پیشگفتار
افزایش سرسام‌آور جمعیت دنیا (روزانه 250 هزار نفر)، نیاز روزافزون آنان به غذا و ناکافی بودن منابع غذایی از سال‌های قبل، بخش عظیمی از مردم جهان را مواجه با پدیده شوم گرسنگی و سوء تغذیه نموده است. را ه مقابله با این پدیده رنج‌آور، جز با استفاده بهینه از منابع آب و خاک و تکنولوژی پیشرفته و توسعه کشت و کار محصولات با عملکرد بالا میسر نیست.
در میان محصولات تامین کننده منابع غذایی، ذرت با توجه به ویژگی‌های خاص خود، یکی از این محصولات امیدبخش است که امروزه در سطح بسیار وسیعی مورد کشت و کار قرار گرفته است. هرچند که کشت و کار این محصول از قرون گذشته در دنیا متداول بوده و بخش قابل ملاحظه‌ای از نیازهای غذایی و دام را تامین می‌کرده است، لیکن توسعه کشت این محصول در این هنوز به اندازه کافی نیست و امید می‌رود که با حمایت‌های لازم، شاهد توسعه و رشد فزاینده این محصول باشیم.
مقدمه:
ذرت با سطح کشت جهانی، بالغ بر 140 میلیون هکتار و تولید بیش از 585 میلیون تن در سال، یکی از منابع اصلی تامین غذای انسان، دام و مصارف صنعتی میباشد. این محصول ارزشمند، با توجه به دوره رویش کوتاه و عملکرد افزون‌تر از دیگر محصولات و سازگاری با شرایط آب و هوایی مختلف از نظر سطح کشت در مرتبه سوم پس از گندم و برنج و از نظر عملکرد، در مرتبه دوم پس از گندم قرار گرفته است.
این محصول ارزشمند، علاوه بر تامین بخش مهمی از نیاز غذایی انسان و دام، یکی از منابع مهم در صنایع غذایی، شیمیایی و دارویی است.
کشت و کار این محصول در ایران، تا دو دهه قبل بسیار محدود بود و با وجودی که سطح زیر کشت و میزان تولید آن، طی 15-10 سال اخیر، رشد خوبی داشته، لیکن با توجه به نیاز حدود 5/2 میلیون تن برای تامین منابع غذایی و استفاده در بخش صنعت، فقط 1300000 تن ذرت از 190000 هکتار کشت به دست آمده است که هنوز تا رسیدن به مرز خودکفایی و عدم نیاز به واردات آن از خارج که مشکلات عدیده‌ای را به دنبال دارد، راهی طولانی در پیش روی میباشد.
به حداقل رساندن عوامل بازدارنده رشد و حفظ این محصول از گزند عوامل مختلف مانند آفات و بیماری‌های گیاهی، یکی از اقدامات بسیار اساسی در افزایش این محصول میباشد. ذرت بر خلاف قدرت فیزیولوژیک و رشدی خود، دارای آفات گوناگونی است که میزان قابل توجهی از آن محصول را نابود می‌کنند.
شناخت و مبارزه اصولی با این آفات، می‌تواند گامی اساسی درافزایش عملکرد در واحد سطح باشد.
در این جلسه بحث، سعی بر این است تا آفات مهم و کلیدی ذرت بررسی شود و راهکارهای عملی و مناسب در مدیریت این آفات مورد بحث قرار گیرد.
آفات مهم و کلیدی ذرت
اکوسیستم مزرعه ذرت با توجه به رشد زیاد و متفاوت با دیگر مزارع، به گونه‌ای است که گاهی طول بوته‌ها به 3 متر می‌رسد و متراکم و انبوه می‌شود و این ویژگی سبب می‌شود بوته‌های ذرت عمدتاً با توجه به وضعیت ظاهری و غنی‌بودن مواد غذایی بسیار متنوع شامل کربوهیدرات‌ها، پروتئین‌ها، اسیدهای چرب و املاح متنوع معدنی و ویتامین‌ها یکی از مطلوب‌ترین محصولات برای حضور آفات مختلف گردد.
با بررسی‌های انجام گرفته، بیش از 400 گونه از بندپایان شامل حشرات و کنه‌ها در مزارع ذرت فعالیت دارند.
هرچند که ذرت به دلیل چهار کربنه بودن آن (C4) و خصوصیات فیزیولوژیک و رشد ناشی از این وضعیت بیوشیمیک، باید قدرت تحمل زیادی در مقابل آفات داشته باشد، ولیکن علیرغم این ویژگی‌ها آفات مختلفی ذرت را مورد حمله قرار می‌دهند و آسیب‌های تعدادی از این آفات شدید و اقتصادی است، به طوری که در این جلسه بحث، به عنوان «آفات مهم و کلیدی ذرت و راههای مقابله اصولی با آنها» مورد بحث قرار می‌گیرند.
بوته ذرت، در دوره رشد خود از مرحله قرار گرفتن بذر آن در خاک تا مرحله برداشت و انتقال به انبار، مورد حمله آفات مختلفی قرار می‌گیرد که این آفات بر حسب دوره حمله و آلودگی در 4 گروه به شرح زیر طبقه‌بندی می‌گردد:
مرحله رشدی بوته ذرت آفات مهم و کلیدی
1. قرار گرفتن بذر در خاک تا مرحله 6-8 برگی کرم مفتولی Agriotes elongates, Marsch
مگس بذر ذرت Hylemia plature, Meigen.
