دانلودمقاله تالاسمی

اختصاصی از فی فوو دانلودمقاله تالاسمی دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

 
مقدمه
تالاسمی نوعی کم خونی ارثی است که بصورت صفت مغلوب از والدین به فرزندان منتقل می شود هر سال بیش از 4 میلیون کودک در جهان با اختلالات ژنتیکی متولد می‌شود که در ایران حدود 8/2-4/1 میلیون نفر ناقل ژن تالاسمی در جامعه پراکنده می‌باشند همچنین حدود 15000 بیماری مبتلا به تالاسمی ماژور ثبت گردیده است یک بیمار در طول زندگی خود (بطور متوسط 15 سال) 100000 دلار برای ملت ایران هزینه در بر دارد و با احتساب 20000 بیمار تالاسمی ماژور ثبت شده کل هزینه در عرض 15 سال بالغ بر 1500000000 دلار می‌شود در حالیکه هزینه پیشگیری هر غربالگری فقط 2 دلار می‌باشد.
تاریخچه پیشگیری با بیماری تالاسمی
طی سالهای 1370 تا 1375 ، برنامه پیشگیری از تالاسمی در برخی از شهرستانهای 5 استان کشور، کشور شامل : مازندران ، فارس ، گیلان ،‌خوزستان و اصفهان به صورت آزمایشی به اجرا گذاشته شد . راهبرد اصلی برنامه طی این سالها ، غربالگیری زوج‌های در هنگام ازدواج و پیشنهاد جدایی و انتخاب فردی غیر ناقل برای ازدواج به زوج‌های ناقل بوده است . در صورتی که افراد این پیشنهاد را نمی‌پذیرفتند به آنها پیشگیری از بارداری توصیه می‌شده است. این برخورد با توجه به این واقعیت که گزینه تشخیص پیش از تولد و سقط جنین مبتلا به تالاسمی عملاً وجود نداشته ، شکل گرفته است گرچه این برنامه نتایج اقتصادی مثبتی داشته است ولی نتایج اجتماعی آن با توجه به مستقیم بودن مشاوره نیز به بررسی بیشتر دارد.
از اواخر سال 1375، وزارت بهداشت تصمیم به گسترش برنامه اصرار تعداد زیادی از زوج‌ها به ازدواج و علاقه ایشان به فرزند دارشدن به شدت مطرح شد و وزارتخانه مذکور با شناسایی امکانات بالقوه و موجود به سرعت به راه‌اندازی این خدمت در کشور اقدام نمود. تشکیل خدمات ژنتیک و تشخیص ناهنجاری‌های ژنتیک جنین، مبارزه با بیماری تالاسمی را در کشور وارد مرحله ویژه‌ای نمود که در عین حال از پیچیدگی‌های تکنیکی و فرهنگی خاصی برخوردار است. بدین ترتیب اولا امکان ارائه مشاوره غیرمستقیم (استاندارد) فراهم شد و ثانیا خانواده‌ها بدلیل برخورداری تسهیل شده از خدمات ژنتیک استقبال بیشتری را برای استفاده از آن و داشتن فرزندان سالم نشان دادند. این امر خود موجب شد تا بروز موارد تالاسمی کاهش چشمگیری باید و به علاوه بدلیل مراجعات زوج‌ها به آزمایشگاه‌ها، امکان بررسی و کنترل بروز در نظام مراقبت بیماری بیش از پیش فراهم شود.
در سال 1380 راهبرد دوم برنامه فرصت توسعه و استقرار یافت. بر اساس این راهبرد خانواده بیماران تالاسمی شناسایی و تحت مشاوره قرار می‌گیرند و در صورتی که فرزند سالم نداشته باشند به مراکز تشخیص پیش از تولد برای داشتن فرزندان سالم ارجاع داده خواهند شد.
در سال 1382 راهبرد سوم برنامه مورد بحث قرار گرفت و فعالیت‌های اجرایی آن ترسیم شد. این راهبرد در نیمه اول سال 1383 در استانهای پرشیوع استقرار یافته است و بر اساس آن زوج‌های که قبل از 1376 (سال کشوری شدن برنامه) ازدواج کرده‌اند و فرزندان سالم دارند بررسی می‌گردند. تا در صورتی که ناقل باشند مورد مشاوره قرار گیرند و از بروز فرزند مبتلا در خانواده پیشگیری شود.
انواع تالاسمی
1- ناقل سالم (مینور)
ناقل سالم (مینور): چنانچه فرد ژن بیمار را از یکی از والدین و ژن سالم را از دیگری به ارث ببرد دچار این حالت خواهد شد. تالاسمی مینور بنام ناقل سالم (مینور) یک بیمار تلقی نمیشود و در واقع یک مشخصه خونی است که مانند رنگ پوست به ارث می‌رسد زندگی فرد ناقل سالم (مینور) کاملا عادی است و میتواند به فعالیتهای عادی روزانه بپردازد. تنها نکته‌ای که لازم است این افراد رعایت کنند و بسیار مهم است توجه به این مسئله در زمان ازدواج است چنین فردی باید مراقب باشد تا با شخص مشابه (ناقل سالم «مینور») ازدواج نکند ازدواج آنها با افراد سالم مشکلی را به وجود نمی‌آورد ولی ممکن است 50٪ یعنی نیمی از فرزندان آنان هم ناقل سالم (مینور) گردند.
افراد ناقل سالم (مینور) ممکن است گاهی کمی رنگ پریده به نظر برسند بعضی از آنها ممکن است کم خونی خفیفی داشته باشند گلبولهای قرمز خون اشخاصی که ناقل سالم (مینور) هستند کوچکتر از حد معمول است و هموگلوبین A2 آنها معمولا بیشتر از حد طبیعی است.
آیا ممکن است تالاسمی مینور به تالاسمی ماژور تبدیل شود ؟ خیر
آیا درمانی وجود دارد که تالاسمی مینور را تغییر دهد؟ خیر زیرا ارثی است و از طرفی نیاز به درمان هم ندارد.
آیا افراد ناقل سالم (مینور) هرگز به درمان با آهن نیاز پیدا می‌کنند؟ بله، گاهی احتیاج پیدا می‌کنند.

