بنام خدا
مقدمه:
در طی متابولیسم محصولات زائد سمی تشکیل میشود که وسیله‌ای وجود داشته باشد که سلولهای زنده را از وجود مواد زائد پاک نماید که این عملکرد در بدن بر عهده کلیه‌ها میباشد. به همین علت در صورت هرگونه نقصان در عملکرد کلیه‌ها این مواد زاید در بدن تجمع یافته و باعث برهم زدن تعادل و ثبات بدن می‌گردد. علاوه بر این کلیه‌ها موجود تنظیم حجم مایعات بدن، تنظیم الکترولیت‌ها و تعادل اسید و باز می‌گردد. کلیه‌ها و دیگر ساختمان‌ای سیستم ادراری نقش مهمی در تنظیم محیط داخلی بازی می‌کنند. آناتومی و فیزیولوژی کلیه و مجاری ادرار: در یک تقسیم‌بندی مجازی ادراری را به دو قسمت زیر تقسیم می‌کنند:
1ـ مجرای ادراری فوقانی: (upper urinary tract) شامل: کلیه‌ها و ------
2ـ مجرای ادراری تحتانی: (lower urinary tract) شامل: مثانه، پیشابراه
کلیه: کلیه‌ها دو عضو لوبیایی شکل هستند که در زیر پریتوئن پاریتال در زاویه دنده‌ای مهره‌ای یا کوستودرتمبرال (osto-vertebral angle) قرار گرفته‌اند. اطراف آنها را بافت همبند احاطه کرده است و در یک غشاء قطور از چربی در حفره شکمی و خارج از پرده ----- قرار گرفته‌اند. کلیه‌ها از مهره دوازدهم قفسه سینه (T12) تا مهره یکم تا سوم کمری (L1-L3) قرار گرفته‌اند. کلیه سمت راست قدری پایین‌تر از کلیه سمت چپ قرار گرفته است که این به علت وجود کبد در سمت راست میباشد. وزن هر کلیه حدود 200-150 گرم و طولی حدود cm13-11 دارند. قسمتهای یک کلیه از خارج به داخل عبارتند از:
1ـ کپسول کلیه: که نسج آن از بافت همبند و بسیار محکم بوده و قسمتهای زیرین را محافظت می‌کند.
2ـ کورتکس کلیه: بعد از کپسول قرار گرفته است که کپسول بومن و لوله‌های پیچیده در آن قرار دارند.
3ـ بخش مرکزی کلیه: در این قسمت لوپ هنله و توبول‌های جمع‌کننده ادرار قرار دارند.
ساختمان میکروسکوپی کلیه‌ها: در هر کلیه حدود یک میلیون نفرون وجود دارد. نفرونها واحدهای عملیاتی کلیه می‌باشند که ادرار در نفرون تشکیل میشود و ادرار تشکیل شده در این نفرونها وارد لوله‌های جمع‌کنند ادراری شده و لوله‌های جمع‌کننده ادرار بعد از الحاق به همدیگر به گلنچه کلیه ختم می‌شوند. هر نفرون از قسمتهای زیر ساخته شده است:
1ـ کپسول بومن 2ـ لوله خمیده دور
3ـ توسن هنله 4ـ لوله خمیده دور
گلومرول چیست؟ گلومرول عبارت است از یک کلاف مویرگی که در داخل کپسول بومن واقع شده است که خون توسط یک شریان آوران به داخل آن وارد شده و بعد از تصفیه اولیه توسط شریان دیگری به نام شریان وابران نامیده میشود. از کپسول بومن خارج می‌گردد.
توجه: حدود 25% برون ده قبلی (cardiac output) وارد کلیه‌ها می‌گردد (یعنی حدود cc1200 در دقیقه)
حالب‌ها: حالب‌ها به عنوان دو عضو لوله‌ای شکل از کلیه منشاء گرفته و در ناحیه‌ای موسوم به تریگون در مثانه وارد می‌شوند. حالب‌ا از عضلات صاف ساخته شده‌اند و توسط سیستم حجمی سمپاتیک عصب‌گیری می‌شوند. عملکرد حالب انتقال ادرار از گلنچه کلیه به سمت مثانه میباشد.
