نوع فایل: word
قابل ویرایش 118 صفحه
پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد (M.A)
گرایش: تاریخ اسلام
چکیده:
ظهور سلسله غزنویان را در پهنه ی تاریخ ایران باید نقطه ی عطفی در تاریخ شرق ایران بحساب آورد.
عصری که شکوفایی فرهنگی آن عصر دنباله عصر سامانی است.
در این پایان نامه سعی و تلاش بخرج رفته تا جایگاه این پدر و پسر « سبکتکین و محمود» در پهنه تاریخ اسلام بی طرفانه مورد داوری قرار گیرد.
از غزنویان به عنوان سلسله ترک با خواستگاه غلامی با رهبری پویای سبکتکین و پسرش محمود صحبت شده این ترکان پادشاه سرزمین هایی شدند که هنگام مرگ محمود به سال 421 ه.ق / 1030 م وسیع ترین امپراطوری شرق اسلامی بعد از خلافت عباسی بوده است.
چگونگی به حکومت رسیدن غزنویان و سیاست و دیوانسالاری محمود و برخورد او با سلجوقبان ، همچنین سیاست مسعود در برابر سلجوقیان و درگیری با آنها در نتیجه انقراض حکومت غزنوی و به حکومت رسیدن سلجوقیان در این پایان نامه در شش فصل به ترتیب زیر بحث شده است.
در فصل اول کلیات و علت انتخاب موضوع توضیح داده شده است. در فصل دوم نگری بر تاریخ سامانیان انجام شده و در فصل سوم خاستگاه عزنویان و چگونگی به سلطنت رسیدن آنها توضیح داده شده است. در فصل چهارم به اوضاع سیاسی خراسان در دوره غزنویان پرداخته شده است. در فصل پنجم نگرش بر اوضاع اجتماعی در این دوره انجام گرفته و نهایتاً به روابط غزنویان با سلجوقیان و درگیری های آنها پرداخته شده است.
پیشگفتار:
مهمترین عاملی که باعث گردید این پایان نامه را جهت تحقیق انتخاب نمایم این بود که علاقمند بودم که چگونگی ظهور سلسله غزنویان را در پهنه تاریخ ایران بررسی کنم چرا که نقطه عطفی در تاریخ شرق ایران بحساب می آید، عصری که شکوفایی فرهنگی آن دنباله ی عصر سامانی است و دیگر اینکه می خواستم زندگی نامه محمود را بررسی نموده از دوران کودکی تا به حکومت رسیدن وی را مطالعه نمایم. در پایان نامه سعی شده تا جایگاه این پدر و پسر(سبکتکین و محمود) در پهنه ی تاریخ اسلام بی طرفانه مورد داوری قرار گیرد.
اینکه چگونه بر خراسان حکومت می کرده و وضع خراسان در دوران محمود چه از لحاظ سیاسی و اجتماعی چگونه بوده است مورد مطالعه قرار گرفته و همچنین آشنایی با علل سقوط خراسان مورد توجه قرار گرفته است.
مقدمه:
همزمان با تأسیس حکومت هایی که زمینه را برای استقلال سیاسی ایران فراهم می کردند، در جهان اسلام به ویژه مرزهای شرقی تحولاتی در شرف وقوع بود. ادامه این تحولات بر وضع کشور ما تأثیر گذاشت، هنگامی که مسلمانان در جریان پیش روی خود به ماوراءالنهر رسیدند؛ با اقوام ترک همسایه شدند . گروهی از ترکان با پذیرش اسلام یا به عنوان غلام وسپاهی یا به صورت قبایلی وارد شدند و سپس، با دست یابی به مراتب بالای نظامی به تدریج در جهان اسلام اهمیت یافتند؛ آنها به عنوان تازه واردان برای کسب قدرت سیاسی دست به عمل زدند. از اواخر قرن چهارم هجری قمری به مدت بیش از سه قرن ( تا آمدن مغولان) سلسله های حکومتی ترک نژاد یعنی غزنویان و سلجوقیان حکومت را در ایران به دست گرفتند؛ مورخان این دوره را عصر ترکان نامیده اند.