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله  9  صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید

دانلودمقاله سعدی

اختصاصی از فی فوو دانلودمقاله سعدی دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

 
شیخ مصلح الدین سعدی شیرازی یکی از بزرگترین شعرای ایران است که بعد از فردوسی آسمان زیبای ادبیات فارسی را با نور خود روشن ساخت و او نه تنها یکی از بزرگترین شعرای ایران بلکه یکی از بزرگترین سخنوران جهان می باشد . ولادت سعدی در سالهای اول سده هفتم هجری حدودا در سال ۶۰۶ ه.ق در شهر شیراز میباشد .

زندگی نامه
شیخ مصلح الدین سعدی شیرازی یکی از بزرگترین شعرای ایران است که بعد از فردوسی آسمان زیبای ادبیات فارسی را با نور خود روشن ساخت و او نه تنها یکی از بزرگترین شعرای ایران بلکه یکی از بزرگترین سخنوران جهان می باشد . ولادت سعدی در سالهای اول سده هفتم هجری حدودا در سال ۶۰۶ ه.ق در شهر شیراز میباشد .
خانواده اش از عالمان دین بودند و پدرش از کارکنان دربار اتابک بوده که سعدی نیز از همان دوران کودکی تحت تعلیم و تربیت پدرش قرار گرفت ولی در همان دوران کودکی پدرش را از دست داد و تحت تکفل جد مادری خود قرار گرفت .او مقدمات علوم شرعی و ادبی را در شیراز آموخت و سپس در دوران جوانی به بغداد رفت که این سفرآغاز سفرهای طولانی سعدی بود .او در بغداد در مدرسه نظامیه مشغول به تحصیل شد که در همین شهر بود که به محضر درس جمال الدین ابوالفرج عبدالرحمن محتسب رسید و از او به عنوان مربی و شیخ یاد می کند . پس از چند سال که او در بغداد به تحصیل مشغول بود شروع به سفرهای طولانی خود کرد که از حجاز گرفته تا روم و بارها با پای پیاده به حج رفت . سعدی سفرهای خود را تقریبا در سال ۶۲۱ - ۶۲۰ آغاز و حدود سال ۶۵۵ با بازگشت به شیراز به اتمام رساند که البته درخصوص کشورهایی که شیخ به آنجا سفر کرده علاوه بر عراق ،شام ، حجاز که کاملا درست بوده ،‌هندوستان ،‌غزنین ، ترکستان و آذربایجان و بیت المقدس و یمن و آفریقای شمالی که ذکر کرده اند و اکثر این مطالب را از گفته های خود شیخ استنباط نموده اند ولیکن بنا بر نظر بسیاری از محققین به درستی آن نمی توان اطمینان کرد بخصوص اینکه بعضی از آن گفته ها با شواهد تاریخی و دلایل عقلی سازگار نیست . شیخ شیراز دوستی محکمی با دو برادر معروف به صاحب دیوان یعنی شمس الدین محمد و علاء الدین عطا ملک جوینی وزرای دانشمند مغول داشته و آن طور که از سخنان شیخ معلوم است او به تصوف و عرفان اعتقاد داشته و شاید در سلسله متصوفه داخل شده وهم چنین گفته اند که محلی که امروز مقبره او می باشد خانقاهش بوده است .نکته مهمی که باید ذکر شود شهرت بسیاری است که این شاعر بزرگ هم در حیات خود داشت و هم بعد از وفاتش که البته این نکته تازگی نداشته و در مورد شعرای دیگری نیز بوده است . اما آنچه که قابل توجه و ذکر است این است که معروفیت سعدی فقط مختص به ایران نبوده حتی در زمان خودش به مرزهای خارج ازا یرا ن مانند هندوستان ،آسیای صغیر نیز رسیده بود و خودش در چند جا به این شهرت اشاره داشته که این شهرت سعدی معلول چند خاصیت است اول اینکه او زبان شیوای خود را وقف مدح و احساسات عاشقانه نکرده ، دوم اینکه او شاعری جهانگرد بود و گرم و سرد روزگار را چشیده و تجارب خود را برای دیگران با زیبایی و شیرینی بیان کرده و هم چنین وی در سخنان خود چه از نظر نثر و چه نظم از امثال و حکایات دلپذیر استفاده نموده است و دیگر اینکه سعدی به شاعری شوخ طبع و بذله گو معروف است که خواننده را مجذوب می کند و همه اینها دست به دست هم داده و سبب شهرت او گردیده است .شیخ شیراز در دوران شاعری خود افراد معدودی را مدح کرده که بیشتر اتابکان سلغری و وزراء فارس و چند تن از رجال معروف زمانش می باشد و بزرگترین ممدوح سعدی از میان سلغریان اتابک مظفر الدین ابوبکر بن سعد بن زنگی است که سعدی در روزگار این پادشاه به شیراز بازگشته بود و ممدوح دیگر سعد بن ابوبکر می باشد که سعدی گلستان را در سال ۶۵۶ ه. ق به او تقدیم می کند و دو مرثیه نیز در مرگ این شخص نیز سروده است و از میان ممدوحان ، سعدی شمس الدین محمد و برادرش علاءالدین عطا ملک جوینی را بیش از همه مورد ستایش قرار داده که مدایح او هیچ شباهت به ستایشهای دیگر شاعران ندارد چون نه تملق می گوید و نه مبالغه می کند . بلکه تمام گفتارش موعظه و اندرز است و متملقان را سرزنش می کند و ممدوحان خود را به دادرسی و مهربانی و دلجویی از فقرا و ضعفا و ترس از خدا و تهیه توشه آخرت و بدست آوردن نام نیک تشویق و ترغیب می کند .این شاعر بزرگ در زمانی دار فانی را وداع گفت که از خود شهرتی پایدار به جا نهاد . سال وفات او را بعضی ۶۹۱ ه. ق ذکر کرده اند و گروهی معتقدند که او در سال ۶۹۰ ه. ق وفات یافته که مقبره او در باغی که محل آن نزدیک به سرچشمه نهر رکن آباد شیراز است قرار دارد .
