مطالعه و شناخت باغات تاریخی شهرستان ابرکوه یزد اداره میراث فرهنگی و گردشگری
فرمت فایل: word,pdf
قابل ویرایش: بله
صفحه عنوان، مقدمه ، فهرست، منابع ، نتیجه گیری: دارد
تعداد صفحات: 52 صفحه ریز
فهرست 3
موقعیت استان 5
- موقعیت جغرافیایی استان یزد5
- آب و هوا5
- منابع آب5
- زمین شناسی6
- ژئومورفولوژی6
- ارتفاعات7
- خاکشناسی8
- پوشش گیاهی8
موقعیت شهرستان ابرکوه9
- آب و هوا9
- منابع آب9
- زمین شناسی10
- ژئومورفولوژی11
- ارتفاعات11
- عوارض طبیعی و مصنوعی12
- پوشش گیاهی13
مقدمه ای بر پیشینه باغ ایرانی14
- پیشینه تاریخی چهارباغ16
- تعاریف باغ و باغ ایرانی18
- عناصر باغ ایرانی19
- زمین22
- آب 22
- گیاهان 23
- فضا 24
- جایگاه باغ در شهر ایرانی25
منشور فلورانس – باغهای تاریخی – مصوب دسامبر 1982 – ایکوموس27
مقدمه ای در باب حریم31
- معنای دیوار در باغ32
- معیارهای تعیین حریم آثار تاریخی34
- مبانی شناخت و روش34
بررسی نظام جریان آب در باغ48
- منابع آب جاری در باغها48
بررسی نظام گیاهان در باغ50
آسیب شناسی51
منابع و مآخذ52
استان یزد YAZD
موقعیت جغرافیایی
استان یزد با مساحتی در حدود 73466/865 کیلومتر مربع در میان فلات مرکزی ایران و حاشیه کویر نمک واقع شده است . استان مذکور از شمال و شمال باختری با استان اصفهان (باطلاق گاوخونی)، از خاور و شمال خاوری با استان خراسان (دشت کویر)، از جنوب و جنوب باختری با استان فارس و از جنوب خاوری با استان کرمان هم مرز می باشد . از نطر موقعیت جغرافیایی بین 52 درجه و 48 دقیقه تا 56 درجه و 36 دقیقه طول خاوری و 29 درجه و 36 دقیقه تا 33 درجه و 22 دقیقه عرض شمالی قرار گرفته است .
آب و هوا
آب و هوای استان یزد به طور عمده تحت تاثیر شرایط اقلیمی فلات مرکزی ایران قرار دارد . در بخش وسیعی از استان مذکور (85 درصد) شرایط آب و هوای بیابانی و گرم و خشک حکمفرماست .
میزان بارندگی با توجه به شرایط منطقه ای متفاوت است، به طوری که میزان آن درکفه ها یعنی شمال، خاور و نقاط کویری استان کاهش و در جنوب و جنوب باختری یعنی ارتفاعات شیرکوه افزایش می یابد .
به طور کلی می توان گفت که میزان نزولات جوی در سطح منطقه به طور متوسط 60 تا 80 میلیمتر بوده و ریزش آن بیشتر در فصول زمستان و بهارصورت می گیرد . ریزش برف نیز اغلب در ارتفاعات شیرکوه اتفاق می افتد که تا اواخر بهار در پناهگاههای مرتفع باقی می ماند .
منابع آب
الف – آبهای سطحی: نزولات جوی اندک در این منطقه سبب شده است که استان یزد از نظر ذخائر آبی جزو فقیرترین استانهای کشور محسوب شود . رودخانه های منطقهاز ارتفاعات استانهای همجوار و استان مذکور سرچشمه گرفته و به نواحی پست همانند کویر سیاه کوه، کویر ابرقو، کویر درانجیر، کویر هرات و مروست و حوضه ایران مرکزی (حوضه فرعی سیستان و بلوچستان می ریزد . رودخانه های دائمی بوانات، رودخانه های ده بالا و طزرجان که هر دو رودخانه در قسمت بالای ارتفاعات دائمی هستند، رودخانه های فصلی گاشار، شور، تفت و مسیلهای خرانق، چاه متک، هنشک، کاسه رود، فخر آباد، فیض آباد، اسلامیه، خورمیز، تنگ چنار، چک چک، کانال دره گاوان،کانال مشیر، مسیلهای غربی دشت یزد – اردکان و مضلی ندوشن،علویه و ...