کلاغ Corvus. Spp
شته Rhopalosiphum maidis, Fitch
تریپس Anaphothrips sp
کنه تارتن Teranychus urtica, koch
زنجره Corn leafhoppers
کرم برگ‌خوار Spodoptera exigun Hb
کرم طوقه‌بر Agrotis segetum, schiff
بوته‌های جوان تا ظهور گل‌های نر Tasseling کرم برگ‌خوار Spodoptera exigun, Hb
کرم ساقه‌خوار Ostrinia mubilalis, Hb
اروپایی ذرت
کرم ساقه‌خوار و بلال Sesamia cretica, Led
کنه تارتن Tetranychus urticae
3. مرحله تشکیل و ظهور گل‌های ماده Silking تا برداشت کرم ساقه‌خوار و بلال Sesamia cretica, Led
کرم‌ساقه‌خوار اروپایی ذرت Ostrinia mubilalis, Hb
پروانه تک‌نقطه‌ای Mythimna lorei, Dup
کرم بلال Heliothis zea, Boddie
Heliothis obsolete F.
کلاغ Corvus spp
4. مرحله انبار بید غلات Sitotroga cerealella, Oliv
شپشه گندم Sitophilus granaries, L
شپشه برنج Sitophilus orizae
سوسک کشیش Rhizoperta dominica, F
شب‌پره هندی Plodia interpunctella., HB
کرم مفتولی Agriotes elongatus, Marsch
از علام آلودگی مزرعه ذرت به کرم مفتولی (Wireworm) می‌توان به عدم رویش و سبزشدن یکنواخت مزرعه و پژمردگی بوته‌های تازه سبز شده اشاره نمود. کرم‌های مفتولی با تغذیه از بذور ذرت، مانع سبز شدن و همچنین با خوردن ریشه‌ها و سوراخ کردن آنها، باعث قطع ریشه و در نتیجه ضعف بوته‌های ذرت می‌گردند.
مشخصات ظاهری: حشره کامل سوسکی است به طول 10-7 و عرض 3 میلیمتر، که رنگ آن عموماً سیاه یا قهوه‌ای بوده، روی پالپوش‌هایش نقاطی وجود دارد که به صورت خطوط دیده می‌شود.
تخم: اندازه تخم این حشره، کوچک کمتر از 5/0 میلیمتر، بیضی شکل و تخم به رنگ سفید است که در درون خاک به صورت گروهی قرار داده می‌شود.
لارو: لاروهای تازه تفریخ شده، سفید کرم هستند، اما به زودی به رنگ زرد براق تغییر می‌یابند. حداکثر طول لارو، 25-20 میلیمتر. لاروها کشیده، باریک، پاهای سینه‌ای بسیار کوچک، جلد بسیار سخت دارند و به همین دلیل به آنها کرم مفتولی (در ایران استخوانی) اطلاق می‌گردد.
شفیره: لارو کامل با تشکیل لانه‌ای در داخل خاک به شفیره تبدیل می‌گردد. شفیره، سفیدرنگ، خمیده و ترد و شکننده است.
زیست‌شناسی: این آفت زمستان را به صورت لارو در سنین مختلف و در عمق 30-25 سانتیمتری خاک به‌سر می‌برد. آغاز شفیرگی از اواخر اسفند و اوایل فروردین ماه است که لاروهای کامل، قبل از شفیرگی با ایجاد لانه‌ای در عمق 7-4 سانتیمتری خاک، شفیردگی خود را درون لانه ساخته شده آغاز می‌کنند. زمان ظهور حشرات بالغ، مقارن با دهه دوم اردیبهشت تا اوایل خردادماه است.
مدیریت تلفیقی آفت
کرم مفتولی ذرت، یک آفت خاکزی است. برای مقابله با این آفت، می‌توان از روش های مختلف زراعی، مکانیکی، بیولوژیک و شیمیایی بهره گرفت.
الف) روشهای زراعی:
اعمال روشهای زراعی از موثرترین راههای مبارزه با این آفت است که ذیلاً به شرح آنها می‌پردازیم:
1. تناوب و قراردادن گیاهان غیرمیزبان در نظام تناوب، که یکی از گیاهان غیرمیزبان یونجه میباشد.
2. اجرای عملیات صحیح زراعی، کشت به موقع، تقویت و حاصلخیزی خاک، اجرای عملیات زمستانه، نابود کردن بقایای گیاهی، شخم و یخ‌آب زمستانه در تقلیل تراکم این آفت موثر است.
3. پاک نگهداشتن مزرعه از علف‌های هرز و حذف آنها، چند هفته قبل از کشت به کم شدن تراکم لاروها در خاک منجر می‌گردد
ب) روش مکانیکی:
شکار حشرات بالغ با استفاده از تله‌های نوری یا فرمونی در فصل ظهور حشرات بالغ معمولاًٌ در اردیبهشت ماه از روشهای موثر در تقلیل تراکم این حشره است.