ویژگی سخن سعدی
مهمترین ویژگی سخن سعدی چه در نثر و چه در نظم فصاحت و شیوایی و شیرینی کلام اوست و او توانست ازطرفی زبان ساده و فصیح استادان قبل را زنده کند و هم چنین خود را از قید تصنعات عجیب که درنیمه دوم قرن ۶ و حتی در قرن ۷ گریبانگیر شعر فارسی شده بود رهایی بخشد . از خصوصیات شگفت انگیز سعدی در سخن ،آن دلیری و شهامتی است که در حقیقت گویی استفاده کرده است . در دوران مغول و جباران دست نشانده که جز امارت و ریاست و هوسرانی چیزی در نظر نداشتند شیخ بزرگ حقایق را به صورت نظم و نثر بدون هیچگونه ترس و بی پرده آشکار بیان کرد و چنان فریاد کرد که در هیچ عصر و زمان کسی به این صراحت سخن نگفته و عجیب تر اینکه در همان هنگام تنها به صاحبان قدرت و حکومت نپرداخته بلکه از قاضی فاسد و صوفی دنیا دار و عبادت و ریاضتی که از روی صدق و صفا نبوده و نظر به خلق و مردم نداشته خودداری نکرده و به قول خود او در این روزگار دوبار عمر کرده و تجربه آموخته و اینک تجربه را به کار می برد و تمام اینها در سخنان شیرین و زیبای خود بیان می کند.
معرفی آثار
آثار او به دو دسته منظوم و منثور تقسیم می شود که در آثار منثور او مشهورترین آنها که شاهکار سعدی نیز می باشد گلستان است . در آثار منظوم که باز معروفترین و مشهورترین آنها بوستان می باشد که این منظومه شعری در اخلاق و تربیت و وعظ و تحقیق سروده است و شامل ۱۰ باب است که عبارتند از ۱- عدل ۲- احسان ۳- عشق ۴- تواضع ۵- وفا ۶- ذکر ۷- تربیت ۸- شکر ۹ـتوبه ۱۰ – مناجات و ختم کتاب ، که شاعر تاریخ تمام شدن کتاب را در سال ۶۵۵ ه .ق بیان کرده است که این کتاب را شاعر قبل از بازگشت به شیراز سروده و آن را به عنوان یک ارمغانی به شهر خود آورده است و هم چنین این کتاب را به ابوبکر بن سعد بن زنگی تقدیم کرده است .
۲- مجموعه دوم ازآثار منظوم سعدی قصاید عربی است که کمتر از ۷۰۰ بیت است که شامل : مدح ، نصیحت و یک قصیده مفصل در مرثیه المستعصم بالله است ۳ـ مجموعه سوم شامل قصاید فارسی در موعظه و نصیحت و توحید و مدح پادشاهان و رجال معروف زمان خود می باشد .
4- چهارمین آثار او مرثیه هایی است که شامل چند قصیده در مرگ مستعصم بالله و ابوبکر بن سعد بن زنگی و سعدبن ابوبکر و امیر فخرالدین ابوبکر است و یک ترجیع بند بسیار معروف در مرثیه اتابک سعد بن ابوبکر
۵- معلمعات و مثلثات
۶- ترجیعات ۷- طیبات ۸- بدایع ۹- خواتیم۱۰ ـ غزل قدیم۱۱- صاحبیه که مجموعه ای است از بعضی قطعه های فارسی وعربی که غالبا در مدح شمس الدین صاحب دیوان جوینی است که معروف به صاحیبیه است ۱۲- مجموعه ای از اشعار هزل و دو مثنوی انتقادی شیرین و چند غزل و رباعی است .۱۳- رباعیات ۱۴- مفردات ، و کلیات شیخ عنوانی است که به مجموعه آثار منظوم و منثور داده شده است که تمام این آثار را ابتدا خود شیخ جمع ‌آوری و مرتب نمود ولی بعد از وفات شیخ شخصی به نام علی بن احمد بن ابی بکر بیستون این آثار را مرتب و تنظیم کرد . کتاب گلستان زیباترین کتاب نثر فارسی است و شاید بتوان گفت که در سراسر ادبیات جهانی بی نظیر است و دارای ویژگیهایی است که در هیچ کتاب دیگری نیست . نثری است آمیخته به شعر یعنی برای هر شعر و جمله و مطلبی که به نثر ادا شده یک یا چند شعر فارسی و گاهی عربی به عنوان شاهد آورده است . کتاب گلستان دارای ۸ باب است که عبارتند از : ۱ـ در سیریت پادشاهان ۲ـ در اخلاق درویشان ۳ـ در فضیلت قناعت ۴ـ در فوائد خاموشی ۵ـ در عشق و جوانی ۶ـ در ضعف و پیری ۷ـ در تاثیر تربیت ۸ـ در آداب صحبت .آثار منثور دیگر او عبارت است از : ۱ـ مجالس پنجگانه ،‌که شامل ذکر و مواعظ شیخ است . ۲ـ رساله ای در پاسخ صاحب دیوان شمس الدین محمد جوینی و جوابهای شیخ است . ۳ـ رساله ای در عقل و عشق که سعدی به آن پاسخ گفته است .۴ـ نصیحهٔ الملوک که نصایح الملوک هم گفته شده که رساله ای است در باب سیاست .

