه فعالیت شرکتها از مرزهای جغرافیائی نیز فراتر رفت و در قرن بیستم شرکتهای چندملیتی متولد شدند. با ظهور شرکتهای بزرگ، بدلیل عدم وجود تخصص لازم، زمان لازم و نه حتی نیاز مالکان به اداره شرکت خود، اشخاصی به نام مدیران پا به عرصه اقتصاد گذاشتند که این منجر به جدایی مالکیت از مدیریت، و ایجاد تضاد منافع عظیم، بین مالکان و مدیران گردید. با توجه به قرار گرفتن منابع عظیم شرکتهای سهامی و حتی غیرسهامی دراختیار مدیران، نیاز به وجود معیارهائی برای سنجش مدیران شرکتها و ارزیابی عملکرد آنها از موضوعات مورد توجه اقشار مختلف مانند اعتباردهندگان، مالکان، دولت و حتی مدیران است. از نظر سهامداران(مالکان) میزان افزایش ثروت چه از طریق افزایش قیمت و ارزش شرکت و چه از طریق دریافت سود نقدی،حائز اهمیت است. این ارزیابی‌ها از نظر مدیران به لحاظ ارزیابی عملکرد خودشان و سایر بخش‌ها و نیز میزان پاداش صحیحی که به آنها پرداخت میشود اهمیت دارد. از نظر دولتها این ارزیابی‌ها برای نیل به سه هدف1- تخصیص بهینه منابع به عنوان هدف اصلی، 2-توزیع عادلانه درآمد و3- تثبیت شرایط اقتصادی با مشارکت در فعالیتهای اقتصادی حائز اهمیت است. از نظر بانک‌ها و مؤسسات مالی - اعتباری نیز تداوم فعالیت شرکت و اطمینان از بقای شرکت برای اعطای وام‌ها و تسهیلات مالی حائز اهمیت است. اما آنچه که بیشتر اهمیت دارد توجه به نیاز سرمایهگذاران است. زیرا این قشر حاضر نیستند که در شرکتهای با مخاطره بالا سرمایهگذاری کنند و در صورت مبادرت به این امر، به‌ازای ارزش بیشتر، بازدهی بیشتری انتظار خواهد داشت.
وظیفه بورس اوراق بهادار، ایجاد بازاری منظم و دائمی برای خرید و فروش انواع اوراق بهادار است، که از طریق آن جذب سرمایههای مردمی توسط شرکت ها امکان پذیرباشد. این وظیفه وقتی به نحو صحیح انجام میشود که بازار به شکل یک بازار رقابت کامل عمل کرده، و از درجه تخصصی بالایی برخوردار باشد. یکی از ویژگی های اساسی رقابت کامل، در دسترس بودن اطلاعات کامل به صورت رایگان و به سرعت و سهولت است. اگر قرار باشد مردم به میل و اراده خود سرمایهگذاری کنند، باید اطلاعات مربوط، به طور کامل و شفاف، در اختیار مردم قرار داده شود. بورس باید دارای شرایطی باشد که در هر لحظه بتواند اطلاعات را بطور دقیق منتشر کرده، و با تفسیر آن در ویژگی های مورد نظر سرمایهگذاران، در هر لحظه ارزیابی صحیح از وضع و عملکرد اقتصادی شرکت ها و همچنین قیمت سهام آنها ارایه دهد. قانون، مقررات و ضوابط بورس نیز باید برای تأمین امنیت فعالیت در این بازار و حفاظت از منافع سرمایهگذاران عمل کند. از عمدهترین استفادهکنندگان اطلاعات شرکتهای سهامی در بورس ، سرمایهگذاران بالقوه در سهام شرکتها هستند. این گروه معمولا اطلاعات مورد نظر خود را از طریق بورس بدست میآورند. تصمیم‌گیری سرمایهگذاران بالقوه اساساً به خرید سهام شرکت مربوط میشود، و این تصمیمات ممکن است بر مبنای عوامل زیر باشد: 1-سود سهامی که سرمایهگذاران در آینده دریافت خواهند کرد، چه موقع؟ به چه میزان؟ و به چه شکلی؟ خواهد بود؛ به عبارت دیگر سود سهام مزبور در چه تاریخی و به چه مبلغی و به چه صورتی (نقدی یا غیرنقدی) پرداخت خواهد شد. 2- مزایای حاصل در زمان فروش سهام چه خواهد بود. بنابراین سهامداران و سرمایهگذاران از بازار سرمایه این انتظار را دارند که صحت اطلاعات واصله توسط شرکتهای پذیرفته شده در بورس را مورد تایید قرار دهد تا آنها به مزایای خرید و نگهداری و فروش سهام خود نائل شوند. سهامداران و سرمایهگذاران برای ارزیابی شرکتها از فاکتورهای مختلفی استفاده مینمایند که از آن جمله، سود هر سهم EPS و سود تقسیمی DPS میباشد که تغییرات آنها میتواند اطلاعاتی درباره وضعیت و عملکرد شرکت در حال و آینده بدهد. بازار سرمایه هم مانند دیگر بازارها شامل یکسری خریدار و فروشنده است که رقابت بین فروشندگان باعث افزایش کارایی عملکرد شرکتها میشود و نشانه این کارایی شرکت در استفاده بهینه از سرمایه فراهم شده، افزایش سود و سودآوری آن شرکت خواهد بود. سود تقسیمی و سود هر سهم میتوانند بعنوان عواملی برای کنترل و ارزیابی عملکرد مدیریت شرکت توسط سهامداران باشند. عملکرد مدیری مطلوب و مورد پسند سهامداران است که بتواند علاوه بر حفظ کارایی عوامل مختلف موثر در عملکرد شرکت، توان سودآوری شرکت را نیز افزایش داده، و از طریق افزایش ارزش شرکت، و اجرای پروژههای دارای ارزش فعلی خالص مثبت، بر ثروت سهامداران اثر مثبتی بگذارد.
رابطه بین سود تقسیمی و سود هر سهم نشاندهنده سیاست تقسیم سود شرکت است . سیاست تقسیم سود میتواند باعث جذب سهامداران جدیدی برای شرکت شود. )شاملو،1389،ص12-11)1
در این فصل با توجه به موضوع مورد تحقیق، ضمن آشنایی با مبانی نظری، تحقیقات انجام گرفته مرتبط با موضوع در داخل و خارج از کشور مورد بررسی قرار می گیرد.
اگرچه مفهوم تعهدی سود به عنوان یک اندازه گیری بنیادی، با انتقادهایی مواجه است اما از دیدگاه اطلاعاتی، این مفهوم بیانگر نتیجه فعالیت حسابداری می باشد. بر اساس فرضیات بازار کارآمد، تحقیقات مشاهده ای نیز نشان داده است که سود حسابداری، بار و محتوای اطلاعاتی دارد. محاسبه سود حسابداری از لحاظ یک اندازه گیری یگانه عملکرد و یا اطلاعاتی که در محاسبه آن لحاظ می شود، توسط حسابداران حرفه ای و تحلیل گران مالی همواره مورد تاکید قرار داشته است.
در این بخش، چند مفهوم سود در سطوح 1.ساختار2. معانی و3. عمل مورد بررسی قرار می گیرد و در این بررسی کوشش می شود تا جنبه های مختلف ارتباط سود با قیمت سهام ارزیابی شود.
2-2 مفهوم سود در سطح ساختار
اگرچه حسابداران در گفتار، سود حسابداری را معیاری برای تفسیر رویدادهای دنیای واقعی می دانند و بر تاثیر آن بر رفتار استفاده کنندگان (توان پیش بینی یا مربوط بودن در فرآیند تصمیم گیری) تاکید می کنند اما معمولا اصول و قواعد حسابداری را بر مفروضاتی بنا می کنند که ممکن است با پدیده های دنیای واقعی یا با آثار رفتاری مرتبط نباشد. مثلا پژوهشگران حسابداری اظهار داشته اند که "سود حسابداری مبتنی بر میثاق ها و قواعدی است که باید منطقی و هم آهنگ با یکدیگر باشند اگرچه احتمالا انعکاسی از مفهوم سود اقتصادی نباشد". میثاق ها و قواعد حسابداری نیز از طریق مبتنی کردن آن ها بر مفروضات و مفاهیمی که از وضعیت موجود حسابداری استنتاج شده است، منطقی تلقی و هم آهنگ شده اند. اما به هر صورت، مفاهیمی نظیر تحقق درآمد، مقابله هزینه ها با درآمد، حسابداری تعهدی و تخصیص بهای تمام شده را تنها می توان بر اساس قواعد دقیق تعریف کرد زیرا این مفاهیم، همتایی در دنیای واقعی ندارند. سود حسابداری نیز مجموعی از اقلام مثبت و منفی است که بسیاری از آن ها محتوای تفسیری ندارند. چنانچه یکی یا برخی از این اقلام فاقد محتوای تفسیری اما در عین حال با اهمیت باشند، سود خالص منتج از آن نیز فاقد اهمیت تفسیری خواهد بود، اگرچه ممکن است حاوی اطلاعات مرتبط با بازار سرمایه نیز باشد.
