تحقیق آماده
جاهلیت در قرآن و تاریخ
با فرمت ورد 2003 - word 2003
قابل ویرایش و اجرا در کلیه آفیس ها
مقدمه
جاهلیت، عنوان دوره‌ای از تاریخ عرب استکه دارای بار معنایی منفی است و از تاریکی، شرارت، حقد، کینه و نادانی حکایت می‌‌کند و اسلام در پی‌آن دوران ظهورکرد و بخش مهمی از رسالت پیامبرخدا صلی الله علیه و آله و سلم در طی23 سال بعثت، در مبارزه و رویارویی با اندیشه‌های جاهلی آن عصر بوده و بیشترین چالشها را با پرورش یافتگان و حامیان فرهنگ منحط عصر جاهلیت داشته است و نیز بسیاری از آیات قرآن؛ چه به صراحت و چه با اشاره، ناظر به نگاه و تفکّر آن دوران بوده که اندیشة جاهلی و رفتار و کردار ناپسند آنان را به نقد کشیده و محکوم کرده است. پس اگر با این نگاه به عصر جاهلیت بنگریم، ضرورت بحث دربارة آن، روشن میگردد.
افزون بر آنچه در قرآن و روایات، دربارة جاهلیت آمده، مسلمانان نیز در کتب کلامی، تاریخی و تفسیری، در بارة آن بحث‌های مبسوطی داشتهاند و در رابطه با مظاهر مختلف عصر جاهلی اطلاعات سودمند و مفیدی به جا نهاده‌‌اند که پژوهش و بررسی در بارة آنها می‌تواند در تبیین آیات و روایات و بحث‌های تاریخی و عقاید، پژوهشگران را یاری نماید و بیش از همه، عظمت و بزرگی کار پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم را نشان دهد که آن حضرت چگونه توانست تحوّلی عظیم را در جامعة جاهلی ایجاد کند و هویت مردمان پرورش یافته در محیط جاهلیت را چنان دگرگون سازدکه از جمع آنان مردانی با هویت انسانی ـ الهی بسازد و نه تنها سرنوشت جزیرة العرب را متحوّل کند که در جهان بشریت تغییری در خور توجه ایجاد نماید و مسیر حرکت تاریخ را تحت نفوذ خود در آورد؛ لذا تحقیق و پژوهش در بارة «مفهوم جاهلیت در قرآن و متون تاریخی» برای آشکار کردن کار پیامبر اعظم، کاری بایسته و ضروری است:
فهرست
مقدمه 3
ریشة واژة «جاهلیت » 3
اصطلاح جاهلیت 4
دوران جاهلیت 4
ظنّ جاهلیت 5
تبرّج جاهلیت 6
حمیه جاهلیت 7
حکم جاهلیت 9
اعراب عصر جاهلیت 10
1 . معطله 10
2 . محصله 11
آیین شرک و بت های جاهلیت 11
چگونگی پیدایش و نفوذ بت‌پرستی میان اعراب 13
تصویر عینی مفهوم جاهلیت 14
منابع 15
منابع
[1] . مقایس اللغه.
[2] . المنجد، مادة «جهل».
[3] . بقره : 67
[4] . فرقان : 63
[5] . ابن اثیر، النهایه فی غریب الحدیث، مادة جهل.
[6] . الزوزنی، شرح المعلّقات السبع، ط قم، منشورات ارومیه، ص127
[7] . لغت نامة دهخدا، «مادة جاهلیت».
[8] . همان مدرک.
[9] . همان مدرک.
[10] . دکتر جواد علی، تاریخ مفصل عرب قبل از اسلام، چاپ بیروت، دارالعربی، ص27
[11] . الزوزنی، شرح معلّقات السبع، چاپ ایران، قم، انتشارات ارومیه، ص35
[12] . شوقی ضعیف، العصر الجاهلی، ترجمه: علیرضا ذکاوتی قراگوزلو، چاپ تهران، انتشارات امیر کبیر، ص47
[13] . حاج شیخ عباس قمی، سفینه البحار، مادة «جهل».
[14] . العصر الجاهلی، همان مدرک، ص46، تاریخ ادبیات زبان عربی، همان مدرک، ص35
[15] . دکتر جواد علی، تاریخ مفصل عرب قبل از اسلام، چاپ بیروت، داراحیاء التراث العربی، ص27
[16] . حاج شیخ عباس قمی، سفینة البحار، مادة «جهل».
