شهر تبریز
معرفی استان آذربایجان شرقی:
استان آذربایجان شرقی در موقعیت جغرافیائی «36 درجه و 47 دقیقه» تا «38 درجه و 42 دقیقه» عرض شمالی و «45 درجه و 3 دقیقه» تا «47 درجه و 43 دقیقه» طول شرقی از نصف‌النهار گرینویچ قرار دارد. این استان از شمال به رودخانه ارس و کشور اتحاد جماهیر شوروی، از شرق به «استان اردبیل» و از جنوب به «استان زنجان و آذربایجان غربی» محدود است. (قره‌بیگلو، 1381: 227)
استان آذربایجان شرقی، روی هم رفته قلمروئی با اقلیم سرد و خشک است. محدوده‌های کوهستانی مرتفع استان (سهند و سبلان) از زمستان‌های بسیار سرد و تابستان‌های معتدل و محدوده‌های پست شمالی (دشت مغان) از تابستان‌های گرم و زمستان‌های بسیار ملایم برخوردار است.
جمعیت استان در سرشماری اخیر (سال 1375) معادل 3325540 نفر بوده است که در حدود 54/5% از جمعیت کشور را تشکیل می‌دهد، که از این تعداد 27/60% از این جمعیت در شهرها و 73/39% از این جمعیت در روستاها ساکن می‌باشند. همچنین نیمی از این جمعیت در جلگه‌های قلمرو غربی استان، به ویژه در جلگه تبریز (شهر تبریز و پیرامون محورهای اصلی منتهی به تبریز) متمرکز است. تراکم جمعیت در استان آذبایجان شرقی 8/61 نفر در کیلومتر مربع است که دو برابر تراکم نسبی جمعیت کل کشور است و شهرستان تبریز پرتراکم‌ترین محدوده استان است. تحلیل ساختار سنی و جنسی جمعیت استان نشانگر جوانی جمعیت استان است. (قره‌بیگلو، 1381، ص 227)
حدود تبریز
شهر تبریز مرکز استان آذربایجان شرقی است و در 45 درجه و 53 دقیقه تا 46 درجه و 36 دقیقه طول شرقی و 37 درجه و 43 دقیقه تا 38 درجه و 28 دقیقه عرض شمالیاز نصف‌النهار گرینویچ قرار دارد. ارتفاع متوسط این شهرستان 1350 از سطح دریاهای آزاد می‌باشد. این شهرستان از شمال به شهرستان اهر و از جنوب به شهرستان اسکو و از طرف شرق به شهرستان هریس و بستان‌آباد و از طرف غرب و شمال غرب به شهرستان شبستر محدود می‌گردد. (دانشگاه هنر تبریز، 1381، جلد 11، ص 3)
مینورسکی درباره موقعیت شهر چنین نوشته است. «تبریز در گوشه شرقی جلگه رسوبی همواری واقع شده که مساحتش تقریباً (55×30) کیلومترمربع می‌باشد. این جلگه شیب ملایمی به سوی ساحل شمال شرقی دریاچه ارومیه دارد و بوسیله چند رودخانه آبیاری می‌شود که مهمترین آنها آجی‌چای (تلخه‌رود) است که از سمت جنوب غربی کوه سبلان سرچشمه می‌گیرد و پس از عبور حد شمالی تبریز وارد جلگه شده و از شمال‌غربی شهر خارج می‌شود. مهران‌رود (میدان‌چائی کنونی) که در وسط شهر جاری است از سمت چپ به تلخه‌رود ملحق می‌شود.
ارتفاع اطراف مختلف تبریز را طبق نقشه جغرافیایی روسی می‌توان بین 1350 تا 1500 متر دانست و در ناحیه شمال شرقی شهر کوه عینلی- زینلی (زیارتگاه عون‌بن علی(ع) به چشم می‌خورد که ارتفاعش 1800 متر و به مثابه رشته‌ایست که سلسله جبال قرجه‌داغ را که در شمال و شمال شرقی واقع شده به دامنه‌های کوه سهند که مرتفع‌ترین قللش در حدود 3547 متر می‌باشد، متصل می‌کند.» (قره‌بیگلو، 1381، ص 229)
بررسی ویژگی‌های طبیعی شهر تبریز
توپوگرافی، شیب‌ها و گستره‌های شهر
«شهر تبریز در راس مثلث دشت تبریز و آزادشهر قرار دارد. در انتهای شرقی شهر ارتفاعات شمالی با انحرافی در حدود 30 درجه نسبت به راستای شرقی- غربی به یکدیگر نزدیک می‌شوند. رودخانه آجی‌چای با عبور از دره شمالی از وسط این دشت می‌گذرد و خط‌القعر دره را تشکیل می‌دهد. شهر در قسمت غربی بر صفحه نسبتاً مسطح دشت تبریز که تا دریاچه ارومیه امتداد می‌یابد قرار گرفته است. در شمال شهر به تپه‌هائی با شیب تند برمی‌خوریم، در جنوب شهر نبز وضعیت مشابه را دارا است» (رئیس‌نیا، 24: 1368).
زمین‌لرزه
تبریز جزو مناطق زلزله‌خیز به شمار می‌رود. نویسندگان و مورخین وقوع زلزله‌های متعدد را در طول تاریخ در شهر تبریز ثبت کرده‌اند. از سال 634 قبل از میلاد تا اواخر قرن نوزدهم زلزله‌های بی‌شمار کوچک و بزرگ در تبریز به وقوع پیوسته که در بسیاری از آنها شهر تبریز با خاک یکسان شده است. (40: 1368).
زمین‌شناسی
«منطقه تبریز قسمتی از آذربایجان است که در اوائل دوره و پرمین از دوران زمین‌شناسی در فرورفتگی موسوم به تتیس (Thethys) قرار گرفته و پوشیده از آب بوده است. از دیدگاه توپوگرافی سه عارضه کوهستانی مشتمل بر میشوداغ و سهند مرتفعات منطقه را تشکیل داده که دنباله توده کوهستانی ارمنستان است.
از لحاظ توپوگرافی، منطقه تبریز به جز قسمت غربی، محصور در فضاهای کوهستانی است که به صورت کاسه‌ای مثلث‌گونه از شرق به غرب بسط یافته است. شیب عمومی منطقه از سوی ارتفاعات به جانب مرکز دشت و محور آجی‌چای و نهایتاً به سمت غرب و اراضی پست حاشیه دریاچه ارومیه است». (رئیس‌نیا، 18: 1368)
گسل‌ها
گسل معروف «شمال تبریز» از فاصله نزدیکی در شمال منطقه بین کوههای مرتفع سازنده بالائی و تپه‌های کم‌ارتفاع می‌گذرد. این گسل از ناحیه کوههای «میشو» در غرب تبریز تا «بستان‌آباد» در شرق به طول بیش از 100 کیلومتر مشاهده شده است. (رئیس‌نیا، 19: 1368)
تعداد صفحات:19
فرمت: ورد و با قابلیت ویرایش
دانلود تحقیق معرفی شهر تبریز