گزیده ای از اشعار
(بوستان )
حکایات
چنان قحط سالی شد اندر دمشق که یاران فراموش کردند عشق
چنان آسمان بر زمین شد بخیل که لب تر نکردند زرع و نخیل
نجوشید سرچشمه های قدیم نماند اب جز آب چشم یتیم
نبودی به جز آه بیوه زنی اگر بر شدی دودی از روزنی
چو درویش بی رنگ دیدم درخت قوی بازوان سست و درمانده سخت
نه در کوه سبزی نه در باغ شخ ملخ بوستان خورده مردم ملخ
درآن حال پیش آمدم دوستی ازو مانده بر استخوان پوستی
و گرچه بمکنت قوی حال بود خداوند جاه و زر و مال بود
بدو گفتم ای یار پاکیزه خوی چه درماندگی پیشت آمد بگوی
بغرید بر من که عقلت کجاست چو دانی و پرسی سوالت خطاست
نبینی که سختی بغایت رسید مشقت به حد نهایت رسید
نه باران همی آید از آسمان نه بر می رود دود فریاد خوان
بدو گفتم آخر ترا باک نیست کشد زهر جایی که تریاک نیست
گر از نیستی دیگری شد هلاک ترا هست ،‌بط راز طوفان چه باک
نگه کرد رنجیده درمن فقیه نگ کردن عالم اندر سفیه
که مردار چه بر ساحل است ای رفیق نیاساید و دوستانش غریق
من از بینوایی نیم روی زرد غم بینوایان رخم زرد کرد
نخواهد که بیند خردمند ،‌ریش نه بر عضو مردم نه بر عضو خویش
یکی اول از تندرستان منم که ریشی ببینم بلرزد تنم
منغص بود عیش آن تندرست که باشد به پهلوی بیمار سست
چو بینم که درویش مسکین نخورد بکام اندرم لقمه زهر ست و درد
یکی را به زندان درش دوستان کجا ماندش عیش در بوستان
غزلیات
ای ساربان آهسته رو کارام جانم میرود
وان دل که با خود داشتم با دلستانم می رود
من مانده ام مهجور از و بیچاره و رنجور ازو
پنهان نمی ماند که خون برآستانم میرود
محمل بدار ای ساروان تندی مکن با کاروان
کز عشق آن سرو روان گویی روانم میرود
او میرود دامن کشان من زهر تنهایی چشان
دیگر مپرس از من نشان کز دل نشانم میرود
برگشت یار سرکشم بگذاشت عیش ناخوشم
چون مجمری پر آتشم کز سر دخانم میرود
با آن همه بیداد او و ین عهد بی بنیاد او
درسینه دارم یاد او یا بر زبانم میرود
باز آی و بر چشمم نشین ای دلستان نازنین
که آشوب وفریاد از زمین برآسمانم می رود
شب تا سحر می نغنوم و اندرزکس می نشنوم
وین ره نه قاصد میروم کزکف عنانم می رود