[17] . مجمع البحرین، طریحی، مادة عرب.
[18] . ابن اثیر ، النهایه ـ مادة «جهل».
[19] . آل عمران : 154
[20] . علامه طباطبایی، تفسیر المیزان، چاپ بیروت، مؤسسة الاعلمی، ج4، صص48 ـ 47
[21] . احزاب : 33
[22] . ابن اثیر، النهایه، مصباح المنیر، فیومی: مادة برج.
[23] . لسان التنزیل، ص10
[24] . مصطفوی ، حسن ، التحقیق فی الکلمات القرآن الکریم.
[25] . طبرسی، مجمع البیان، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج7 ـ 8 ، ص 356 ؛ شیخ عباس قمی، سفینة البحار، مادة
[26] . مجمع البیان، همان مدرک، ص367
[27] . شیخ صدوق، معانی الأخبار، چاپ قم، انتشارات جامعه مدرسین، ص270، صص276، 274
[28] . همان.
[29] . همان.
[30] . شیخ حر عاملی، وسایل الشیعه، چاپ تهران ـ الاسلامیه، ج14، ص229
فی حدیث عنی النبی صلی الله علیه و آله و سلم فی الحدیث المناهی قال: و نهی أن یقول الرجل للرجل زوجتی اختک حتی ازوجک اختی ـ ج5
[31] . فتح : 26
[32] . ابن هشام، السیرة النبویه، چاپ بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج3، ص204 ؛ دکتر ابراهیم آیتی، تاریخ پیامبر اسلام، چاپ دانشگاه تهران 4
[33] . روضه الصفا، همان مدرک، ص271 ؛ ابن هشام، السیرة النبویه، چاپ بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج3، ص204 ؛ آیینة تاریخ پیامبر اسلام.
[34] . همان مدرک.
[35] . چاپ بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج3، ص325 ؛ رفیع الدین ابن اسحاق همدانی، ترجمه سیرت رسول الله تهران، خوارزمی، ج2، ص 235، روضه الصفا، همان مدرک ص272
[36] . چاپ بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج3، ص325 ؛ دکتر آیتی، تاریخ پیامبر اسلام، ص 429 ؛ روضه الصفا، ص 271
[37] . دکتر آیتی، تاریخ پیامبر اسلام، ص 433
[38] . ابن هشام، السیرة النبویه، چاپ بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج3، ص204
[39] . فتح : 26
[40] . علامه طباطبایی، المیزان، چاپ، بیروت، موسسة اعلمی، ج18، ص289
[41] . سیرة ابن اسحاق، همان مدرک.
دکتر محمد ابراهیم آیتی، تاریخ اسلام، چ تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ص420
[42] . مائده : 50
[43] . مائده : 48
[44] . مائده : 49
[45] . تفسیر المیزان، چاپ بیروت، موسسه الاعلمی، ج4، ص355
[46] . تفسیرالمیزان، همان مدرک، ص365
[47] . شهرستانی، الملل و النهل، چاپ بیروت، دارالمعرفه، ج2، ص235 ؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، چاپ بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج1، ص118
[48] . الجاثیه : 24
[49] . یاسین : 78
[50] . فرقان : 7
[51] . هشام بن محمد کلبی، کتاب الاصنام، چاپ تهران، تابان، 1348، ص4 ؛ ابن ابی الحدید، همان مدرک، ص119
[52] . الزمر : 34
[53] . ملل و نحل، همان مدرک، صص 241 ـ 239
[54] . ابن ابی الحدید، همان مدرک ؛ ملل و نحل همان مدرک در مورد عبدالمطلب سخنی مفصل دارد. الشریف مرتضی، رسائل، ط قم، ص224
[55] . ملل و نحل همان مدرک، ج2، صص242 ـ 241 ؛ الشریف مرتضی، رسائل، اقاویل العرب فی الجاهلیه، ط قم، دار القرآن، ص224
[56] . ابوالمعالی محمد الحسینی العلومی، متوفای 490ق. بیان الأدیان در شرح ادیان و مذاهب جاهلی، ط تهران، 1348، ابن سینا، ص12
[57] . بیان الادیان، همان مدرک.
[58] . ملل و نحل، همان مدرک، ص242
[59] . بیان الادیان، همان مدرک.
