این فایل در قالب ورد و قابل ویرایش در 110 صفحه می باشد.
فهرست
فصل اول: طرح تحقیق
مقدمه ۲
بیان مسئله ۴
ضرورت و اهمیت تحقیق ۶
اهداف تحقیق ۸
فرضیات تحقیق ۸
محدودیت¬های تحقیق ۹
واژه¬ها و اصطلاحات ۹
فصل دوم: مبانی نظری و ادبیات تحقیق
مقدمه ۱۲
تعریف توجّه ۱۲
تاریخچۀ توجّه ۱۳
نظریه¬های توجّه ۱۴
کانون توجّه ۱۹
شیوه¬های توجّه ۱۹
ویژگی¬های توجّه ۲۰
هوشیاری و توجّه ۲۱
توجّه¬ انتخابی ۲۲
توجّه و سطح مهارت ۲۲
رابطه توجّه و سطح مهارت ۲۲
رابطۀ توجه و اجرا ۲۳
دستورالعمل¬های آموزشی و توجّه ۲۴
تصویرسازی ذهنی چیست ۲۵
چگونگی انجام تصویرسازی ذهنی ۲۶
انواع تصویرسازی ذهنی ۲۶
موارد استفاده از تصویرسازی ذهنی و آثار آن ۲۹
نظریه¬های تصویرسازی ذهنی ۳۱
شیوه¬های توسعۀ برنامه تمرین تصویرسازی ذهنی ۳۸
کاربردهای تصویرسازی ذهنی ۳۹
افزایش مهارت¬های روان¬شناختی ۳۹
تحقیقات مربوط به توجّه ۴۱
تحقیقات مربوط به تصویرسازی ذهنی ۵۳
تحقیقات مربوط به تصویرسازی کانون توجّه ۶۲
نتیجه¬گیری ۶۴
فصل سوم: روش تحقیق
مقدمه ۶۷
روش تحقیق ۶۷
جامعه و نمونۀ آماری ۶۷
متغیّرهای تحقیق ۶۷
ابزار اندازه¬گیری و روش جمع¬آوری اطلاعات ۶۸
روش اجرای تحقیق ۷۲
روش آماری و شیوه تجزیه و تحلیل اطلاعات ۷۵
تجزیه و تحلیل اطلاعات و یافته¬های تحقیق فصل چهارم:
مقدمه ۷۷
توصیف داده¬ها ۷۸
آزمون فرضیۀهای آماری ۸۰
فرضیۀ اول ۸۰
فرضیۀ دوم ۸۱
فرضیۀ سوم ۸۲
فرضیۀ چهارم ۸۳
فرضیۀ پنجم ۸۴
فرضیۀ ششم ۸۵
فصل پنجم: بحث ونتیجه¬گیری
مقدمه ۸۷
نتایج تحقیق ۸۷
بحث ونتیجه¬گیری داده¬های تحقیق ۸۸
پیشنهادات پژوهشی ۹۱
پیشنهادات آموزشی ۹۱
منابع
پیوست
فهرست منابع و مآخذ
الف) منابع فارسی
اشمیت، ریچارد. (۱۳۷۹). یادگیری حرکتی و اجرا از اصول تا تمرین. ترجمۀ نمازیزاده و واعظموسوی. تهران: نشر سمت.
رحمانینیا، فرهاد. (۱۳۸۲). مبانی و کاربرد یادگیری حرکتی. تهران: نشر بامداد کتاب.
رحمانینیا، فرهاد. (۱۳۸۲). مبانی و کاربرد یادگیری حرکتی. تهران: نشر بامداد کتاب.
رحمانینیا، فرهاد. (۱۳۸۶). مبانی و کاربرد یادگیری حرکتی. تهران: نشر بامداد کتاب.
سهرابی، مهدی. (۱۳۷۳). تأثیر تمرین ذهنی بر اجرای مهارت سرویس والیبال. پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
سهرابی، مهدی. (۱۳۸۳). مقایسۀ اثر تمرین جسمانی و تصویرسازی ذهنی تصادفی و قالبی بر عملکرد و یادگیری تکلیف ردیابی. پایاننامه دکترا، دانشگاه تربیت معلم تهران.
سیچ، جورج. (۱۳۷۸). یادگیری و کنترل حرکتی از دیدگاه روانشناسی عصب شناختی. ترجمۀ مرتضوی. تهران: نشر سنبله.