ج) روشهای بیولوژیک:
عواملی از جمله قارچ‌ها، نظیر قارچ Metarrhizium anisopliae، بعضی از نماتدهای انگلی و پرندگان، مخصوصاً کلاغ می‌تواند در تقلیل تراکم این آفت نقش داشته باشند.
د) روشهای شیمیایی:
در اراضی با آلودگی زیاد، روشهای شیمیایی به شرح زیر توصیه می‌گردد:
1. ضدعفونی بذر ذرت با استفاده از حشره‌کش‌های مناسب.
2. استفاده از سموم حشره‌کش به صورت گرانول نظیر دورسبان 5% یا دیازینون 5% به نسبت 30 کیلوگرم در هکتار که در هنگام کشت با خاک مخلوط می‌گردد.
مگس بذر و گیاهچه Hylemia platura, Meign
کرم بذر ذرت Corn seed maggot آفتی چند میزبانه است که لارو آن به بذر و گیاهچه بسیاری از گیاهان زراعی از قبیل ذرت، لوبیا، نخود، عدس، باقلا، چغندرقند، کاهو، خیار، خربزه، هندوانه، گندم، سیب‌زمینی و پیاز حمله می‌کند و بذور و جوانه‌های تازه روئیده شده و یا حتی گیاه چندبرگه را از بین می‌برد.
مشخصات ظاهری: حشره کامل، مگس کوچکی است به طول6-4 میلیمتر و تقریباً شبیه مگس خانگی، ولی قدری کوچکتر است. مگس نر خاکستری تیره و روی سینه آن چند نوار تیره‌تر دیده می‌شود. مگس ماده نیز به رنگ خاکستری روشن و نوارهای روی سینه ناپدید یا درهم آمیخته شده‌اند.
تخم: تخم در حدود یک میلیمتر به شکل استوانه‌ای کمی خمیده و سفیدرنگ است.
لارو: لارو این مگس سفیدرنگ، استوانه‌ای که در طرف سر باریک و جلد بدن نسبتاً ضخیم شده است. طول لارو نیز 7-5 میلیمتر است.
شفیره: به رنگ قهوه‌ای روشن، تخم‌مرغی شکل و طول آن 5 میلیمتر میباشد.
نحوه خسارت: لاروها، بذور در حال جوانه زدن ذرت یا دیگر میزبانان را در خاک سوراخ و از محتویات داخل بذر تغذیه می‌کنند. آنها علاوه بر بذر، با ورود به داخل ساقه تازه روئیده شده و تغذیه از آن سبب بدشکلی بوته‌های جوان و عدم تشکیل جوانه انتهایی بوته ذرت می‌گردند و در نهایت قسمتی از مزرعه بدون بوته مانده یا دارای بوته‌های ضعیف و پژمرده می‌شود.
خسارت این آفت در سال‌های با بهار مرطوب و سرد که جوانه‌زدن به تاخیر می‌افتد، بیشتر است. لاروهای این مگس علاوه بر بذر و ساقه به ریشه نیز حمله می‌کند و موجب فساد و پوسیدگی آنها می‌شوند. این آفت می‌تواند ماهیتاً برای محصولات مختلف خسارت‌زا باشد.
زیست‌شناسی: این مگس زمستان را به صورت شفیره یا لارو کامل در داخل خاک یا کودهای دامی یا ریشه‌های آلوده می‌گذراند. حشرات کامل در بهار ظاهر شده و روی بوته‌ها و نزدیک به سطح زمین پرواز می‌کنند. حشرات ماده پس از جفت‌گیری تخم‌ها را به صورت دسته‌ای در داخل کودهای دامی یا در داخل شکاف‌های خاک مزرعه تازه کشت شده، در نزدیک بذور می‌گذراند. دوره تفریخ تخم‌ها بسیار کوتاه و گاهی یک روز است. تعداد تخم هر مگس ماده حدود 100 عدد میباشد.
مدیریت تلفیقی آفت
اجرای عملیات زراعی به ویژه در زمستان با از بین بردن شفیره و لاروهای این آفت تراکم آن را کاهش می‌دند. همچنین اگر پس از تهیه زمین، کشت کمی با تاخیر انجام گیرد، خسارت آفت کمتر خواهد بود. بعضی از واریته‌های ذرت که بذر آنها دارای پوشش سخت باشد یا واریته‌هایی که دوره جوانه‌زنی کوتاه دارند، نسبت به این آفت نسبتاً مقاوم‌تر هستند. در مناطق بسیار آلوده، ضدعفونی بذر با ترکیباتی مثل سوین به نسبت 3-2 در هزار یا استفاده از سموم گرانول به هنگام کشت توصیه می‌گردد.
کلاغ Corvus corone L.
کلاغ‌ها که خانواده بزرگی از پرندگانند، از نظر تکامل و هوش، قابل توجه هستند و پراکندگی آنها جهانی است. تعداد گونه آنها بسیار زیاد است و تا 102 گونه شناسایی شده است.
کلاغ‌ها پرندگانی همه‌چیز خوارند و به ویژه از گیاهان نیز تغذیه می‌کنند. آنها با حمله به مزارع و درآوردن بذور بعضی از محصولات از جمله ذرت و گندم از آفات ذرت در دوره جوانه زدن بذر به حساب می‌آیند که با توجه به تراکم جمعیت خسارت آنها قابل توجه است.