گلستان
حکایات
پارسایی را دیدم برکنار دریا که زخم پلنگ داشت و به هیچ دارویی به نمی شد .مدتها درآن رنجور بود و شکر خدای عزوجل علی الدوام گفتی پرسیدندش که شکر چه می گویی ؟ گفت شکر آنکه به مصیبتی گرفتارم نه به معصیتی .
گر مرا زار بکشتن دهد آن یار عزیز تا نگویی که در آن دم غم جانم باشد
گویم از بنده مسکین چه گنه صادر شد کو دل آزرده شد از من غم آنم باشد .
حکایت
درویشی را ضرورتی پیش آمد گلیمی از خانه یاری بدزدید . حاکم فرمود که دستش بدر کنند صاحب گلیم شفاعت کرد که من او را بحل کردم . گفتا به شفاعت تو حد شرع فرو نگذارم . گفت آنچه فرمودی راست گفتی ولیکن هر که از مال وقف چیزی بدزد قطعش لازم نیاید و الفقیر لایملک هر چه درویشان راست وقف محتاجانست حاکم دست ازو برداشت و ملامت کردن گرفت که جهان بر تو تنگ
آمده بود که دزدی نکردی الا از خانه چنین یاری گفت ای خداوند نشنیده ای که گویند خانه دوستان بروب و در دشمنان مکوب .
چون به سختی در بمانی تن به عجز اندر مده
دشمنان را پوست برکن دوستان را پوستین
پادشاهی پسری را به ادیبی داد و گفت این فرزند توست تربیتش هم چنان کن که یکی از فرزندان خویش ادیب خدمت کرد و متقبل شد وسالی چند برو سعی کرد و به جایی نرسید و پسران ادیب در فضل و بلاغت منتهی شدند . ملک دانشمند را مواخدت کرد و معاقبت فرمود که وعده خلاف کردی و وفا به جا نیاوردی گفت بر رای خداوند روی زمین پوشیده نماند که تربیت یکسانت و طباع مختلف .
گرچه سیم و رز زسنگ آید همی در همه سنگی نباشد زرو سیم
بر همه عالم همی تابد سهیل جایی انبان می کند جایی ادیم
توانگر زاده ای را دیدم برسر گور پدر نشسته و با درویش بچه ای مناظره درپیوسته که صندوق تربت ما سنگین است و کتابه رنگین و فرش رخام انداخته و خشت پیروزه درو به کار برده به گور پدر چه ماند خشتی دو فراهم آورد ه و مشتی در خاک بر آن پاشیده .
دروش پسر این را بشنید و گفت تا پدرت زیر آن سنگهای گران بر خود بجنبیده باشد پدر من به بهشت رسیده باشد .
خر که کمتر نهند بر وی بار بی شک آسوده تر کند رفتار
مرد درویش که با رستم فاقه کشید
بدرمرگ همانا که سبک بار آید
وانکه در نعمت و آسایش و آسانی زیست
مردنش زین همه شک نیست که دشخوار آید
به همه حال اسیری که زبندی برهد
بهتر از حال امیری که گرفتار آید .
دانشنامه سعدی
تدوین دانشنامه تخصصی پیرامون شاعران و نویسندگان بزرگ جهان در دنیای غرب سال‌هاست که در جهت شناختن و شناساندن شخصیت، تاریخ و آثار شاعران و نویسندگان بزرگ در حال تدوین است و شاعران بزرگی چون شکسپیر، گوته، دانته، شیلر، هومر و... دارای دانشنامه‌ها و فرهنگ‌های گوناگونی با رویکردهای مختلف تاریخی، فرهنگی، جغرافیایی، زبان‌شناسی، هنری، هرمنوتیک و تطبیقی هستند.