شفیعزاده، محسن. (۱۳۸۳). تأثیر نوع بازخورد توجهی بر قابلیت تشخیص خطا و یادگیری تکلیف هماهنگی دو دستی. پایاننامه دکترا،
گلین س. رابرتس؛ کوین س. اسپینگ؛ سینتیال، پمبرتن. (۱۳۸۲) مترجمان واعظموسوی، شجاعی. تهران: نشر رشد.
مارتنز، رینر. (۱۳۸۵). روانشناسی ورزشی” برای مربیان”. ترجمۀ خبیری. تهران: نشر بامداد کتاب.
مسروری ثانی، حمید. (۱۳۸۵). تأثیر تمرین تصویرسازی ذهنی و بدنی با استفاده از بازخورد بینایی بر یادگیری و عملکرد مهارت سرویس والیبال پسران مبتدی ۱۵-۱۲ سال. پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه اراک.
مقدم، امیر. (۱۳۸۵). تأثیر دشواری تکلیف و دستورالعمل کانون توجه بر اجرای یک تکلیف تعادلی. پایاننامۀ دکترا، دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات تهران.
مگیل، ریچارد. (۱۳۸۰). یادگیری حرکتی، مفاهیم و کاربردها. ترجمۀ واعظموسوی و شجاعی. تهران: نشر حنانه.
هاردی، لو؛ جونز، گراهام و گولد، دانیل. (۱۳۸۴). آمادگی روانی برای ورزشکاران حرفهای. ترجمۀ سیّاح، باغبانیان و عربعامری. تهران: نشر چگامه.
ب) منابع لاتین
Andrew, L., Alden, J., Alexander, Dale., And Douglas, E., Degood. (2001). Iteractive effect quality and directional focus of mental imagery on pain analogesia. Applied Psychophysiology and biofeedback. Vol, 26, No.2.
Barr, K., & Hall, C. (1992). Tde use of imagery by rowers. International Journal of Sport Psychology. 23, 243-261.
Bruner, J., S. (1960). The process of education . New York: Random House.
Calmes, C., Berthoumiex, C. (2004). Effects of an imagery training program on selective attenuates balance impairment in patient with parckinson s disease. Physiotherapy, 91, 152-185.
Driskel, James, E., Copper, Carolyn., & Moran, Aidon. (1994). Does mental practice enhance performance? Journal Of Applied Psychology (JAP). 79, 481-49.
Emanuel, M., Jarus, T., Baet, O. (2008). Effect of focus of attention and age on motor acquisition retention and transfer: a randomized trial. Phys ther. 99(2) , 251-260.
Emanuel, M., & Jarus, T. (2003). Influence of attentional focus on motor learning in children versus adults. Journal Of Sport And Exercise Psychology. June NASPSAP congress abstract, 557.
Feltsz, D. L., & Landers, D. M. (1983). Tde effects of mental practice on motor skill learning and performance ameta- analysis. Journal Of Sport Pshchology. 5, 25-57.
Freedman, S.E., Mass, E., Caligiuri, M. P., Wulf, G., Robbin, D.A. (2007). Internal versus external: oral- motor performance as a function of attentional focus. Journal Of Speech Language and hearing research. Vol 50(1) , 131-136.
Grouios, G. (1992). On tde reduction of reaction time with mental practice. Journal Of Sport Behavior. 15(z) , pp:141-157.
Grouios, G. (1992). Mental practice: A Review. Journal Of Sport Behavior. Vol. 15, Issue 1.
Guiana ., Pointe, A., Pitre- France. (2003). Differentiating visual and kinesthetic imagery in mental practice. Can J Exp Psycho(Language:eng). 57(1) 1-10.
Landerss, M., Wulf, G.,Wallmann, H. & Guadagnoli, M. (2005). An external focus of attention attenuates balance impairment in patient with Parkinson s disease. Physiotherapy. 91, 152-185.
Maxwell, Alton, Nelson. (2007). The effects of external and internal focus of attention on the performance and learning of turning on a mountain bike.
Maddox, M.D., Wulf, G., & Wright, D.D. (1999). The effect of an internal versus external focus of attention on the learning of tennis stroke. Journal Of Exercise Psychology. 21, 878.
Martin, K.A., Hall, C. R. (1995). Using mental imagery inhance intrinsic motivation. Journal Of Sport And Psychology. 17(1) , ۵۴-۶۹٫
Minas, S.C. (1978). Mental practice of a complex motor skill. Journal Of Human Movement Studies. 6, ۱۲۷-۱۴۱٫
Orlik, T., and Partington. (1998). Psyched: Inner views of winberg. Ottawa: Coaching Association Of Canada.
