شهر یزد از روزگاران کهن تاکنون به نام‌هایی چون ایستاتیس، ایستیخای، ایزاطیخه، کِثَه، کثنوا، کثنویه، کثویه، کثروا، کته، کتروا، کهنو، زندان ذوالقرنین، بندخانه سرهنگان داراب و اکابر عجم، یسدی، دارالعباد، دارالعباده، شهر بادگیرها، نگین کویر و … خوانده شده است. یزد از دوران‌های پیشین تاکنون تنها نام یک شهر نبوده است بلکه به منطقه‌ای از فهرج تا نایین اطلاق می‌شده است که چندین شهر و روستاهای بسیار را دربر می‌گرفته است.
بنابر نوشته عبدالحسین آیتی، شهر باستانی یزد در دوران هخامنشیان و شاید پیش از آن «ایستاتیس» نامیده می‌شده است. بر اساس نوشته ابراهم ولنتاین ویلیامز جکسن در کتاب نام ایران در گذشته و حال، «یزد، شهری بسیار قدیمی است زیرا ظاهرا نام آن به صورت ایستیخای در جغرافیای یونانی بطلمیوس در زمره شهرهای بیابان کارمانیا، ذکر شده است».
ایستاتیس را در آثار جغرافیایی پیشین به گونه «ایزاطیخه» هم آورده‌اند. اعتمادالسلطنه آن را نام پیشین یزد آورده ولی می‌گوید ظاهرا ایزدخواست هم نام داشته است.
گفته می‌شود اسکندر مقدونی در سر راه خود به ری، در یزد زندانی ساخت که آن را «کِثَه» می‌گفتند و بعدها در دوران ساسانیان به فرمان یزدگرد اول (۳۹۹-۴۲۱ میلادی) در این محل شهری بنا شد که آن را «یزدان گرد» نام نهادند.
لسترنج بر این باور بود که نام پیشین این شهر «کِثَه» بوده و چون نام یزد به شهر نهاده شد، نام کثه را بر ولایت یزد اطلاق کردند که به آن حومه یا جومه یزد گفتند.
در آثار جغرافیایی پس از اسلام، بارها از کثه همراه با نام یزد یاد شده است به گونه‌ای که بعضی از پژوهشگران، کثه را مترادف با نام یزد پنداشته و یا آن را نام قدیمی‌تر یزد دانسته‌اند.
پاورپوینت مطالعات طراحی اقلیمی شهر یزد (اقلیم گرم و خشک )