حضور ترکان به رغم پاره ای مشکلات ناشی از آن نتوانست ایران و تمدن آن را از تکاپو باز دارد. حتی ترکان خود را نیازمند میراث های این تمدن می دیدند و به همین دلیل، به ناچار مشوق آن شدند.
تأسیس سلطنت غزنوی در شرق ایران نمایشگر نخستین سد شکنی بزرگ قدرت ترک در برابر سلایه‌های بومی آن نواحی است. غزنویان غیر مستقیم تحت تأثیر حال و هوای دولت سامانی که گرفتار تجزیه، انقلابات دربار و توطئه های ناگهانی بر سر جانشینی بودند ظهور کردند.
الپتگین سردار ترک در لشکر سامانی در غزنه به حکومت رسید و پس از او مادرش سبکتکین در سال 366 .ق جانشین او شد و سلسله غزنویان را پدید آورد.از این تاریخ سبکتکین فرمانروایی بیست ساله ی خود را تحت عنوان ظاهری والی سامانیان آغاز کرد. در واقع بنیاد قدرت مستقل غزنوی که محمود، پسر سبکتکین از آن امپراطوری پر قدرتی ساخت، اساساً در لیام فرمانروایی سبکتکین پی ریزی شده بود.
هنگامی که سبکتکین در سال 387.ق در گذشت،محمود در خراسان سپهسالار بود به غزنه آمد و بعد از شکست برادرش اسماعیل بر تخت سلطنت نشست.
اما مهمترین هدف سیاسی دولت غزنوی زمان محمود کسب مشروعیت از القادرباا...، خلیفه عباسی بود. او خلعت و لقب معروف یمین الدوله را برای محمود فرستاد. غزنویان پیوسته دقت داشتند تا با گرفتن موافقت خلیفه و حمایت ظاهری از مذهب تسنن پایه های قدرت خود را تحکیم بخشند.
در سده ی چهارم هجری/ دهم میلادی دیلمیان اسماعیلی جمعیت های مسلمان سند را به سوی آرمان شیعه کشاندند. سلاطین غزنوی آثار و نشانه های اسماعیلیه را بشدت تمام در قلمرو خود قلع و قمع کردند و در سال 403 ق. که الحاکم خلیفه فاطمی قاهر، مأمور سیاسی نزد خلیفه فرستاد، رسول نگون بخت را اعدام کرد.
ساختمان دولت غزنوی به آشکارا از روی نمونه دستگاه اداری دولت سامانی در بخارا بود. امپراطوری غزنوی پنج ادراه ی دولتی بزرگ داشت که عبارت بودند از: دیوان وزارت، دیوان رسالت، دیوان عرض، دیوان اشراف و دیوان وکالت.
شغل وزارت رشک بر انگیز نبود و از وزرای محمود، ابوالعباس اسفراینی، احمد بن میمندی (شمس الکفاء) و حسنک وزیر بود. فرهنگ سلاطین نخست غزنوی، فرهنگی عمیقاً ایرانی اسلامی و متأثر از تمدن ایرانی سرزمین هایی بود که بتصرف آنها درآمده بود. محمود سنی متعصبی بود، و دست به کشتار شیعیان اسماعیلی می زد، دربار واقعی غزنویان بر مبنای شیوه سنتی ایران سازمان یافته بود. سلاطین غزنوی در ساختن اهتمام می ورزیدند و در سراسر شهر های بزرگ امپراطوری قصرها و باغهای با شکوه برآورده بودند، طوری که محمود وصیت کرد که بعد از مرگش او را در یکی از باغ های معروفش به نام فیروز دفن کنند.
