دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .
انسان کنونی سخت درصدد تامین غذاست. نخستین حلقه از زنجیره غذایی را ماشینهایی سبزی تشکیل میدهد که تقریباً تنها تولید کنندگان مستقل غذا می باشند. بنابراین آدمی توجه خود را به این امر معطوف داشته است که حداکثر توان خود را در استفاده از این موجودات برای تامین بیشتر خود بکار گیرد. تدابیری که برای افزایش غذا اندیشیده شده است به اختصار شامل افزایش سطح زیر کشت محصولات، اقداماتی در جهت به نژادی و نیز به زراعی، استفاده از تکنولوژی و مکانیزاسیون در کشاورزی و در نهایت حفاظت گیاهان از آسیب آفات و بیماریهاست. این مقوله، یعنی حفاظت گیاهان (Crop protection) در کل، در حیطه رشته گیاه پزشکی قرار دارد. بیماری شناسی گیاهی (Plant pathology) شاخه ای از گیاهپزشکی است و هدف آن در نهایت جلوگیری از آسیب هایی است که توسط عوامل بیماریزا به گیاه وارد می شود.
تاریخچه بیماریهای گیاهی
بیماریهای گیاهی از زمانهای بسیار دور توجه انسان را به خود معطوف داشته اند. قدما عقاید خرافی در این مورد داشتند و برخی آن را خشم خدا برای مجازات میدانستند و حتی در یونان قدیم به رب النوع زنگ Robigns معتقد بودند و برای آن هرساله مراسم مذهبی و قربانی بپا میکردند. نخستین کسی که در زمینه بیماریهای گیاهی مطالعه نمود، تئوفراستوس بود که حدود 300 سال قبل از میلاد می زیست. وی اعتقاد داشت که بیماریهای گیاهی در اثر عوامل جوی بوجود می آید. تا 2000 سال بعد از این تاریخ اطلاعات ناچیزی به این علم اضافه شد. تا اینکه ون لی ون هوک (van Leewenhoek) در سال 1675 میکروسکوپ را کشف کرد و دروازه ای به جهان عظیم میکروارگانیسم ها فراروی انسان گشوده شد. میشلی (Micheli) در سال 1729 با تردید به نظریه خودبخودی سقراط اسپور قارچها را مورد مطالعه قرار داد. در سال 1755 تیلت (Tillet) با توصیف اسپورهای سیاهک پنهان گندم و اثبات انتقال آن به گیاه سالم و نیز امکان کنترل با ضدعفونی کردن بذر، نظریه خودبخودی را که بعداً توسط پاستور (1860) کاملاً رد شد، زیر سئوال برد. نیدهام (Nidham) در سال 1743 اولین نماتد انگل گیاهی را از خوشه های گندم استخراج کرد. دباری (Debary) در 1861 قارچ عامل بلایت دیررس سیب زمینی (Phytophtora infestans) را شناسایی و از رشته پزشکی به بیماری شناسی گیاهی روی آورد و موفق شد علل بسیاری از بیماری ها و سیکل زندگی عامل آنها را کشف و توصیف کند. وی به عنوان پدر علم بیماری شناسی گیاهی نوین معروف می باشد. در سال 1886 مایر (Mayer) به بیماری موزاییک توتون پی برد که در نهایت در سال 1935 استانلی (Stanly) با کشف ویروس عامل این بیماری جایزه نوبل را دریافت کرد. بوریل Burill در سال 1878 عامل سرخشگیدگی گلابی را یک نوع باکتری اعلام کرد. در سال 1931 استاهل (Stahel) پروتوزوئرهای تاژکدار را از آوندهای آبکشی قهوه استخراج کرد. دینر (Diener) در سال 1971 ویروئیدها را کشف کرد و دوئی (Doi) در سال 1972 شبه مایکوپلاسماهایی را در بافت چند گیاه مشاهده نمود. امروزه تغییرات و پیشرفتهای شگرفی در این زمینه بوجود آمده است.
تعاریف اساسی
تعریف بیماری های گیاهی : (Plant diseases)
تعاریف متعددی از بیماری های گیاهی ارایه شده است که در زیر تنها به یکی از کاملترین تعاریف بسنده می کنیم.
(( بیماری گیاهی اختلال در عملی از گیاه است که در اثر تحریک مداوم یک موجود زنده یا غیر زنده بوجود می آید که منجر به بروز حالت غیر طبیعی در مورفولوژی، فیزیولوژی و رفتار گیاه می شود ))
تعریف بیماری شناسی گیاهی : (Plant pathology)
علم مطالعه بیماری های گیاهی را بیماری شناسی گیاهی گویند. این علم، علم مطالعه عوامل بیماریزا، چگونگی بیماریزایی، ارتباط گیاه و عامل بیماریزا و بالاخره روشهای مبارزه با بیماریهای گیاهی است.