Peddy, Caliri. (2008). Enhancing forhand acquisition table tennis: the rool of mental practice. Journal Of Applied Sport Psychology. 20:1, 88-96.
Perkins-ceccato, N., Passmore, S.R., and Lee, T.D. (2003). Effects of focus of attention depend on golfers skill. Journal Of Sport Science. 81, 593-600.
Polton, A.M., Maxwell, J.P., Masters, R.S.W., & Robb, M. (2006). Benefits of an external focus of attention : common coding or conscious processing? Journal Of Sport Sciences. 24(1) , 89-99.
Richardson, A. (1967). Mental practice: A review and discussion (part 11). Research quarterly for exercise and sport. 38, 263-273.
Roberts, S., Weinberg. (1982). The relationship between mental preparation strategies and motor performance: A review and critique. 33(2) , 195-213.
Roland P.E. Larsen B. Lassn N.A. & Skinhoj E. (1980). Supplmentary motor area and other cortical areas in organization of voluntary movement in man. Journal Of Neurophysiology. 43, 118-136.
Sackett, R.S. (1934). The influence of symbolic rehearsal upon the retention of a maze habit. Journal Of General Psychology 10, 376-398.
Shea, C.H., & Wwlf, G. (1999). Enhancing motor learning through external focus instruction and feedback hum. Mov. Sci. 18, 553-571.
Start, K.B., & Richardson, A. (1964). Kinaesthesis and mental practice. Research Quarterly for exercise and sport. 35, 316-320.
Whichman, H., & Lizotte, P. (1983). Effects of mental oractice and locus of control on pewrformance of dart throwing. Perceptual and motor skills. 56, 807-812.
Wulf, G., Hob, M., & Prinz, W. (1998). Instruction for motor learning: Defferential effects of internal versus external focus of ettention. Journal Of Motor Behavior. 30, 169-179.
Wulf, G., Lauterbach, B., & Toole, T. (1999). Learning advantages of an external focus of attention in golf. Research quarterly for exercise and sport. 70, 120-126.
Wulf, G., Mc Nevin, N.H., Fucgs, T., Ritter, F., & Toole, T. (2000). Attentional focus in complex motor skill learning. Research quarterly exercise and sport. 71, 229-239.
Wulf, G., Shea, C.H., Parc, J.H. (2001). Attention in motor learning focus Res.Q. Exer. Sport. 72, 335-344.
Wulf, G., Landers, M., Mercer, J., and Tollner, T. (2003). Attentional focus effects on motor performance as a function of level of expertise. Paper presented at the annual meeting of the north American society for the psychology of sport and physical activity (NASPSPA). Vancouver C.A.
Wulf, G., Wachter, S., & Wortmanm, S. (2003). Attentional focus in motor skill learning: Do females benfit from an external focus? Voman in sport and physical activity journal. 12, 37-52.
Wulf, G., Mc Nevin, N.H., & Guandagnoli, M.A. (2004). Reciprocal influence of attentional focus on postualand suprapostural task performance. Journal of motor behavior. 36, 189-199.
Vance, J.,Wulf, G., Tollner, T., Mac Nevin, N., & Mercer, J. (2004). EMG activity as a function of the performance s focus of attention. Journal of motor behavior. 36, 450-459.
Zavhry, T., Wulf, G., Mercer, J., & Bezodis, N. (2005). Increased movement accuary and reduced EMG activity as the result of adopting an external focus of attention. Brain research bulletin. 67, 304-309.