فهرست مطالب:
چکیده
فصل اول کلیات
مقدمه بیان مساله اهداف تحقیق
1-2-2 اهداف کاربردی ضرورت های خاص تحقیق روش تحقیق سوابق تحقیق نقد و بررسی منابع و مآخذ
1-6-1 زین الاخبار( تاریخ گردیزی)
1-6-2 طبقات ناصری
1-6-3 درباره بیهقی
1-6-4 تاریخ سیستان
سیر الملوک(سیاست نامه)
ترجمه تاریخ یمینی
فصل دوم نگرشی بر تاریخ سامانیان
2-1 یادی از سامانیان
2-2 تشکیل دولت ها و اختلاف آن ها با سامانیان
2-3 آمدن سلجوقیان به ماوراءالنهر
2-4 تشکیل دولت ها و تعارض آن ها با سامانیان
2-5 عوامل انحطاط سامانی
2-6 چگونگی افزایش قدرت ترکان و نارضایتی دهقانان و طبقات شهری
2-7 نبرد دندانقان
فصل سوم خواستگاه غزنویان و چگونگی جلوس محمود بر تخت سلطنت
3-1 شرحی به شهر غزنه
3-2 اسماعیل بن سبکتکین و علت انتخاب او به جانشینی
3-3 شخصیت سلطان محمود
3-4 جنگ ها و محاربات سلطان محمود
3-5 کشورگشایی محمود
3-6 غزوات محمود
3-7 جلوش محمود
3-8 سبکتکین در کنار الپتگین
3-9 محمود و چگونگی جلوس بر تخت سلطنت
3-10 چگونگی اعطای لقب سلطان به محمود
کشور گشایی محمود
فصل چهارم اوضاع سیاسی خراسان در عصر سلطان محمود غزنوی
4-1 تاریخ سیاسی خراسان
4-2 غارت خراسان به دست ترکمانان
4-3 حدود و موقعیت جغرافیایی خراسان
4-4 رابطه سیاسی با کشورهای اطراف
4-5 رابطه سیاسی محمود با امراء
4-6 وضعیت سیاسی غزنه در زمان محمود
4-7 آغاز افول حکومت مرکزی محمود
4-8 دستاورد های ناخوب حکومت محمود غزنوی
4-9 روابط خارجی محمود در رابطه با عباسیان
4-10 استفاده از فیل در جنگها
4-11 تویعه و تحکیم حکومت
4-12 سکوت و رضایت خلیفه و بزرگان دین
4-13 بنیانگذار حکومت غزنوی
4-14 حدود جغرافیایی خراسان
4-15 وضعیت خراسان در زمان محمود
4-16 وضعیت سیاسی و نظامی خراسان در عهد سلطان محمود و مسعود غزنوی
4-17 وضعیت مالیات در دوره ی غزنوی
4-18 رابطه سیاسی محمود با خلفا و یا جایگاه محمود در میان خلفا
4-19 اسماعیل بن سبکتکین و علت انتخاب او به جانشینی
4-20 در تاریخ برگزیده آمده است
4-21 وضعیت خراسان در دوره اول غزنوی
فصل پنجم اوضاع اجتماعی خراسان در عصر محمود غزنوی
5-1 اوضاع اجتماعی خراسان
5-2 طبقات مردم
5-3 خراسان و نقش آن در قرون نخستین اسلامی
5-4 وضعیت شهر و روستاهای خراسان
5-5 مال و دوستی محمود و ثبات خراسان
5-6 وضعیت علم و ادب در دوران سلطان محمود
5-7 هرات در زمان محمود
5-8 پایه های اقتصادی پیشرفت نیشابور تجارت وصنعت
5-9 عصبیات خراسان
5-10 مذهب کرامیه خراسان
5-11 مذهب محمود غزنوی
5-12 بناهای غزنوی
فصل ششمروابط غزنویان با سلجوقیان و چگونگی رویارویی سلطان محمود ومسعود با ترکان مهاجم
6-1 وجه تسمیه و نژاد سلجوقیان
6-2 چالشهای سلجوقیان با دیگر اقوام در دستیابی به اقتدار
6-3 نبرد دندانقان و استقلال سیاسی سلجوقیان
6-4 روابط سیاسی طغرل با دولت های خارجی
6-5 امرای محلی و غزنویان
6-6 سلجوقیان در پهنه ی تاریخ ماوراءالنهر و خراسان
6-7 وضعیت خراسان در زمان مسعود و سلاجقه
نتیجه گیری
کتابنامه
چکیده انگلیسی
منابع و مأخذ:
1- ابن حسول،1940 م، تفضیل الاتراک، نشر و ترجمه شرف الدین بالتقیه.
2- ابن اثیر، عزالدین علی بن محمد، 1351 ش، الکامل فی التاریخ، ابوالقاسم حالت، 21 جلد، تهران،انتشارات علمی فرهنگی.