کلاغ‌ها علاوه بر درآوردن بذور ذرت که موجب تنک شدن مزرعه می‌گردد، در زمان تشکیل دانه‌های ذرت با حمله به بلال‌ها و کندن پوشش رویی آنها نیز باعث خسارت می‌گردند.
مقابله با کلاغ‌ها باید با توجه به ملاحظات زیست محیطی صورت گیرد و تا حدامکان، با ایجاد صدا یا نصب مترسک و یا ضدعفونی بذر با مواد دور کننده و یا بستن چند رشته طناب به موازات همدیگر در ارتفاع 50-20 سانتیمتری از سطح زمین از حمله آنها به مزرعه جلوگیری نمود.
شته ذرت Rhopalosiphum maidis Fitch.
این شته علاوه بر ذرت سورگوم، گندم و دیگر گرامینه‌ها و بعضی علف‌های هرز حمله می‌کند و در تمام مناطق کشور انتشار دارد.
مشخصات ظاهری: رنگ این آفت خاکستری سبز تا آبی سبز است که به صورت کلونی‌های بزرگ سطح برگ‌ها و اطراف گل‌ها را می‌پوشاند. ماده‌ها بی‌بال، کشیده با شاخک‌ها و کورنیکول‌های سیاهند که طول آنها حدوداً به اندازه نصف بدن شته میباشد. دم شته تیره و طول آنها 6/1-5/2 میلیمتر است که در تمام طول سال به طریق بکرزایی تولید مثل می‌کنند. این شته در همه مراحل رشدی خود از شیره برگ، ساقه و قسمت‌های گل تغذیه می‌کند که به دلیل مکیدن شیره گیاهی و ترشح عسلک موجب بروز دوده (فوماژین) روی تمامی بوته گردیده و در نتیجه این آلودگی، پژمردگی، زردی، ضعف و فساد و عقب‌افتادگی رشد در قسمت‌های مورد حمله ایجاد می‌گردد. این شته ناقل بیماری ویروس موزاییک ذرت است.
راههای مقابله با شته: تراک این شته در همه سال‌ها به یک میزان نیست، عمدتاً در سال‌های خشک جمعیت آن افزایش می‌یابد.
این شته دشمنان طبیعی متعددی از پارازیت‌ها نظیر Aphelinus sp, Aphidius sp دارد، از دسته شکارچی‌ها نیز کفشدوزک‌ها و مگس Syrphidae و از قارچ‌ها Verticilium lecanii جزء دشمنان آفت بوده که در شرایط طبیعی قادر به کنترل این شته می‌باشند.
تریپس ذرت: Anaphothrips spp
این آفت در ابتدای رویش بوته‌های ذرت با حمله به بوته‌ها، استقرار روی برگ‌ها، مکیدن شیره گیاهان در برگ‌های جوان و جوانه‌های مرکزی، سبب رنگ‌پریدگی، لکه‌لکه‌ای شدن و متوقف شدن رشد، زردی و پیچیدگی و خشکی برگ‌ها می‌گردد.
مشخصات ظاهری: طول حشرات بالغ، 5/1-1 میلیمتر بوده و بدن آنها باریک، به رنگ زرد کم‌رنگ تا قهوه‌ای روشن و با بال‌های ریشک‌دار میباشد. محل فعالیت پوره‌ها و حشرات بالغ در پشت برگ‌ها بوده، این حشرات دارای تحرک زیاد می‌باشند که این فعالیت در هوای گرم و خشک بیشتر می‌شود.
زیست‌شناسی: این آفت، زمستان را به صورت حشره کامل و پوره در زیر بقایای گیاهی، یا علف‌های هرز یا زیر کلوخه‌ها یا شکاف‌های زمین به سر می‌برد. با گرم شدن هوا در بهار، فعالیت حشره افزایش می‌یابد و ماده‌ها تخم خود را روی برگ‌های ذرت و در زیر اپیدرم یا در ناحیه قیف ذرت به صورت انفرادی قرار می‌دهند.
دوره رشد بسیار کوتاه بوده و دارای 2 سن پورگی و 2 مرحله پیش شفیرگی و شفیرگی میباشد که مرحله شفیرگی به صورت غیرفعال و در داخل خاک طی می‌گردد. این حشره در هوای گرم و خشک فعالیت بیشتری دارد.
مدیریت تلفیقی آفت:
در مناطقی که جمعیت آفت زیاد است، می‌توان با از بین بردن بقایای گیاهی پس از برداشت، اعمال آیش و تناوب و کشت گیاهان غیرمیزبان به مقابله اصولی با این آفت پرداخت. همچنین مبارزه با علف‌های هرز اطراف و در داخل مزرعه می‌تواند در تقلیل جمعیت این حشره بسیار موثر باشد. در صورت بالا بودن جمعیت این تریپس، انجام یک نوبت مبارزه شیمیایی با یکی از سموم فسفره ضرورت دارد.
کنه تارتن: Tetranychus urticae, koch
کنه تارتن می‌تواند در تمام دوره رشد بوته ذرت را آلوده و خسارت ایجاد کند. این کنه علاوه بر ذرت، گیاهان زراعی و غیرزراعی متعددی را مورد حمله قرار می‌دهد.