مقدمه
امروزه ورزش بخشی از زندگی مردم است. رقابت شدید برای بالارفتن از سکوهای افتخار و کسب مدالهای رنگارنگ مسابقات جهانی و المپیک و بهرهگیری از اثرات فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی این افتخارات موجب شده است که دولتها و جوامع بهطور گستردهای برای تربیت و آمادهسازی قهرمانان سرمایهگذاری کنند. همراه با افزایش توجّه به ورزش قهرمانی، علوم ورزشی نیز بهکمک ورزشکاران آمده تا راههای بهبود اجرا و ربودن گوی سبقت از دیگران را برای آنها هموارتر کند. یکی از زمینههای علوم ورزشی که در سالهای اخیر موجب ارتقای کیفیّت اجرای ورزشکاران و ثبت رکوردهای بهتر و برتری آنها در رقابتهای ورزشی شده است، علم روانشناسی[۱] است. روانشناسی ورزش از یافتههای روانشناسی برای مطالعۀ رفتار حرکتی استفاده میکند و به یادگیری و اجرای حرکتی و اجرا توجّه دارد و عوامل روانشناختی مؤثر بر یادگیری و اجرای مهارتهای حرکتی را بررسی میکند (عبدلی، ۱۳۸۴). بهعبارت دیگر روانشناسی ورزش یعنی بهکار بردن نظریههای روانشناسی در زمینههای مختلف ورزش مانند مربیگری و آموزش، تا از تکنیکهای ارزیابی روانشناسی و راهبردهای مداخلهای برای کمک به افراد جهت نیل به اجرای برتر استفاده کند و به دلیل اینکه با تجزیه و تحلیل رفتار انسان در رشتههای مختلف ورزشی در ارتباط است، بر جنبههای ذهنی اجرا متمرکز میشود. برنامۀ تمرین مهارتهای روانی متوجّه همین هدف است. یادگیری کنترل انرژی روانی، تنظیم فشارهای روانی، مهارتهای توجّه[۲]و تدوین اهداف واقعی و در عین حال رقابتی، نهتنها در ورزش، بلکه در هر کوششی که برای رسیدن به موفقیّت صورت میگیرد، از مهارتهای مفید بهشمار میروند (عبدلی، ۱۳۸۴). امروزه در سطح بالای رقابتی، بهدلیل برابر بودن سطح مهارت ورزشکاران، در نتیجه ورزشکاران به چیزی فراتر از تمرینات فشرده و تلاشهای مستمر نیاز دارند که یکیاز آنها آمادگی روانی میباشد. مربیان در تمام سطوح از مهارتهای روانشناختی، مانند کنترل هیجان، تصویرسازی ذهنی[۳]، هدفچینی، بازداری تفّکر، توجّه و تمرکز و افزایش اعتماد بهنفس کمک میگیرند تا ورزشکاران را در اجرای بهتر یاری دهند.
یکی از مهارتهای روانشناختی برای اجرای موفقیّتآمیز مهارتها، توجّه و تمرکز میباشد. به گفتۀ جیمز[۴] (۱۸۹۰) توجّه عبارتست از تسخیر ذهن به شکل واضح و روشن، بهطوریکه فرد به منظور سروکار داشتن به بعضی از چیزها، بتواند از بعضی چیزهای دیگر چشمپوشی نماید (سیّاح، باغبانیان، عرب عامری، ۱۳۸۴). تمرکز نیز عبارت از توانایی حفظ توجّه، روی محرّک انتخاب شده برای مدّت معیّن میباشد (خبیری، ۱۳۸۵). موقعیکه توجّه ورزشکار به فرآیند اجرای مهارت معطوف شود، توجّه او به محرّکهای نامربوط مهار شده و میتواند بهترین اجرا را به نمایش بگذارد. تری اورلیک[۵](۱۹۸۷) معتقد است که ورزشکاران باید ”طرح‌های تمرکز[۶]“ را برای مسابقه توسعه دهند. ورزشکاران باید نیازهای خاصّ ورزش خود را برای توسعة طرح‌های تمرکز مسابقه ارزیابی نمایند. این طرح‌ها باید در زمان‌های مختلف در طول مسابقه متمرکز شود. با تمرین طرح‌های تمرکز با استفادة مکرّر از تصویرسازی، ورزشکاران این طرح‌ها را با موفقیّت بیشتری اجرا خواهند کرد (جنیفر و کومینگ، ۲۰۰۲).
از دیگر مهارتهای روانشناختی که توسط بسیاری از قهرمانان المپیک و جهانی مورد استفاده قرار میگیرد، تمرین ذهنی است. تمرین ذهنی بهکار گرفتن تصویرسازی، برای بهبود اجرا ورزشکار میباشد که این نوع تمرین، در ذهن ورزشکار انجام میگیرد. توانایی تصویرسازی ذهنی یکی از ظرفیتهای انسانی است که با تمرین آموخته میشود و به عنوان یک مهارت، تأثیر خود را در اجرا ورزشکار بهجا میگذارد. تصویرسازی در کمک به کانونیکردن توجّه ورزشکاران به جنبههای خاصّی از مسابقه بعدی فرد بسیار مفید است.