3- ابن جوزی، ابوالفرج، 1359، المنتظم فی التاریخ الملوک و الامم، جلد 8، مطبعه المعارف العثمانیه، حیدرآباد کن.
4- ابن خلکان، شمس الدین احمد بن محمد، 1968 م، وفیات الان و انباع زمان،به اهتمام احسان عباس، بیروت.
5- اصفهانی، فتح بن بندری، 1356 ش، زبده المصر، محمد حسین جلیلی، تهران: انتشارات بنیاد و فرهنگ ایران.
6- ابن عبری، ابوالفرج، تاریخ المختصر الدول،1362، دکتر محمد علی تاج پور، تهران: انتشارات دنیای کتاب.
7- اقبال آشتیانی،عباس، 1347، تاریخ مفصل،به اهتمام دبیر سیاقی،تهران: انتشارات خیام.
8- -، 1378، تاریخ ایران پس از اسلام ( از صدور اسلام تا انقراض قاجاریه)، تهران: نشر نامک.
9- النرشخی، ابوبکر محمد بن جعفر،1363، تاریخ بخارا، تصحیح و تحشیه مدرس رضوی، تهران: انتشارات توس.
10- اصطخری، مالک و ممالک.
11- اصطخری، ابواسحق ابراهیم، مالک و ممالک، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی ، 1368.
12- -، ابوالفصل محمد، 1326، تاریخ مسعودی، ( تاریخ بیهقی)، تهران: انتشارات سنایی، جلد اول.
13- بار تولد ،و. و، 1353، ترکستان نامه، کریم کشاورز، جلد اول ، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
14- باسورت، ادموند کلیفورد، 1372، حسن انوشه، ج اول، تهران: انتشارات امیر کبیر
15- برتولد، اشپولر، تاریخ ایران، در قرون نخستین اسلامی ترجمه جواد فلاطوری، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ دوم، سال 1364.
16- برتولد، اشپولر، 1377، تاریخ ایران در قرون نخست اسلام، میر احمدی، ج دوم: انتشارات علمی و فرهنگی ایران.
17- بیهقی، ابوالفصل محمد بن حسین، 1381، تاریخ بیهقی، به کوشش خطیب رهبر، تهران: انتشارات مهتاب.
18- ابوالفضل محمد،1362، تاریخ مسعودی، ( تاریخ بیهقی) ، تهران: انتشارات سنایی، جلد اول .
19- بیهقی، خواجه ابوالفصل،محمد بن حسین 1368، چاپ اول، تاریخ بیهقی، به کوشش دکتر خطیب رهبر، تهران، انتشارات سعدی.
20- باسورت، تاریخ غزنویان و جداول.
21- بیهقی، ابوالحسن علی بن زید، 1370، تاریخ بیهقی، با تصحیح احمد بهمنیار، تهران: انتشارات سعدی
22- بیهقی،سعید نقیس،جلد دوم، تهران، 1342
23- برتولد،اشبولر،جهان اسلام، ترجمه قمر آریان، تهران، انتشارات امیرکبیر،چاپ اول، سال 1354
24- پطرو شمسکی، ای. ب، وعده مورخین روسی، 1346، تاریخ ایران از دوران باستان تا پایان سده هیجدهم، کریم کشاورز، جلد 1، تهران: انتشارات امیر کبیر.
25- بهجت، اکبر هیکل آبادی و صغری، سلجوقیان، جلد اول، انتشارات هماذر، 1384
26- تاج بخش، احمد، 1381، تاریخ تمدن و فرهنگ ایران از اسلام تا صفویه، شیراز: انتشارات نوید.
27- حمدالله مستوفی، تاریخ گزیده، جرفادقانی، ترجمه یمینی.
28- جرزجانی، منهاج سراج، 1393، طبقات ناصری، تصحیح عبدالحی حبیبی، جلد اول، تهران: دنیای کتاب.
29- جرفادقانی،ابو اشراف ناصح بن ظفر، 1357، به انضمام حاتم یمینی، تهران: دنیای کتاب.
30- راوندی، مرتضی، 1354، تاریخ اجتماعی ایران، تهران،: انتشارات امیر کبیر، جلد دوم.
31- راوندی، محمد علی، 1333، راحه الصدور آیه السرور، به تصحیح محمد اقبال، تهران: امیر کبیر.