مشخصات ظاهری: کنه تارتن یا کنه دو نقطه‌ای، بیضی شکل بوده، طول ماده‌ها 5/0-4/0 میلیمتر و نرها 4/0-3/0 میلیمتر هستند. دارای چهار جفت پا میباشد. رنگ کنه‌ها در بهار سبز مایل به زرد است که در تابستان، به رنگ قرمز نارنجی درمی‌آید. روی پشت بدن این کنه، دو لکه دیده می‌شود که بدین علت به آنها کنه دو لکه‌ای می‌گویند.
تخم: زردرنگ، گرد و قطر آنها 12/0 میلیمتر است. پوره، کروی شکل، زردرنگ و 3 جفت پا دارد.
زیست‌شناسی: کنه تارتن زمستان را به صورت ماده بالغ و به رنگ قرمز مایل به قهوه‌ای زیر کلوخه‌ها، کاه و کلش، برگ‌های افتاده، شکاف درختان به حالت دیاپوز می‌گذراند. در اوایل بهار پس از گرم شدن هوا، ماده‌ها پس از آلودگی میزبانان بهاره و کمی تغذیه و تنیدن تار در پشت برگ‌های میزبانان غیرزراعی و زراعی از جمله بوته‌های ذرت جوان تخم‌ریزی می‌کنند. تعداد تخم هر کنه ماده به 200 عدد می‌رسد.
نحوه خسارت: آثار خسارت کنه تارتن با ظهور لکه‌های زرد کوچک در سطح زیرین برگ‌های ذرت بر اثر تغذیه از شیره برگ آشکار می‌گردد. با وسعت یافتن کلونی کنه در پشت برگ‌های ذرت، طراوت و سبزی برگ‌ها از بین می‌رود و به مرور خشک می‌گردند. پس از این مرحله، کنه‌ها بر روی برگ نقل مکان می‌کنند. کنه‌های بالغ پس از تثبیت در پشت برگ‌ها با تنیدن تارهای خیلی ظریف در داخل آنها مخفی و خود را حفظ می‌کنند.
کنه‌های تارتن دارای دشمنان طبیعی متعددی هستند. در این میان، کفشدوزک ریز سیاه به نام Stethorus punctillum, Weise یکی از شکارچی‌های بسیار فعال روی کنه تارتن در ذرت و نیشکر است.
مدیریت تلفیقی آفت
1. مبارزه با علف‌های هرز
2. انجام مبارزه زمستانه
3. دشمنان طبیعی کنه تارتن از جمله کفشدوزک سیاه ریز و کنه شکارگر Phytoseiulus persimilis است که به شدت از پوره‌های کنه تغذیه می‌کند. همچنین گونه‌ای از تریپس با تغذیه از تخم‌های کنه تارتن نقش مهمی در تقلیل جمعیت آن دارد.
4. انجام مبارزه شیمیایی با استفاده یکی از کنه‌کش‌های معمولی ضروری است.
زنجره‌های ذرت: Corn leafhoppers
برابر منابع موجود، تاکنون 4 گونه زنجره از خانواده Delphacidae از جنس‌های Laodelpha striatellus Fllen, Toya propinqua Fieber, Sogatella suezenisis Matsumura, Unkanodes latespinosa Dlab. در بعضی مزارع ذرت، برنج و غلات در استان‌های فارس، کرمانشاه، همدان، اصفهان، خراسان، لرستان، کهکیلویه، بلوچستان، کردستان و گلستان جمع‌آوری و شناسایی شده‌اند.
مشخصات: این زنجره‌ها حشرات کوچکی به طول حدوداً 3 میلی‌مترند که در ابتدا سفید و با رشد حشره به رنگ خاکستری قهوه‌ای درمی‌آیند.
تخم: تخم‌ها استوانه‌ای شکل و به طول 8/0میلی‌مترند که در زیر اپیدرم برگ و در قسمت بین رگبرگ‌ها گذاشته می‌شوند.
پوره: پوره‌ها بدون بال و دارای پاهای عقبی قوی هستند، به طوری که حشره قادر به جهیدن میباشد. پوره پس از 5 سن‌پورگی به حشره بالغ تبدیل می‌گردد.
نحوه خسارت: زنجره‌ها با فروکردن خرطوم و مکیدن شیره برگ‌های ذرت، سبب ایجاد خسارت مستقیم و با انتقال بیماری‌های ویروسی باعث خسارت غیرمستقیم می‌گردند. بیشترین خسارت در مراحل اولیه رشد بوته ذرت بوده که به توقف رشد آن منجر می‌گردد.
مدیریت تلفیقی آفت:
الف) روشهای زراعی:
1. شخم پس از برداشت ذرت برای انتقال بقایای ذرت به عمق خاک.
2. تناوب و حذف علف‌های هرز که پناهگاه‌های زمستانه آنها هستند.
3. انجام کشت به موقع، قبل از وفور زنجره‌ها.
4. استفاده از ارقام متحمل، بعضی از ارقام ذرت به زنجره‌ها متحمل هستند.
ب) روش شیمایی:
انجام مبارزه شیمیای با یک سم فسفره به گونه‌ای که سم داخل قیف ذرت و پایه برگ‌ها را آغشته نماید.