مثانه: در قسمت تحتانی شکم در زیر سمیفنریوبیس واقع شده است و به صورت کیسه جمع‌آوری ادراری عمل می‌کند. مثانه به علت دارا بودن غشاء مخاطی چین‌دار و خاصیت ارتجاعی دیواره‌های عضلانی آن به طور قابل ملاحظه‌ای می‌توان ---- شود و مقدار زیادی ادرار را در خود جای دهد. مثانه توسط سیستم عصبی سمپاتیک و پاراسمپاتیک عصب‌رسانی میشود. هنگامی که حجم ادرار مثانه به حدود cm400 برسد احساس ادرار کردن به فرد دست خواهد داد.
پیشابراه: به عنوان خروجی ادرار از مثانه عمل می‌کند طول پیشابراه مردان حدود cm20 (8 اینچ) و در خانم‌ها حدود cm5/4 (5/1 اینچ) میباشد.
فیزیولوژی کلیه‌ها: نفرونها با سه فرآیند زیر در تشکیل ادرار دخالت دارند:
1ـ تصفیه (Filtration):
2ـ بازجذب (Reabsorbtion)
3ـ ترشح (Secration)
وظایف کلیه‌ها:
1ـ حفظ تعادل آب و الکترولیت‌ها
2ـ کمک به تنظیم اسید و باز بدن
3ـ تنظیم فشار خون
4ـ ترشح هورمون ارپتروبوتیین
5ـ فعال کردن ویتامین D3 در بدن
6ـ دفع سموم و مواد زاید ناشی از متابولیسم در بدن
1ـ تعادل الکترلیتی: مهمترین عمل حفظ الکترولیت‌ها لوله خمیده نزدیک میباشد که در آنجا اکثریت عظیمی از الکترولیت‌های فیلتر شده باز جذب شده و به داخل خون وارد می‌شوند. همچنین تنظیم دقیق الکترولیت‌ها در لوله‌های خمیده دور صورت می‌گیرد.
2ـ تعادل اسید ـ باز بدن: کلیه این عمل را با بازجذب یون بی‌کربنات (HCO3-) و ترشح یون (H+) هیدروژن انجام می‌دهند. در مواقعی که بدن حالت اسیدی پیدا می‌کند. کلیه‌ها با افزایش بازجذب بی‌کربنات و افزایش دفع یون هیدروژن موجب کاهش حالت اسیدی در بدن می‌گردند.
3ـ تنظیم فشار خون: کلیه‌ها با ترشح هورمون آلدسترون و همچنین سیستم رنین ـ آنژیوتانسین ـ آلدوسترون در تنظیم فشار خون دخالت دارند. در هنگام افت فشار خون کلیه‌ها با ترشح هورمون آلدسترون موجب افزایش بازجذب آب و سدیم شده که حجم خون را افزایش می‌دهد و موجب افزایش فشار خون خواهد شد و موجب افزایش فشار خون سیستم رنین ـ آنژیوتاسنین ـ آلدسترون فعال شده و موجب افزایش فشار خون خواهد شد. رنین پروتئینی است که از سلولهای جنب گلومرول کلیه‌ها تولید میشود. در مواقعی که فشار خون کاهش می‌یابد. سطح زمین تولید شده از کلیه‌ها افزایش می‌یابد که رنین موجب تبدیل آنژیوتانسین کبدی به آنژیوتانسین I می‌گردد که آنژیوتانسین I نیز توسط آنزیم ریوی به آنژیوتانسین II تبدیل میشود. آنژیوتانسین II شکل فعال شده آنژیوتانسین میباشد که آنژیوتانسین II هم موجب انقباض عروقی گشته و موجب افزایش ترشح آلدسترون می‌گردد. در زیر مسیر خلاصه تحریک سیستم رنین ـ آنژیوتانسین ـ آلدسترون را در تنظیم فشار خون نشان می‌دهد.
کاهش فشار خون (BP)
ترشح رنین از سلولهای جنب گلومرول
آنژیوتانسین کبدی
آنژیوتانسین I
انقباض عروقی آنژیوتانسینII ترشح آلدسترون
BP(فشار خون) بازجذب آب و سدیم
حجم پاسمان خون
BP(فشار خون)
4ـ ترشح ارپتروپوتین: کلیه‌ها با ترشح هورمون ارپتروپوتیین در خونسازی نقش دارند. هورمون ارپتروپوتیین از کلیه‌ها ترشح شده و محرک مغز استخوان جهت خونسازی میباشد. به همین علت افراد دچار نارسایی کلیه که این هورمون ترشح نمی‌شود دچار آنمی (کم خونی) می‌باشند و اغلب دارای هماتوکریت 30-18 درصد می‌باشند.