ب – آبهای زیر زمینی: تنها منبع تامین کننده آب استان یزد آبهای زیرزمینی است که از طریق 1558 حلقه چاه ژرف،1038 حلقه چاه نیمه ژرف، 2642 رشته قنات و 439 دهنه چشمه مورد استفاده قرار می گیرد . 3/90 درصد از ذخائر آبی مذکور جهت مصارف کشاورزی، 2/8 درصد برای مصارف عمومی (شرب و بهداشت)و 5/1 درصد برای مصارف صنعتی به کار می رود .
زمین شناسی
کهنسال ترین سنگها در اطراف یزد و باق دیده شده که متعلق به دوره پری کامبرین یعنی 570 میلیون سال پیش است . سنگهای این دوره از میکاشیست، سنگهای آذرین، گنیس، سیلت، دولومیت، شیل، کوارتزیت و سنگهای شنی تشکیل یافته است .
سنگهای شنی و شیل، دولویمیت، گچ، سنگهای آهکی، سنگهای آذرین و رسوبات مارنی که مربوط به دوره های کامبرین، پرمین، کربونیفر و دونین است در نقاط مختلف استان بخصوص اطراف یزد و عقدا یافت می شود .
دشتهای کویری و کویرهای نمک،تراسهای جدید و قدیمی آبرفتی، رسوبات تبخیری، توده شن و شنهای روان همه متعلق به دوران چهارم زمین شناسی یعنی کوارترنر می باشد .
به طور کلی استان یزد نیز همانند دیگر نقاط کشورمان تحت تاثیر فعالتهای زمین ساختی و در امتداد کوهزایی آلپ – هیمالیا قرار دارد .از نطر زمانی گسلهای موجود در محدوده استان به بیش از دوران چهارم برمی گردد . به لحاظ موقعیت این گسلها در جنوب باختری شهر تفت (اطراف)، 20 کیلومتری شمال خاوری شهر یزد و 20 کیلومتری جنوب بخش خرانق واقع شدهاند . در دوره معاصر زمین شناسی،گسلهای فوق هیچگونه تحرکی نداشته،با این وجود نباید آن ها را مرده یا غیر فعال تلقی نمود . طبق اطلاعات موجود در بخش وسیعی از استان زلزله روی داده است که برخی ثبت نشده و بعضی دیگر ثبت شده و بدون خسارت یا با ترکهای جزئی همراه بوده و در شهرستان تفت و قسمتهای کوچکی از شهرستان اردکان خسارت کم به بار آورده است . شدت زلزله در این استان حداکثر برابر با 7 در مقیاس تجدید نظر شده مرکالی است .
ژئومورفولوژی
به طور کلی چشم انداز طبیعی استان یزد از دو واحد برکه های کوچک و بزرگ و کوههای لخت و فاقد پوشش گیاهی تشکیل یافته که توسط مسیلهای خشک به هم مرتبط می گردند .
استان مذکور از نظر توپوگرافی به واحدهای طبیعی زیر تقسیم می گردد:
- واحد دشت : وسعت دشتهای استان یزد به 32696/5 کیلومتر مربع بالغ می گردد . اسامی دشتهای فوق عبارتند از یزد – اردکان، علی آباد، ارنان، ندوشن، هرات، پشتکوه، نیریز، مروست – هرابرجان، نیر – دهشیر، بهادران، بافق، قطروم، خرانق، شمش، بهاباد، ریگ زرین و ابرکوه.
عمده ترین کویرهای استان عبارتند از : کویر ابرقو، کویر هرات و مروست، کویر سیاه کوه، کویر کلوت، کویر زرین، کویر درانجیر (کویر کور)، کویرا... آباد، کویر ساغند، کفه مهدی آّاد و کفه طاقستان . بخشی از دشت کویر در منتهی الیه شمال استان یزد و باطلاق گاوخونی در باختر استان یزد و در محدوده استان اصفهان قرار دارد .