مطالعۀ آثار حیات، نیز مؤید این مطلب است که حرکت روح و روان، مستقل از جسم و جان نیست و ورزشکاران نیز در انجام تمرینات ورزشی خود بایستی تمرینات ذهنی را در زمان و مکان مناسب انجام دهند. بهگفتۀ مالتز، تأثیر تمرینات ذهنی به موازات تمرینات جسمی میباشد (خبیری، ۱۳۷۲). همچنین افـلاطـون معتقد است: ” تصوّر یک عمل، مقدّم بر خود آن عمل است“. در ورزش تجسّم پیروزی یا انجام یک مهارت ورزشی همیشه در ذهن ورزشکار بوده است (سهرابی، ۱۳۸۳). روانشناسان ورزش ادّعا می‌کنند که تصویرسازی ذهنی مهارت ورزشی، تمرکز و تحمّل ورزشکار را به سرعت افزایش خواهد داد. همچنین تجسّم، نهتنها اجرای ورزشی را بهبود خواهد بخشید، بلکه انگیزش و لذّت کلّی از ورزش را هم افزایش خواهد داد (اورلیک و پارتینگتون، ۱۹۸۸).
بیان مسئله:
یکی از عوامل اثرگذار بر یادگیری و اجرای مهارتهای حرکتی، توجّه است. در ورزش اساساً دو نوع کانون توجّه[۷] شناسایی شده که برای اجرا حائز اهمّیت است، توجّه از نظر وسعت که به توجّه باریک و پهن تقسیم میشود و توجّه از نظر جهت که به توجّه درونی و بیرونی[۸]قابل طبقهبندی میباشد. توجّه درونی، وقتی است که اجراکننده به احساسات، تفکّرات و یا اندامهای خود برای اجرا توجّه نماید. درحالیکه در توجّه بیرونی، اجراکننده روی علائم محیطی، بازی و راهبردهای حریف و یا اثرات اجرایش بر محیط توجّه مینماید. کانون توجّه اجراکننده نقش مهمّی در یادگیری و اجرای مهارتهای حرکتی دارد (سینگر[۹]، ۱۹۸۸، ۱۹۸۵؛ سینگر، لیدر و کاراف[۱۰]، ۱۹۹۳؛ وولف و پرینز[۱۱]، ۲۰۰۰). بهطوریکه ارائه دستورالعملها و بازخوردهایی که توجّه اجراکننده را به آثاریکه حرکاتش بر محیط دارد (اتّخاذ کانون بیرونی) معطوف میکند، نسبت به زمانیکه دستورالعملهای کانون درونی داده میشود یا زمانیکه هیچ دستورالعمل کانونی خاصی داده نمیشود منجر به یادگیری و اجرای مؤثّرتر میگردد. تحقیقات نشان دادهاند ارائه آموزشهایی به فراگیران بهطوریکه آنها توجّه خود را به نتیجه و اثر حرکت (توجّه بیرونی) و نه بر حرکات خود (توجّه درونی) معطوف کنند، میتوانند دقّت شوتهای گلف (وولف، لاترباخ و تول[۱۲]، ۱۹۹۹)، ضربه تنیس (وولف، مکنوین[۱۳]، فوچ، رانیز و تول[۱۴]، ۲۰۰۰)، سرویس والیبال (وولف، مکنوین، ۲۰۰۰)، پرتاب توپ در فوتبال (وولف و همکاران، ۲۰۰۳) و پرتاب آزاد در بسکتبال (ال ابود[۱۵] و همکاران، ۲۰۰۲) را بهبود بخشند. در تحقیق اخیری که امانوئل[۱۶]و همکاران (۲۰۰۸) روی تکلیف پرتاب دارت انجام دادند به این نتیجه رسیدند که کانون توجّه بیرونی بسیار مؤثّرتر از کانون توجّه درونی میباشد. از طرفی روانشناسان کاربردی ورزش و تمرین استفاده از مهارتهای روانشناختی را برای بهبود اجرا مورد تأیید قرار دادهاند (اورلیک، ۱۹۹۰). علاوه بر توجّه و تمرکز که بهعنوان مهمترین عوامل موفقیّت ورزشکاران بهشمار میروند، یکی از مهارتهایی که توجّه قابل ملاحظهای را به خود جلب کرده است تصویرسازی ذهنی است، که از این مهارت برای تقویت اثرات سودمند توجّه و تمرکز ورزشکار به علائم مربوط، استفاده میگردد. تصویرسازی ذهنی یک فعالیّت روانشناختی است که خصوصیّات جسمانی یک شیء، فرد یا مکان