کرم برگ‌خوار ذرت: Spodoptera exigua, Hbn
لاروهای این آفت در مراحل اولیه رشد بوته ذرت و حتی در مراحل رشد کامل بوته باعث خسارت می‌گردند. این لاروها با تغذیه از برگ‌های ذرت و ایجاد سوراخ در آنها و سپس ورود به قیف ذرت و تغذیه از آن موجب خسارت می‌گردند.
مشخصات ظاهری: حشره کامل پروانه‌ای به طول 13-10 میلیمتر بوده و عرض آن با بال‌های باز، 32-24 میلیمتر میباشد. بال‌های جلویی قهوه‌ای خاکستری و روی هر یک از بال‌ها دو لکه لوبیایی و گرد وجود داشته و بال‌های زیرین، سفیدرنگ میباشد.
تخم: تخم‌ها کروی شکل و زردرنگ به قطر تقریبی 5/0 میلیمتر است.
لارو: لاروها به رنگ سبز و گاهی سبزتیره و یا قهوه‌ای بوده و دارای بدن صاف و فاقد مو، همراه با نوارهای طولی باریک به رنگ سفید و نارنجی میباشد.
شفیره: به رنگ قهوه‌ای روشن و به طول 14-12 میلیمتر است که در درون محفظه‌ای خاکی تشکیل می‌گردد.
زیست‌شناسی: این حشره، زمستان را به صورت شفیره، در داخل گهواره گلین در داخل خاک به سر می‌برد. در بهار، حشرات کامل ظاهر می‌شوند. تعداد تخم‌های هر ماده به 1000 عدد می‌رسد که پس از طی چند روز به لارو تبدیل می‌شوند.
لاروهای این آفت، دارای حالت خودخواری بوده و چنانچه چند لارو به داخل قیف ذرت نفوذ کنند، فقط یکی از آنها باقی می‌ماند و بقیه به وسیله یکدیگر خورده می‌شوند. این لاروها دارای 6-5 سن لاروی می‌باشند.
مدیریت تلفیقی آفت
1. رعایت تناوب، انجام عملیات زراعی، به ویژه عملیات زراعی زمستانه.
2. حذف علف‌های هرز میزبان در طی پاییز، اوایل بهار و اوایل زمستان.
3. شکار حشرات بالغ با استفاده از تله‌های نوری و فرمونی.
4. حمایت از دشمنان طبیعی و رهاسازی آنها در مزرعه.
5. استفاده از حشره‌کش‌های مناسب، به ویژه در زمانی که لاروها در مراحل اولیه رشد هستند.
کرم طوقه‌بر: Agrotis segetum Schiff
کرم طوقه‌بر، یکی از مهمترین آفات ذرت در مراحل اولیه رشد میباشد. این آفت از برگ و ساقه و طوقه ذرت تغذیه می‌کند که باعث قطع یا ایجاد حفره‌ای در طوقه شده، نهایتاً به پژمردگی و نابودی بوته‌های جوان ذرت منجر می‌شود.
مشخصات ظاهری: حشره کامل، پروانه نسبتاً بزرگی است که عرض آن با بال‌های باز، 50-40 میلیمتر و طول آن به 18-15 میلیمتر می‌رسد. رنگ بال‌های رویی، خاکستری تیره و روی آنها 3 لکه مشخص لوبیایی، گرد و مثلثی شکل وجود دارد. بال‌های زیرین سفید مایل به خاکستری با رگ‌بال‌های مشخص است که در هنگام استراحت، زیر بال‌های رویی قرار می‌گیرند.
لارو: لارو این آفت در ابتدا سیاه است و به تدریج به رنگ خاکستری و خاکی درمی‌آید. لاروهای کامل درشت است و طول آنها به 50-40 میلیمتر می‌رسد.
شفیره: قهوه‌ای رنگ، به طول 20-15 میلیمتر که در انتهای بدن، دارای 2 خار بلند میباشد و در درون لانه خاکی قرار دارد که به وسیله لارو کامل ایجاد می‌گردد.
نحوه خسارت: لاروهای تازه از تخم درآمده، از برگ‌های ذرت تغذیه نموده که منجر به ایجاد سوراخهایی روی برگ‌ها می‌گردد. با افزایش رشد لاروها، تغذیه آنها متوجه طوقه ذرت گشته، این تغذیه به پژمردگی و نهایتاً مرگ بوته‌ها منجر می‌گردد.
زیست‌شناسی: این حشره زمستان را به صورت لاروهای سنین آخر در داخل خاک می‌گذراند. لاروهای این آفت با توجه به تحمل سرما، زمستان را سپری و در اواخر زمستان و اویل بهار، به سطح رویی خاک آمده و با تغذیه از میزبانان و ایجاد لانه‌ای گلی، شفیرگی خود را آغاز می‌کنند. دوره شفیرگی بسته به میزان حرارت از 20-15 روز متغیر است و پس از این مدت، حشرات بالغ ظاهر می‌گردند. این پروانه‌ها روزها را در پناهگاه‌ها به‌سر برده و فعالیت، جفت‌گیری و تخم‌ریزی آن در شب صورت می‌گیرد.