[60] . صافات: 95
[61] . ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، همان مدرک، ج4، ص119؛ شهرستانی، ملل و نحل همان مدرک، ج2، ص236
[62] . الزمر : 38
[63] . الزمر، 38، عنکبوت، 61، 63ع لقمان، 25، زخرف، 9، 87
[64] . الازرقی، اخبار مکه، ط قم ؛ الشریف الرضی، ص120
[64] . نوح، 23 ـ21 (قالَ نُوحٌ رَبِّ إِنَّهُمْ عَصَوْنی وَ اتَّبَعُوا مَنْ لَمْ یَزِدْهُ مالُهُ وَ وَلَدُهُ إِلاَّ خَسارا * وَ مَکَرُوا مَکْراً کُبَّارا وَ قالُوا لا تَذَرُنَّ آلِهَتَکُمْ وَ لا تَذَرُنَّ وَدًّا وَ لا سُواعاً وَ لا یَغُوثَ وَ یَعُوقَ وَ نَسْراً)
[66] . لسان التنزیل، ط تهران، انتشارات علمی ـ فرهنگی، و طبرسی، مجمع البیان، ج9، ص364، صورت بتها را چنین نقل کرده است: ودّ ـ صورت مردی ـ سواع صورت زنی ـ یغوث صورت اسبی ـ یعوق صورت شیری ـ نسر به صورت کرکس بود.
[67] . هشام کلبی، کتاب الاصنام، ترجمه سید محمدرضا جلالی نائینی، ط تهران ابن سینا، صص70 و 71
[68] . همان، ص72
[69] . همان ، ص8
[70] . همان ، ص74 و ص9
[71] . همان ، ص74 و ص9
[72] . همان ، ص74 و ص9
[73] . در مورد چگونگی پیدایش این پنج بت گفته‌اند که آنان مردانی صالح و شایسته بودند که همه در یک ماه مردند و خویشان ایشان بر مرگشان سوگواری کردند. مردی پیشنهاد کرد که می‌خواهید پنج پیکر بر مثال ایشان بسازم جز این که نتوانم بر آنها روح بدمم؟ گفتند: آری، پس پنج پیکر به صورت آن پنج مرد بتراشید و آنها را تعظیم می‌کردند تا قرن اول گذشت. سپس به پرستش آنها پرداختند و کفرشان بالا گرفت و ادریس پیامبر آنان را به یکتا پرستی خواند، تکذیبش کردند. نوح نیز 120 سال آنان را فرا خواند، نپذیرفتند و در اثر طوفان نوح آن بتها به سرزمین جده افتاد و بعدها که «عمرو بن لحی» بر مکه چیره شد، آنها را یافت و در هنگام حج عرب را به پرستش آنان خواند و میان قبایل عرب پراکنده کرد. تخلیص از کتاب الاصنام، کلبی، ترجمه، سید محمدرضا جلالی نائینی، ط تهران، ابن سینا، ص 70 و 66
[74] . همان مدرک، ص7 و ص34
[75] . نجم : 23 ـ 19 ؛ الاصنام، همان مدرک، صص27 و 16
76] . طبرسی، مجمع البیان، ط بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج9، ص176
[77] . الاصنامع کلبی، همان مدرک، ص52 و ص41
[78] . همان.
[79] . همان مدرک، صص4 و 3 ؛ اخبار مکه ارزقی ص116 ؛ ابن هشام السیره النبویه، ط بیروت، ج1، ص76، محمد بن خاوند شاه بلخی، روضه الصفا، تلخیص دکتر عباس زریاب، ط تهران انتشارات امیر کبیر، ص 39
[80] . الاصنام، همان مدرک، صص68 ، ص7، و اخبار مکه ارزقی، همان مدرک، ص116، سیره ابن هشام، همان مدرک صص 77 و 76
[81] . ترجمه المیزان، ج3، ص481
[82] . اخبار مکه ارزقی، قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم : هُو (عمرو بن لحیّ) أوّل مَن. نَصَبَ الأوثان و حول الکعبة و غیر الخنیفة دین إبراهیم علیه السلام. ص101
[83] . اخبار مکه ارزقی، صص101 و123
[84] . همان.
[85] . نهج البلاغه، ترجمه دکتر سید جعفر شهیدی، ط تهران، شرکت سهامی، ص72، خطبه 89، ص96 و ص151
[86] . همان.
[87] . همان.
تعداد صفحات : 19 صفحه - صفحه آرایی شده و آماده چاپ
فرمت فایل : ورد 2003 - قابل ویرایش و اجرا در کلیه آفیس ها
تحقیق در مورد جاهلیت در قرآن و تاریخ