غایب را احضار مینماید (دنیس[۱۷]، ۱۹۸۵). درخصوص سودمندی تصویرسازی ذهنی اتّفاق نظر زیادی وجود دارد. ولی آنچه مورد تردید بوده است میزان سودمندی و نیز شیوۀ استفاده از آن میباشد. لذا از تصویرسازی ذهنی بهعنوان یک فرآیند کاملاً شناختی یاد میشود (ولف و همکاران، ۱۹۸۹). در دهه قبل، محققین استفاده از تصویرسازی را توسط ورزشکاران با فرض اینکه درک بهتری از کاربرد تصویرسازی دارند مورد بررسی قرار دادهاند که منجر به روشهای مداخلهای مؤثّرتر گردیده است (بار و هال[۱۸] ۱۹۹۲؛ راجرز[۱۹] و بار،۱۹۹۰؛ سالمون[۲۰] و همکاران، ۱۹۹۴؛ وایت و هاردی[۲۱]، ۱۹۹۸). مانروئه و همکاران (۲۰۰۰) پیشنهاد کردهاند که انجام تحقیقات گسترده روی استفاده از تصویرسازی میتواند حول چند پرسش سازماندهی شود: ۱) کجا ورزشکاران از تصویرسازی استفاده کنند (یعنی محل تصویرسازی). ۲) چهموقع از تصویرسازی استفاده نمایند (یعنی چارچوب زمانی). ۳) چه چیزی آنها تصویرسازی نمایند (یعنی محتوای تصویرسازی). ۴) چرا از تصویرسازی استفاده نمایند (یعنی کارکرد تصویرسازی) (جنیفر و کومینگ، ۲۰۰۲). در مورد محتوای تصویرسازی رویکردهای مختلفی وجود دارد، که یکی از این رویکردها، روی کیفیّت اطلاعات حسی در طول تصویرسازی تمرکز کرده است. در همین ارتباط کالیاری پدی (۲۰۰۸) روی نقش تمرین ذهنی در افزایش فراگیری مهارت فورهند تنیس تحقیقی انجام داد، و به این نتیجه رسید که تصویرسازی، روی توجّه به مسیر حرکت راکت، مخصوصاً برای افراد مبتدی، مؤثّرتر از تصویرسازی روی توجّه به مسیر حرکت توپ میباشد. حال با توجّه به اثرات سودمند نوع کانون توجّه بر اجرا و یادگیری که در اکثر تحقیقات به اثبات رسیده است، همچنین مشابه بودن کارکرد تمرین ذهنی و جسمانی این سؤال به ذهن میرسد که آیا تصویرسازی کانون توجّه درونی و بیرونی بر اجرا و یادگیری یک تکلیف شناختی (ردیابی) مؤثّر است؟ یا بهعبارتی چه تفاوتی بین توجّه فرد تصویرساز به هدف (محرّک نوری) و حرکت دست در اجرا و یادگیری تکلیف ردیابی وجود دارد؟
ضرورت و اهمیّت اجرای تحقیق
علم تمرین و آمادهسازی ورزشکاران از علوم متنوع و مختلفی بهره میگیرد و مربیگری بر اساس اصول علمی در چند سال گذشته مقبولیّت فزآیندهای را کسب کرده است. کاربرد اصول و یافتههای روانشناسی برای بهبود و توسعۀ اجرای مهارتهای ورزشی مورد تأکید بسیار زیادی قرار گرفته است (سهرابی، ۱۳۸۳). پژوهش حاضر که به مقایسۀ اثر تصویرسازی کانون توجّه بیرونی و درونی بر اجرا و یادگیری یک تکلیف ردیابی میپردازد، از لحاظ علمی و کاربردی حائز اهمّیت میباشد، و با توجّه به اینکه هم توجّه و هم تصویرسازی ذهنی بهعنوان دو عامل مهم در بهبود اجرا و یادگیری محسوب میشوند، و همچنین بهدلیل اینکه، تمرینات ذهنی دارای ویژگیهای بارزی از جمله، بیخطر بودن، بیهزینه بودن، عدم نیاز به تجهیزات و مربی، عدم بروز خستگی و غیره دارد، بنابراین با توصیه به ورزشکاران به استفاده از تمرینات ذهنی، میتوان در هزینهها، تسهیلات، نیروی انسانی و غیره صرفهجویی نمود. در نتیجه، این شیوه تمرینی جهت یادگیری سریع مهارتهای جدید، افزایش اعتماد بهنفس و کنترل اضطراب و استرس بسیار اهمّیت دارد.