5ـ فعال کردن ویتامین D3: ویتامین D3 غیرفعال بود و بایستی در داخل بدن قبل از اینکه بتواند بر سلولهای هدف اثر بگذارد فعال شوند که این کار در کلیه‌ها صورت می‌گیرد.
6ـ دفع مواد زاید: ناشی از متابولیسم مثل اوره، کراتی یتن، BUN، اسیداوریک و... از وظایف اصلی کلیه‌ها محسوب می‌گردد.
تغییرات دستگاه ادراری در طول حاملگی:
در طول حاملگی طبیعی، در ساختار و عملکرد دستگاه ادراری تغییرات قابل توجهی رخ می‌دهد. استاع دستگاه ادراری یکی از تغییرات بسیار قابل توجه آناتومیک در اثر حاملگی میباشد که حاملگی موجب استاع گلنچه کلیه و حالب‌ها خواهد شد. یکی از عواقب مهم استاع حالب و گلنچه در حاملگی بروز عفونت‌های بالقوه وخیم در قسمتهای فوقانی دستگاه ادراری میباشد. میزان جریان خون کلیه در طی حاملگی حدود 40 درصد افزایش می‌یابد و میزان فیلتراسیون گلومرولی (GFR) در طی حاملگی نیز حدود 60 درصد افزایش می‌یابد. به همین علت غلظت ------- کراتینین و اوره در طی حاملگی به طور چشمگیری کاهش می‌یابد.
علایم و تظاهرات بالینی اختلال در سیستم ادراری: مشکلات سیستم ادراری ممکن است خود را با علایم و نشانه‌های زیر نشان دهد:
1ـ درد (Pian) 2ـ دیس اوری (Dysuria) 3ـ فرکوئنی (Frequeney)
4ـ ناکچوری (Noctuia) 5ـ هزیتانس (Hesitansia) 6ـ اولیگوری (Oliguria)
7ـ پلی اوری (Polyuria) 8ـ آنوری (Anuria) 9ـ هماچوری (Hematuria)
10ـ بی‌اختیاری ادراری (Urinary incantince) 11ـ ادم (Edema) 12ـ علایم گوارشی
1ـ درد کلیه: به شکل دردی مبهم در زوایه دنده‌ای ـ مهره‌ای (CVA) حس میشود.
درد حالب: در قسمت پشت ایجاد میشود که به قسمت پایین شکم و بلای ران‌ا انتشار می‌یابد.
درد مثانه: در قسمت تحتانی شکم حس میشود.
2ـ دیس اوری (Dysuria) به معنای سوزش ادرار میباشد که معمولاً نشان‌دهنده عفونت ادراری است.
3ـ فرکوئنسی (Frequncy): به افزایش تعداد دفعات دفع ادرار گفته میشود که معمولاً در عفونت‌های ادراری و همچنین بزرگی خوش‌خیم پروستات (BPH) و حالت‌هایی مثلا اضطراب و حاملگی رخ خواهد داد. یک خانم حامله به طور فیزیولوژیک در اوایل و اواخر حاملگی دچار تکرر ادرار خواهد شد که به علت فشار وارد شده رحم بر روی شانه و تغییرات هورمونی میباشد.
تستهای تشخیص در سیستم ادراری:
1ـ آزمایش کامل ادرار (U/A) (Urinalysis)
در تعیین بیماری مجرای ادراری یکی از اولین تستهای انجام گرفته میباشد (به علت ارزان بودن و در دسترس بودن). در این قسمت موارد زیر مورد ارزشیابی قرار می‌گیرد.
1ـ رنگ ادرار 2ـ شفافیت ادرار 3ـ وزن مخصوص ادرار 4ـ گلوکز
5ـ پروتئین 6ـ سلولهای سفید خون 7ـ سلولهای قرمز خون
ـ رنگ طبیعی ادرار: زرد کمرنگ میباشد.
ـ شفافیت ادرار: ادرار طبیعی آن 030/1-010/1 میباشد. اگر وزن مخصوص ادرار بیشتر از 030/1 باشد ادرار غلیظ خواهد بود که معمولاً در مصرف کم مایعات و رژیم‌های غذایی پر پروتئین ایجاد میشود. و کاهش وزن مخصوص ادرار به کمتر از 010/1 نشان‌دهنده آن است که ادرار رقیق میباشد.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 99 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلودمقاله پزشکی