مدیریت تلفیق آفت:
الف) روش زراعی:
1. انجام عملیات به موقع در تهیه زمین و پاک نگه داشتن مزرعه از علف‌های هرز.
2. در مناطق آلوده، انجام کشت متراکم‌تر برای جبران خسارت‌های احتمالی.
3. ایجاد ضربات مکانیکی با کولتیواتور زدن مزرعه و برهم زدن بستر زیست لاروها.
ب) شکار حشرات:
شکار حشرات بالغ با استفاده از تله‌های نوری و فرمونی.
ج) روش بیولوژیک:
دشمنان طبیعی فعال این آفت، شامل حشرات شکارچی از جمله لاروهای بالتوری و سوسک‌های کارابید میباشد.
د) روش شیمیایی:
1. استفاده از طعمه مسموم با استفاده از ترکیب سبوس گندم و حشره‌کش سوین به نسبت 5%.
2. سمپاشی مزرعه با یک حشره‌کش فسفره.
کرم ساقه‌خوار اروپایی ذرت: Ostrinia nubilalis Hb.
لاروهای این آفت از برگ‌ها، ساقه، گل‌های نر و ماده (بلال) تغذیه می‌کنند. اولین آثار آلودگی در مراحل اولیه تشکیل قیف ذرت است که لاروها با تغذیه از برگ‌ها و ورود به قیف گیاه، خسارت خود را آشکار می‌کنند.
لاروهای درشت، ساقه را در پشت غلاف برگ سوراخ کرده، از محل گره‌ها، وارد ساقه می‌شوند. وجود فضولات لارو که در محل غلاف و محور برگ جمع می‌شود، به تشخیص آلودگی کمک می‌کند. لاروها همچنین گل‌های نر و ماده در حال رشد را سوراخ کرده و وارد آنها می‌گردند که معمولاً در شرایط آلودگی شدید ساقه و گل‌های نر شکسته می‌شوند.
مشخصات ظاهری: حشره کامل پروانه‌ای، به طول 15 میلیمتر و عرض بدن آنها با بال‌های باز، حدود 25 میلیمتر میباشد. پروانه‌های نر از پروانه‌های ماده کوچکتر و شکم آنها باریک و کشیده است. رنگ بال‌ها، زرد رنگ بوده و دارای دو نوار قهوه‌ای مضرس عرضی می‌باشند. سینه پروانه نیز از کرک‌های زردرنگ پوشیده شده است.
تخم: تخم‌ها، بیضی شکل، دارای رنگ زرد روشن بوده که روی هم قرار گرفته‌اند که به مرور به رنگ قهوه‌ای درمی‌آیند.
لاروها: لاروها ابتدا به رنگ زرد کم‌رنگ متمایل به خاکستری بوده که دارای نوارهای قهوه‌ای رنگ در سراسر پشت می‌باشند. سر لارو، قهوه‌ای رنگ و روی هر یک از حلقه‌های بدن چهار خال تیره رنگ مودار وجود دارد. طول لارو کامل، 25 میلیمتر است.
شفیره: شفیره‌ها کشیده و به رنگ قهوه‌ای روشن می‌باشند که طول شفیره، 15-12 میلیمتر است.
نحوه خسارت: لارو تازه ظاهر شده، پس از تغذیه مختصر از سطح برگ‌ها، ساقه را سوراخ نموده، در آن نفوذ می‌کند. سپس با پیشروی در درون ساقه، کانالی ایجاد می‌کند که این کانال، استقامت ساقه را در مقابل وزن بوته و جریان‌های باد، کاهش می‌دهد و سبب شکسته شدن بوته می‌گردد. لارو علاوه بر ساقه، از بلال نیز تغذیه می‌کند.
زیست‌شناسی: این آفت، زمستان را به صورت لارو کامل در داخل ساقه‌های آلوده و به حالت دیاپوز به سر می‌برد. با گرم شدن هوا در بهار، لاروها به مرور به شفیره تبدیل می‌شوند و زمان ظهور حشرات بالغ مقارن با اواسط خرداد تا تیرماه است.
این پروانه‌ها، شب‌ها فعالیت می‌کنند. دوره تفریخ تخم‌ها بسته به درجه حرارت، از 10-4 روز متغیر است و لاروهای تازه ظاهر شده، ابتدا از قسمت زیرین برگ‌های جوان و سپس از گل‌های نر تغذیه می‌کنند. لاروهای سنین بالا، با ایجاد سوراخی به ساقه نفوذ می‌کنند که حرکت آنها در درون ساقه به طرف پایین است. یک لارو ممکن است با نفوذ به چند ساقه خسارت بیشتری را ایجاد کند. طول دوره‌ی لاروی در حرارت متوسط، 21-20 درجه سانتیگراد، 28 روز و طول دوره شفیرگی در همین درجه حرارت، 12 روز است.
مدیریت تلفیقی آفت:
الف: روشهای زراعی:
1. نابودسازی بقایای ذرت پس از برداشت و اجرای عملیات شخم عمیق برای انتقال بقایای ذرت به عمق خاک.
2. آب تخت کردن مزارع ذرت در طول فصل زمستان.
3. حذف علف‌های هرز داخل و حاشیه مزارع در اواخر فصل زمستان و اوایل بهار.