محقّق در این پژوهش در نظر دارد که اثر تمرین ذهنی و کانون توجّه را تواماً بر روی اجرای یک تکلیف ردیابی در دانشجویان دختر رشتۀ تربیت بدنی بررسی کرده و این مسئله را به اثبات برساند که اگر توجّه بیرونی مؤثرتر و کاراتر از توجّه درونی است، آیا اگر تصویرسازی ذهنی کانون توجّه توسط آزمودنیها اجرا شود، باز هم این برتری به اثبات خواهد رسید و آیا موجب بهبود اجرا و اجرای یادگیرندهها خواهد شد. لذا ضرورت انجام تحقیق حاضر در راستای تحقیقات ناکافی که در این زمینه، صورت گرفته، میباشد و از این جهت بررسی آن احساس می شود، زیرا این امر دارای کاربردهای آموزشی مفیدی بوده و نتایج این تحقیق برای مربیان و ورزشکاران بهویژه ورزشکاران رشتههای حرکتی ظریف از جمله تیراندازی، تنیس روی میز، دارت و غیره بسیار مفید و ارزشمند خواهد بود و این افراد میتوانند اثرات مضاعف آنرا بر اجرا و یادگیری مهارتهای ورزشی مشاهده نمایند. همچنین با توجّه به اینکه تمامی تحقیقاتی که در داخل و خارج کشور صورت گرفته، اکثراً بهطور جداگانه تصویرسازی و کانون توجّه درونی و بیرونی را مورد تحقیق و بررسی قرار دادهاند، لذا بررسی پژوهش حاضر از جایگاه ویژهای برخوردار بوده، تا بتوان نتایج آنرا در نهایت به شرایط واقعی و میدانی نیز تعمیم داد. بنابراین یکی از مهمترین ویژگی این پژوهش، نو و بدیع بودن آن میباشد. بهطور کلّی، بهدلیل اهمّیت و نقش بسیار مهم تصویرسازی و کانون توجّه بر بهبود اجرا و یادگیری ورزشکاران و همچنین بهدلیل کمبود مطالعات صورت گرفته در این زمینه، محقق را بر آن داشت تا به بررسی این پژوهش بپردازد.
اهداف تحقیق
الف) هدف کلّی:
هدف کلّی تحقیق حاضر، مقایسۀ اثر تصویرسازی کانون توجّه درونی و بیرونی بر اجرا و یادگیری یک تکلیف ردیابی میباشد.
ب) اهداف اختصاصی:
تعیین تأثیر تصویرسازی توجّه درونی بر اجرای تکلیف ردیابی
تعیین تأثیر تصویرسازی توجّه درونی بر یادگیری تکلیف ردیابی
تعیین تأثیر تصویرسازی توجّه بیرونی بر اجرای تکلیف ردیابی
تعیین تأثیر تصویرسازی توجّه بیرونی بر یادگیری تکلیف ردیابی
مقایسۀ عملکرد گروهها در اجرای تکلیف ردیابی
مقایسۀ یادداری گروهها در تکلیف ردیابی
فرضیه‌های تحقیق
تصویرسازی توجّه درونی بر اجرای تکلیف ردیابی تأثیر دارد.
تصویرسازی توجّه درونی بر یادگیری تکلیف ردیابی تأثیر دارد.
تصویرسازی توجّه بیرونی بر اجرای تکلیف ردیابی تأثیر دارد.
تصویرسازی توجّه بیرونی بر یادگیری تکلیف ردیابی تأثیر دارد.
بین عملکرد گروهها در تکلیف ردیابی تفاوت وجود دارد.
بین یادداری گروهها در تکلیف ردیابی تفاوت وجود دارد.
محدودیت‌های تحقیق
محدودیت‌های قابل کنترل
انتخاب دانشجوی دختر تربیت بدنی در دامنه سنی ۲۵-۱۸ سال
انتخاب افراد راست دست بهعنوان آزمودنی
انتخاب یک تکلیف ردیابی که ماهیّت آن، کوتاه زمان است.
اختصاص تنها یک کوشش ۱۲۰ ثانیهای بهمنظور آشنایی با نحوۀ اجرای تکلیف موردنظر برای کلیۀ آزمودنیها
محدودیت‌های غیر قابل کنترل
عدم آگاهی محقق از میزان علاقه شرکتکنندگان برای شرکت در آزمون
عدم اطمینان محقّق از اینکه شرکتکنندگان در شرایط بدون دستورالعمل توجّه، به چیز دیگری توجّه داشتند یا خیر. البته کنترل لازم در حدّ توصیههای مربوط انجام گرفت.