1-2-2 رویکرد معاملاتی در اندازه گیری سود
رویکرد معاملاتی در اندازه گیری سود، کم و بیش رویکردی سنتی در حسابداری محسوب می شود. در این رویکرد، تغییرات ارزشیابی دارایی ها و بدهی ها تنها در صورتی که منتج از معاملات، عملیات و سایر رویدادهای مالی باشد ثبت می گردد. اصطلاح معاملات، عملیات و رویدادهای مالی نیز به معنایی گسترده تعریف می شود تا معاملات و عملیات خارجی و همچنین رویدادهای داخلی را دربرگیرد. معاملات و عملیات خارجی، ناشی از دادوستد با اشخاص خارج از واحد انتفاعی و نقل و انتقال دارایی و بدهی میان آنان است. اما رویدادهای داخلی، ناشی از استفاده یا تبدیل دارایی ها در داخل واحد انتفاعی می باشد. چنانچه تغییر ارزش دارایی ها و بدهی ها به دلیل تغییرات ارزشیابی بازار یا تنها تغییر انتظارات واقع شده باشد، در فرآیند اندازه گیری حسابداری لحاظ نمی گردد.
2-2-2 رویکرد فعالیت در اندازه گیری سود
تفاوت رویکرد فعالیت در اندازه گیری سود با رویکرد معاملاتی این است که در این رویکرد، کانون توجه شرح فعالیت های واحد انتفاعی است در حالی که در رویکرد معاملاتی، گزارش معاملات و رویدادها مد نظر است. به بیان دیگر، بر اساس رویکرد فعالیت، سود هنگامی ایجاد می شود که فعالیت ها یا رویدادهای مشخصی واقع شود. مثلا، سود فعالیت، در خلال برنامه ریزی، خرید، تولید، فرآیندهای فروش و فرآیند وصول مطالبات ثبت می گردد.
بکارگیری این رویکرد در واقع بسط و توسعه رویکرد معاملاتی است زیرا، معاملات و رویدادها، به عنوان مبنایی برای اندازه گیری، نقطه شروع محسوب می شود. هر دو رویکرد، از لحاظ ناتوانی در انعکاس واقعیت ها در اندازه گیری سود مشابه یکدیگرند زیرا، بر ارتباطات ساختاری و مفاهیمی اتکا دارند که همتایی در دنیای واقعی ندارند.
3-2 مفاهیم سود در سطح معانی (ارتباط با واقعیت های اقتصادی)
حسابداران در تعریف سود بر دو مفهوم اقتصادی تغییر در رفاه و حداکثر کردن سود اتکا می کنند. مفهوم دوم یعنی حداکثر کردن سود تحت شرایط معین ساختار بازار، تقاضا برای محصول، و اقلام بهای تمام شده ورودی موضوع این بخش از فصل حاضر می باشد.
1-3-2 سود به عنوان معیار کارآیی
عملیات کارآمد واحد انتفاعی، بر جریان جاری سود سهام و همچنین بکارگیری سرمایه برای تامین جریان آتی سود سهام اثر می گذارد. بنابراین، تمامی سهامداران به ویژه سهامداران عادی به کارآیی مدیریت علاقه مند می باشند. سهامداران فعلی می توانند در صورت فقدان کارآیی مدیریت نسبت به تغییر آن اقدام کنند ویا مزایا و پاداشهایی را برای مدیریت کارآمد در نظر بگیرند. سهامداران بالقوه نیز کوشش می کنند که کارایی مدیریت را قبل از سرمایه گذاری یا ارزشیابی سهام واحد انتفاعی ارزیابی کنند. در هر دو حالت بالا، معیار کارآیی، مبنایی را برای تصمیم گیری فراهم می کند. این هدف اندازه گیری کارآیی واحد انتفاعی در بیانیه شماره یک هیات استانداردهای حسابداری مالی نیز به شرح زیر انعکاس یافته است: " گزارشگری مالی باید اطلاعاتی را درباره عملکرد مالی واحد انتفاعی طی دوره مالی ارائه کند".