- واحد کوهستان : ارتفاعات استان جزء رشته کوههای زاگرس و کوههای مرکزی ایران محسوب می گردد . ارتفاعات مذکور در قسمتهایی به صورت رشته ای و بهم پیوسته ودر برخی نقاط به شکل منفرد وجود دارد . در این واحد نیز با فرسایش فیزیکی و تخریب سنگها به شکل تدریجی و دائم مواجه هستیم. در میان ارتفاعات مذکور دره ها و گردنه های متعددی به چشم می خورد . اغلب دره ها در نتیجه عمل فرسایش در طول زمان حاصل شده و برخی بدلیل وجود منابع آبی جزء‌نواحی کشاورزی و زراعتی منطقه به شمار می رود .
- شنهای روان و تپه های شنی: تپه های شنی و شنهای روان در شمال باختر و باختر شهرهای یزد،اشکذر،زارچ و شاهدیه،خاور کویر درانجیر و جنوب دشت کویر دیده می شود . عمل فرسایش و تخریب دانه ها با لخت و عریان شدن زمنها شدت یافته و در برخورد با مانع،ذرات رسوب نموده و اشکالی همچون تپه های ماسه ای،یاردانگ،نبکا و برخان را ایجاد می نماید . ریگزارهای زرین و شتران در شمال و شمال خاور استان محدوده ای به وسعت بیش از 200 کیلومتر مربع را می پوشاند .
- تپه ها: شامل تپه های مرتبع و یا کم ارتفاعی است که به صورت منفرد و اغلب منطبق بر رخنمونهای کنگلومرایی می باشد .
- غارها: در استان یزد تعداد 11 غار وجود دارد . برخی از غارها دارای چند دهانه و بعضی دیگر فقط دارای یک دهانه می باشند .
ارتفاعات
ارتفاعات استان یزد را می توان به چهار گروه تقسیم نمود:
1 – کوهستان شیرکوه : کوههای مزبور با جهت شمال باختری – جنوب خاوری،از 55 کیلومتری باختر شهر یزد آغاز و تا 73 کیلومتری جنوب خاوری آن امتداد یافته است . مساحت کوهستان شیر کوه معادل 3000 کیلومتر مربع و طول آن از خاور به باختر 75 کیلومتر می باشد . پهنای آن نیز بین 10 تا 40 کیلومتر متغییر است . مرتفع ترین قله آن شیرکوه نام دارد که ارتفاع آن به 4055 متر می رسد .
2 – کوهستان بافق: این کوهستان در باختر شهر بافق با جهت شمال باختری – جنوب خاوری گسترش پیدا نموده و مساحتی در حدود 1700 کیلومتر مربع را در برمی گیرد.
3_ کوههای خرانق: این ارتفاعات در شهرستان اردکان واقع شده و بلندترین نقطه آن کوه خرونزا یا هنزا،3158 متر ارتفاع دارد .
4 – کوههایی که به شکل منفرد در قسمتهای مختلف استان پراکنده بوده و جزء‌ارتفاعات مرکزی ایران به شمار می آیند.
خاکشناسی
درباره وضعیت عمومی خاکهای استان یزد می توان گفت که پوشش نرم سطحی که ازآن تحت عنوان قشرخاکی نام برده می شود،از تجمع ذرات ریز و دشت حاصل از تخریب فیزیکی سنگها تشکیل شدهاست . به علت وجود شرایط سخت کویری، میزان تجزیه و تخریب شیمیایی برای تشکیل و تکامل خاکدر منطقه متوقف یا بسیار ضعیف است . علاوه بر آن پوشش خاکی (شبه خاک) مذکور آلوده به گچ و نمک بوده و تحت تاثیر فرسایش آبی و بادی و تخریب قرار دارد .
پوشش گیاهی
پوشش گیاهی استان یزد شامل جامعه های گیاهی تاغ، اسکمبیل،قیچ، بادام،بنه و ارس می گردد .