اهمیت بیماری های گیاهی
آسیبی که بیماریهای گیاهی به گیاهان محصول ده وارد می آورند، باعث کاهش محصول، افزایش قیمت آن برای مصرف کننده و حتی در شرایط حاد، گرسنگی، بدبختی، آوارگی، قحطی و مرگ می گردد. مرگ 250 هزار ایرلندی در قحطی 1845 در اثر بیماری بلایت دیررس سیب زمینی نمونه ای از تاثیر مستقیم بیماری های گیاهی در حیات بشری است. بیماری های گیاهی ممکن است عاملی محدود کننده برای کاشت یک محصول در یک منطقه باشد و تمامی گیاهان یک گونه را که به یک بیماری خاص حساس می باشند، از بین ببرد. انقراض نسل بلوط امریکایی در اثر بیماری بلایت در امریکای شمالی یا نارون امریکایی در اثر بیماری مرگ هلندی نارون نمونه ای گویا از این مسئله است. علاوه براین خسارت ها، مخارج مبارزه (سم، ابزار و وسایل و کارگر و ....) را نیز بایستی به این هزینه های ناشی از بیماریها افزود. به عنوان مثال برابر تخمین وزارت کشاورزی امریکا سالانه 1/9 میلیارد دلار بیماریهای گیاهی، 7/7 میلیارد دلار آفات بندپای گیاهی و 2/6 میلیارد دلار علف های هرز فقط در این کشور خسارت وارد می کنند.
تغییراتی که در روش های کشاورزی در اثر پیشرفت سایر علوم در تمامی رشته ها و با ابداع روشهای نوین صورت گرفته است، اثراتی را در نوع بیماریها، شدت و میزان خسارت و سرعت انتشار آنها بدنبال داشته است. بطور مثال با پیشرفت علم اصلاح نباتات، ارقامی پرمحصول و پاکوتاه از گندم تولید و در دهه 1960 توزیع شد که با توجه به عملکرد بسیار بالای، رفته رفته جایگزین ارقام بومی و محلی گردید. این تغییرات که متعاقب آن تغییراتی را در روشهای زراعی مطالبه می کند، اپیدمی های ویرانگری از بیماریهایی نظیر بیماری سپتوریوز گندم را سبب گردید که در حال حاضر نیز به عنوان معضلی برای کاشت ارقام اصلاح شده گندم در سراسر دنیا به شمار می رود و گاه مثلاً در مناطق مدیترانه ای تا 81% به محصول خسارت وارد می کند. تاثیر روش های نوین آبیاری را نیز در اشاعه بیماریها نبایستی از نظر دور داشت. افزایش کاربرد کود، آفت کشهای مختلف و بروز مقاومت به آنها در بسیاری از نقاط دنیا و پیشرفت های تکنولوژی و افزایش آودگی ها در هوا و .... نیز از عواملی است که تاثیر زیادی در افزایش بیماریهای گیاهی داشته است.
جدول زیر برآورد های جهانی 1982 از خسارت بیماریها را به چند محصول مهم نشان میدهد.
عوامل بیماریزا در گیاه (Plant pathogens)
عواملی که موجب ایجاد بیماری می شوند، به عوامل بیماریزا یا پاتوژن (Pathogen) معروفند. این عوامل ممکن است زنده و یا غیر زنده باشند. بیماریهای گیاهی براساس عامل بیماریزا در دو گروه قرار می گیرند :
1 – بیماری های ناشی از عوامل زنده (Biotic) :
این قبیل بیماری ها به لحاظ آنکه عامل بیماریزا در آنها زنده است، مسری یا واگیردار می باشند و با روش های طبیعی و مصنوعی از یک گیاه به گیاه دیگر قابل انتقال می باشند. پاتوژن های زنده ای که در گیاه ایجاد بیماری می کنند، عبارتند از :
قارچ ها، پروکاریوت ها (باکتری ها و مالیکوت ها)، ویروس ها، ویروئید ها، نماتدها، گیاهان انگل گلدار و برخی از جانوران تک سلولی (پروتوزوآ) و جلبکها.