عدم آگاهی محقق از الگوی تغذیه، وضعیت اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و بهداشتی و میزان هوش شرکتکنندگان
تعاریف مفهومی و عملیاتی
تصویرسازی ذهنی:عبارتست از ” تجربه هوشیار با استفاده از تمام حواس برای ایجاد یا بازآفرینی یک تجربه در ذهن“ (والی و گرینلیف[۲۲] ۱۹۹۸). در این تحقیق تصویرسازی عبارت از تجسّم اجرای تکلیف ردیابی یک هدف نوری در ذهن، به مدت ۱۲۰ ثانیه میباشد.
کانون توجّه: هدایت توجّه به جنبهها یا نشانههای ویژه در موقعیّت اجرا که با نگه داشتن خواستهای توجّه در محدوده ظرفیت، اجرا را بهتر میکند (مگیل[۲۳]، ۱۹۹۸). در این تحقیق هدایت توجّه فرد از طریق تصویرسازی ذهنی به محرّک های مربوط میباشد.
توجّه: درگیری هوشیار و ناهوشیار در فعالیّتهای شناختی و یا حرکتی قبل، در حین و بعد از اجرای مهارتها (مگیل، ۱۹۹۸). در این تحقیق منظور از توجّه، چشمپوشی از محرّک های نامربوط و اضافی در ذهن و انتخاب یک محرّک (هدف نوری یا نوک انگشت دست عملکننده) میباشد.
دستورالعمل کانون توجّه درونی: نوعی دستورالعمل که توجّه اجراکننده را بهسمت شکل حرکت یا اندامهای اجراکننده معطوف میکند (وولف، ۲۰۰۲). در این تحقیق تصویرسازی توجّه به نوک انگشت دست راست مورد نظر بوده است.
دستورالعمل کانون توجّه بیرونی: نوعی دستورالعمل آموزشی که توجّه اجراکننده را به سوی نتایج حرکت یا اثرات حرکت انجام گرفته، معطوف میکند (وولف، ۲۰۰۲). در این تحقیق تصویرسازی توجّه به حرکت هدف نوری، مورد نظر بوده است.
تکلیف ردیابی[۲۴]: تکلیفی که در آن اجراکننده، حرکت یک شیء را دنبال مینماید. در این تحقیق، آزمودنی یک هدف نوری متحرّک را در صفحه رایانه با سرعت ۴۰ دور در دقیقه در ذهن خود تعقیب نموده است.
آزمون یـادداری[۲۵]: روشی است کـه بـرای تعیـین میزان وقوع یادگیری استفاده میشود. در این پژوهش، میزان حفظ اطلاعات دریافتی توسط فرد در طول ۱۲۰ ثانیه و آزمون ۴۰ دور در دقیقه در پس آزمون (یادداری فوری) و ۷۲ ساعت بعد (یادداری تأخیری) پس از آخرین جلسه تمرین مورد اندازهگیری قرار گرفت.
دستگاه تعقیب سنج چرخان[۲۶]: دستگاهی است که برای سنجش هماهنگی چشم و دست مورد استفاده قرار میگیرد. این دستگاه با الگوبرداری از روی مشابه خارجی آن، که توسط شرکت لافایت ساخته شده است، طراحی گردیده است.
در ایـن فصـل، ابتدا مبانی نظری مرتبط با کانون توجّه و سپس تصویرسازی ذهنی را مورد بررسی قرار میدهیم. در زمینۀ اثرگذاری کانون توجّه بر یادگیری و اجرا، مدارک علمی بیشماری در دسترس محقّقین قرار دارد و با توجّه به اینکه در زمینۀ تصویرسازی ذهنی نیز تحقیقات زیادی صورت گرفته، کـه اکثـر ایـن تحقیقـات تـأثیـر مثبت آنرا در فـراگیری مهارتهای حرکتی به اثبات رساندهاند (فلتز و لندرز[۱]، ۱۹۸۳). به همین لحاظ در ادامه، مجمـوعة تحقیـقـات کانون توجّه و تصویرسازی و ترکیب این دو را مورد بررسی قرار می دهیم.
پایان نامه مقاسیه اثر تصویر سازی توجه درونی وبیرونی بر اجرا ویادگیری یک تکلیف ردیابی