2-3-2 سود حسابداری در مقایسه با سود اقتصادی
تهیه کنندگان و استفاده کنندگان اطلاعات مالی در سال های متمادی کوشش کرده اند که به سود خالص حسابداری محتوای اقتصادی نیز دهند. کانون توجه این کوشش ها برقراری ارتباط بین نرخ بازده سرمایه گذاری از یک سو و نرخ بازده داخلی از سوی دیگر بوده است. این ارتباط، مبنای تدوین تئوری برآورد قرار گرفت. در این تئوری، تاکید بر گزارش سود به نحوی است که به سرمایه گذاران امکان می دهد نرخ بازده داخلی واحد انتفاعی را بطور کلی پیش بینی و بر اساس آن، گردش آتی وجوه نقد و ارزش فعلی واحد انتفاعی را نیز پیش بینی کنند.
هر دو نرخ بازده مذکور، معیارهایی برای سنجش کارآیی ناشی از بکارگیری داراییهای واحد انتفاعی است اما نحوه تعریف آنها متفاوت می باشد. نرخ بازده سرمایه گذاری عبارت است از:
ROI =
(شباهنگ ، 1387،ص185 )
در فرمول بالا:
NI معرف سود خالص و
TA معرف جمع داراییها بر مبنای بهای تمام شده است.
نرخ بازده داخلی نرخی است که موجب تساوی ارزش فعلی گردش وجوه نقد مورد انتظار در آینده (بر اثر بکارگیری داراییها) با بهای تمام شده آن داراییها می شود. یعنی نرخ بازده داخلی (r) را می توان از رابطه زیر بدست آورد:
TA =
با توجه به دو رابطه بالا می توان فرمول های زیر را برای سود خالص حسابداری و سود خالص اقتصادی بدست آورد:
استهلاک حسابداری- هزینه ها- درآمد فروش = سود خالص حسابداری
استهلاک اقتصادی- هزینه ها- درآمد فروش = سود خالص اقتصادی
(همان منبع )
همان طور که ملاحظه می شود، تفاوت دو رقم بالا مربوط به نحوه محاسبه هزینه استهلاک است. حسابداران برای محاسبه استهلاک، روش خط مستقیم (SL) و یا یکی از روش های نزولی (AD) را بکار می گیرند در حالی که اقتصاددانان، روش نرخ بهره را (I) مورد استفاده قرار می دهند. ارتباط بین این روش ها در نمودار شماره (1-2) نشان داده شده است:
نمودار 1-2 نحوه محاسبه استهلاک در اقتصاد و حسابداری
(همان منبع ،ص 186 )
به طوری که در نمودار بالا مشاهده می شود، روش نرخ بهره برای محاسبه استهلاک در جهت مخالف روش نزولی محاسبه استهلاک حرکت می کند.
ازلحاظ نظری می توان انتظار داشت که اگر حسابداران نیز روش نرخ بهره را برای محاسبه استهلاک بکار گیرند، سود خالص حسابداری و سود خالص اقتصادی یکسان شوند. اما این انتظار تحقق نمی یابد زیرا پارامترهایی که در این مدل ثابت فرض شده اند در دنیای واقعی ثابت نیستند.
4-2 مفاهیم سود در سطح عمل ( نحوه استفاده از آن توسط استفاده کنندگان)
مفاهیم سود در سطح عمل، به موارد زیر مربوط است:
- فرآیندهای تصمیم گیری سرمایه گذاران و اعتباردهندگان
- واکنش قیمت اوراق بهادار در بازار سرمایه نسبت به سود گزارش شده
- تصمیمات مدیریت درباره مخارج سرمایه ای و واکنش مدیریت و حسابداران نسبت به س