32- ر.ک: کامل: تاریخ بزرگ اسلام و ایران، جلد 15.
33- ر.ک: به ترجمه مقاله پذوفسور س.ا.حسن، مجله بررسیهای تاریخی.
34- -، 1380، تاریخ هزار ساله ایران، تهران: انتشارات اقبال،جلد سوم.
35- دبیل. التون. ل .تاریخ سیاسی اجتماعی خراسان، ترجمه ( مسعود رجب نیا) تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
36- زیباپور، فرزاد، 1382، سرگذشت سامانیان،( برگرفته از تاریخ بخارا اثر جعفر نرشخی)، تهران، انتشارات رویداد.
37- زرین کوب، عبدالحسین، ایران بعد از اسلام، تهران امیر کبیر، 1371.
38- فرای، ریچارد( گردآورنده) و دیگران،1360، تاریخ ایران از اسلام تا سلاجقه، حسن انوشه، تهران: انتشارات امیرکبیر، جلد 4.
39- عباسی، پرویز، تاریخ دیالمه و غزنویان، شرکت سهامی انتشارات کتب ایران 1336.
40- فرای، ر. ن، تاریخ ایران( کمبریج)، ترجمه انوشه، تهران: امیرکبیر، 1372، جلد 4.
41- قدیانی،1354، تاریخ اجتماعی ایران، تهران: انتشارات امیر کبیر، جلد دوم.
42- -، تاریخ فرهنگ و تمدن ایران( در دوره غزنویان و خوارزمشاهیان)، تهران: انتشارات فرهنگ مکتوب.
43- گرانتوسکی، آ. آو [ دیگران]، 1359، تاریخ ایران زملن باستان تا امروز، کی خسرو کشاورز، چاپ ورامین، انتشارات پویش.
44- گردیزی، ابوسعید عبدالحی ضحاک، 1362، زرین الخبار( تاریخ گردیزی)، تصحیح و تحشیه عبدالحی حبیبی، تهران، دنیای کتاب.
45- گروسه، رنه، 1368، امپراطوری صحرانوردان و عبدالحسین مکیده، تهران: انتشارات عملی و فرهنگی .
46- مبین، ابوالحسن، 1382، سرگذشت سلطان مسعود غزنوی، ( بر گرفته از زرین الخبار زیر نظر اکبر ایرانی)، تهران،: موسسه فرهنگی اهل قلم.
47- مصاحب،غلامحسین،دایرخ المعارف فراسی، جلد دوم، تهران، 1368.
48- میر خواند، محمد بن برهان الدین خاندشاه، 1339، روضه الصفاء ،تهران: انتشارات امیر کبیر، جلد چهارم.
49- مورن، پل، 1349، تاریخ مختصر ایران،رضا زاده شفق، تهران: نشر علمی و فرهنگی کتیبه.
50- مدیر شانچی، کاظم، حدود خراسان در طول تاریخ، مجله دانشکده المهیات.
51- ناظم، محمد ،1318 ، سلطان محمود غزنوی، عبدالغفور امینی،کابل.
52- نظام الملک، ابوعلی حسن بن اسحاق بن العباس طوسی، 1347، سیاست نامه، به اهتمام هیوبورت دارک، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
53- -، 1357، سیاست نامه، تصحیح عباس اقبال، تهران، انتشارات اساطیری.
54- نفیسی، سعید، 1342، پیرامون تاریخ بیهقی، تهران، انتشارات فروغی، جلد دوم.
«مقالات»
55- آلیاری، حسین، 1379، جزوه تاریخ سامانیان و غزنویان، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شبستر
56- -،1387، شخصیت و حیات سیاسی محمود غزنوی، فصلنامه گلشن راز، سال اول، شماره اول، اسفند.
57- -، 1384، طغرل با شکوه، فصلنامه گلشن راز، سال اول شمره دوم و سوم.
58- ماهنامه حافظ، شماره 30 تیر 1385.
59- مجله انجمن پادشاهان آسیایی، توماس، سکه های هند و شاهان، کابل،( 1848).
پایان نامه ی بررسی اوضاع سیاسی و اجتماعی خراسان در عصر محمود غزنوی. doc