2 – بیماری های ناشی از عوامل غیر زنده (Abiotic) :
این بیماری ها غیر مسری می باشند و به بیماری های فیزیولوژیک موسوم می باشند. این عوامل شامل شرایط نامساعد آب و هوایی، کمبود و بیشبود عناصر غذایی در خاک و نیز آلودگی هوا می باشند.
تشخیص بیماری های گیاهی (Diagnosis of plant diseases)
تشخیص بیماری مقوله پیچیده و آمیزه ای از علم، فن، تجربه و هنر است. مهمترین مرحله تشخیص، شناسایی عامل بیماریزاست. در واقع، تشخیص نخستین و اساسی ترین گامی است که در جهت کنترل صحیح بیماری ها برداشته می شود. هرچه تشخیص با دقت کمتری انجام شود، روش های کنترلی توصیه شده نیز از دقت کمتری برخوردار خواهد بود.
در تشخیص اولیه بیماری ها از دو عنصر مهم کمک گرفته می شود.
1 – علایم بیماری (Symptom)
2 – نشانه ها و آثار انگل (Sign)
نکته قابل ذکر این است که فرد تشخیص دهنده بایستی اطلاعاتی را نیز در ارتباط با شرایط رشدی و کشت گیاه مثل آب و هوا، اطلاعات مربوط به ویژگی های خاک، روش آبیاری اعمال شده، محصول سالهای قبل و ... کسب نماید. اینکار معمولاً با پر کردن فرم های اولیه ای انجام می شود که کمک بسیار زیادی در امر تشخیص می باشند. این فرم ها به کمک زارعین در محل مورد بازبینی نمونه بیمار گیاهی تکمیل می شوند. در مرحله بعدی فرد تشخیص دهنده با مشاهدات دقیق حدس هایی را در ذهن می پروراند (ارایه فرضیه). در این راستا، آشنایی با علایم مختلف بیماری ها و مهمتر از آن نشانه ها یا آثار انگل بسیار ضروری است. مرحله بعدی آزمایش فرضیه است که معمولاً در آزمایشگاه انجام می گیرد و ممکن است به رد و یا اثبات فرضیه ارایه شده منجر گردد. در این مرحله روش های بهره گیری از منابع معتبر علمی اساسی ترین مهارتی است که فرد بایستی از آن برخودار باشد.
علایم بیماری های گیاهی
1 – زردی یا کلروز (Yellowing, Chlorosis) : عدم تشکیل یا از بین رفتن کلروفیل در کل یا قسمتی از گباه
2 – بافت مردگی یا نکروز (Necrosis) : مرگ و تغییر رنگ سلولها، بافت ها، اندام ها و کل گیاه طوریکه امکان برگشت بحالت اولیه از بین می رود.
3 –موزاییک (Musaic) : بوجود آمدن تلفیقی از رنگهای زرد، زرد روشن، سبز و سبز روشن در برگها و میوه ها
4 – گال، تومور، گره، زگیل (Gall- Tumor – Knot – Wart)
رشد بیش از حد موضعی در محل خاصی از گیاه که در اث هیپرتروفی (افزایش حجم سلولها) و هیپرتروفی (افزایش تعداد سلولها) بوجود می آید که بر اساس شکلی که در بافت گیاهی بوجود می آید به نامهای مختلفی موسوم می باشد.
5 – غول آسایی (Gigantism) : رشد بیش از حد کل گیاه
6 – لکه (Spot) : واژه ای است کلی که به ناحیه تغییر رنگ یافته در گیاه اطلاق می شود که در اندامهای مختلف گیاهی بوجود می آید.
7 – زخم (Lesion) : واژه ای است کلی شامل ناحیه ای موضعی در گیاه
فهرست مطالب:
مقدمه ................................................................................................................................
تاریخچه بیماری های گیاهی ..............................................................................................
تعاریف اساسی .................................................................................................................
اهمیت بیماری های گیاهی ................................................................................................
عوامل بیماریزا در گیاه ........................................................................................................
اصول تشخیص بیماری های گیاهی ....................................................................................
علایم بیماری ......................................................................................................................
نشانه های عامل بیماریزا .....................................................................................................
اصول کخ ..........................................................................................................................
عوامل دخیل در وقوع بیماری ها (مثلث بیماری) ................................................................
مراحل بوجود آمدن بیماری های گیاهی ............................................................................
روش های تهاجم عوامل بیماریزا به گیاه ...........................................................................
روش های مقابله گیاه با عوامل بیماریزا ............................................................................
اصول مدیریت و کنترل بیماری های گیاهی ......................................................................
شامل 24 صفحه فایل word قابل ویرایش