از دیگر گیاهان موجود در منطقه می توان به درختان چنار، تبریزی، کاج، سرو، اشترک، گون، چرخه، اسپند، درمنه دشتی و کوهی، اروشیاء، جارو، پرشم، چوبک، خورمیز، علیجون، آنغوزه، قدومه، تیره شب بو و گیاهان علفی یکساله اشاره نمود .
از لحاظ پوشش گیاهی مراتع نیز حدود 3/59 درصد از استان را اراضی با وسعت 45000 کیلومتر مربع (با تراکم پوشش گیاهی بیش از 2 درصد) در بر می گیرد . تراکم کمتر از 2 درصد نیز در کوهها و دشتهای لخت با وسعت 24000 کیلومتر مربع (32/2 درصد) و اراضی کویری و تپه های ماسه ای با مساحت 4600 کیلومتر مربع (5/8 درصد) وجود دارد .
شهرستان ابرکوه ABARKUH
شهرستان ابرکوه در جنوب غربی استان یزد، در منطقه ای دشتی و در مسیر جاده یزد – شیراز واقع شده و از دو طرف توسط ارتفاعات کوه سفید و قنبره در جنوب شرق و کوه اعلا در شمال غرب محصور شده است .
از نظر مختصات جغرافیایی بین 52 درجه و 48 دقیقه تا 54 درجه طول شرقی و 30 درجه و دقیقه تا 31 درجه و 36 دقیقه عرض شمالی قرار گرفته است . شهرستان مذکور از شمال به شهرستان تفت، از شمال غرب به استان اصفهان، از شرق به شهرستان مهریز و از جنوب، جنوب غرب و غرب به استان فارس محدود می گردد . شهرستان ابرکوه با مساحتی در حدود 811/5344 کیلومتر مربع از دو بخش مرکزی و بهمن تشکیل شده است .
آب و هوا
با بررسی جداول ایستگاههای هواشناسی منطقه در می یابیم که این شهرستان دارای آب و هوای گرم و خشک می باشد. بیشترین میزان بارندگی بین ماههای بهمن تا اردیبهشت صورت می گیرد . میزان کل بارندگی سالیانه شهرستان حدود 2/111 میلمیتر و میانگین درجه حرارت آن در سالهای 89 – 1988، 13 درجه سانتیگراد بوده است .
منابع آب
رودخانه ها و مسیلهای این شهرستان جزء زیر حوضه کویر سیرجان بوده که یکی از زیر حوضه های بسته از حوضه آبریز مرکزی ایران محسوب می شود و مابین رشته ارتفاعات لاله زار، کوه شهر بابک و شیرکوه از یک سو و ارتفاعات حاشیه غرب از سوی دیگر محصور می شود . رودخانه های این زیر حوضه به دلیل بارندگی کم و شرایط آب و هوایی،دبی کمی داشته و اکثرا سیلابی و خشک و دارای مسیلهایی می باشند که هنگام بارندگی پرآب می گردند . مهمترین منابع آب سطحی شهرستان عبارتند از:
1 – رودخانه فصل گاشار: رودخانه فصلی گاشار از شاخه های مستقل زیر حوضه سیرجان – ابرقو است که در شهرستان های اقلید،آباده و ابرکوه جریان دارد . از کوههای انگه دونی با ارتفاع 3239 متر و خرمن کوه با ارتفاع 3000 متر واقع در 20 کیلومتری غرب شهر اقلید سرچشمه گرفته، از شهر اقلید عبور نموده و آبادیهای چالیان،ده عرب، صادق آباد و خسرو آباد را نیز مشروب می سازد . سپس از شمال شهر ابرکوه گذشته و در شرق این شهر به کویر ابرکوه می ریزد .
منبع تغذیه رودخانه نزولات جوی است که در ابتدای مسیر با جهت جنوب غرب به شمال غرب و پس از ورود به دشت با جهت غرب به شرق جریان می یابد . طول رودخانه گاشار حدود 95 کیلومتر و شیب متوسط بستر آن کمتر از یک درصد بوده و در مناطق سولفاته، کلروره و شور جاری است .
مطالعه و شناخت باغات تاریخی شهرستان ابرکوه یزد اداره میراث فرهنگی و گردشگری