4. کشت زودهنگام ذرت و برداشت به موقع برای جلوگیری از مواجه شدن مراحل حساس رشدی بوته ذرت با افزایش تراکم آفت.
5. در مناطق با آلودگی زیاد، باید از کشت ذرت دیرهنگام جلوگیری نمود.
ب) روشهای مکانیکی:
با استفاده از تله‌های نوری و فرمونی می‌توان علاوه بر زیرنظر گرفتن جمعیت این آفت، آنها را به طور دسته‌جمعی شکار نمود.
ج) روش بیولوژیک:
زنبور تریکوگراما، یک پارازیت تخم با کارایی بالا بوده و یکی از دشمنان طبیعی این آفت میباشد که نتایج قابل ملاحظه‌ای داشته است. برابر تجربیات به دست آمده، رهاسازی این زنبور در مزارع ذرت شمال ایران، کارایی قابل ملاحظه‌ای داشته است. علاوه بر زنبور فوق، شکارچی‌های فعال از جمله کفشدوزک‌ها در نابودسازی تخم این حشره، نقش موثری دارند. زنبور Apanteles SP از خانواده Braconidae از پارازیت‌های فعال این آفت میباشد و نهایتاً قارچ‌های پاتوژن از جنس Aspergillus, Fusarium در ایجاد بیماری روی لاروهای این آفت را می‌توان نام برد.
د) روش شیمیایی:
انجام مبارزه شیمیایی، 10-5 روز پس از اوج ظهور پروانه‌ها در نسل دوم و سوم با یکی از سموم فسفره نفوذی توصیه می‌گردد.
کرم برگ‌خوار ذرت: Mythimna lareyi Dup.
لاروهای این آفت از برگ‌ها، گل‌های نر و ماده ذرت تغذیه می‌کنند و در سال‌هایی که شرایط برای فعالیت حشره مناسب بوده و دشمنان طبیعی نیز فعال نباشند، تراکم آفت زیاد می‌شود و در مدت کمی مزرعه ذرت را نابود می‌کند.
مشخصات ظاهری: حشره کامل پروانه‌ای به طول 17-15 میلیمتر و عرض با بال‌های باز، 38-33 است که، بال‌های جلویی به رنگ خاکی قهوه‌ای یا قهوه‌ای زیتونی و دارای یک لکه سفیدرنگ در محل انشعاب دوم رگ‌بال شعاعی میباشد. بال‌های عقبی به رنگ سفید کدر با حاشیه قهوه‌ای روشن و دارای رگ‌بال‌های تیره است. شاخک‌ها تیره به صورت نخ وش میباشد.
تخم: تخم‌ها کروی شکل به رنگ زرد روشن و به قطر 7/0-5/0 میلیمتر است.
لارو: اندازه لارو کامل، 34-32 میلیمتر بوده و رنگ آن زرد صورتی یا سبز مایل به قهوه‌ای است که در طرفین بدن خطوط خاکستری و صورتی وجود دارد. لارو این آفت، دارای 6 سن لاروی است که بیشترین تغذیه در سن 5.6 انجام می‌گیرد. لاروهای سنین 5 و 6 در صورت کمبود غذا به صورت گروهی به مزرعه دیگر مهاجرت می‌نمایند و به همین دلیل به این، آفت Armyworm گویند.
شفیره: به رنگ قهوه‌ای تیره یا خرمایی بوده و طول بدن آن 20-17 میلیمتر و در انتهای آن، 4 خار دارد که دو خار وسطی بلندتر میباشد. شفیره در درون حجره‌ای گلی در عمق 6-2 سانتیمتر خاک قرار می‌گیرد.
نحوه خسارت: لاروهای جوان از لبه برگ‌های ذرت تغذیه کرده و در سنین بالاتر، تمامی پهنک برگ را مورد تغذیه قرار می‌دهند.
زیست‌شناسی: این آفت زمستان را به صورت لارو و ندرتاً شفیره می‌گذراند. با گرم شدن هوا در بهار، لاروها به تدریج به شفیره تبدیل می‌شوند و شفیره از اواخر خردادماه به حشره بالغ تبدیل می‌گردند. این حشرات در شب فعال بوده و نسبت به منبع نور گرایش دارند و روزها را در پناهگاه‌ها به سر می‌برند. پروانه‌های ماده تخم‌های خود را به صورت دسته‌های 100-20 عددی، ردیفی در پشت برگ‌ها، روی ساقه و زیر غلاف برگ‌ها قرار می‌دهند.
مدیریت تلفیقی آفت:
الف) روشهای زراعی: انجام عملیات صحیح زراعی، مبارزه با علف‌های هرز.
ب) شکار حشرات بالغ با استفاده از تله نوری، به دام انداختن لاروها.
ج) روش بیولوژیک: این آفت دارای دشمنان طبیعی فعالی از جمله زنبور پارازیت از خانواده Braconidae به نام Habrobracon hebetor و 3 گونه مگس از خانواده Tachinidae بوده که حمایت از این دشمنان طبیعی و ازدیاد و رهاسازی آنها می‌تواند در تقلیل جمعیت این آفت بسیار موثر باشد.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 41 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله آفات مهم ذرت در ایران و مدیریت تلفیقی آنها