تدوین دانشنامه تخصصی پیرامون شاعران و نویسندگان بزرگ جهان در دنیای غرب سال‌هاست که در جهت شناختن و شناساندن شخصیت، تاریخ و آثار شاعران و نویسندگان بزرگ در حال تدوین است و شاعران بزرگی چون شکسپیر، گوته، دانته، شیلر، هومر و... دارای دانشنامه‌ها و فرهنگ‌های گوناگونی با رویکردهای مختلف تاریخی، فرهنگی، جغرافیایی، زبان‌شناسی، هنری، هرمنوتیک و تطبیقی هستند. تنها یک پژوهش مختصر در سایت‌های اینترنتی مربوط به این بزرگان ما را با فهرست منابع متعدد روبه‌رو می‌کند، اما در مورد شاعران بزرگ زبان فارسی اگر چه پژوهش‌های ارجمند تک‌نگاری، تطبیقی و نقادانه تدوین و چاپ و منتشر شده است، اما تاکنون هیچ یک از شاعران دارای دانشنامه مستقل و تخصصی نیستند.
دانشنامه‌های تخصصی کتاب‌های مرجعی هستند که کلیه اطلاعات مورد نظر مربوط به یک موضوع را به خوانندگان ارایه می‌کنند و علاقه‌مندان را با کلیات مباحث مربوط به موضوع آشنا می‌کنند و متخصصان را به منابع اصلی تحقیق ره می‌نمایند. تدوین دانشنامه سعدی نیز از این دیدگاه می‌تواند گامی مؤثر در وادی سعدی‌پژوهی و سعدی‏شناسی باشد.

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله  105  صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید

دانلودمقاله شاهنامه

اختصاصی از فی فوو دانلودمقاله شاهنامه دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

مقدمه

شاهنامه در عین اینکه یک اثر سیاسی – تاریخی است ، جای بالنسبه زیادی به مناسبات زن و مرد ، عروسی ها و عشق بازی ها داده وچندین رمان بزرگ عشقی را نیز در بر گرفته است .منظور از پرداختن به این مسایل چه بوده است ؟ مناسبات زن و مرد رااز چه زاویه ای مطرح کرده است ؟ متاسفانه تا کنون این سؤال ذهن پژوهشگران را به خود مشغول نکرده و داستان های عشقی شاه نامه بیشتر « گریز» های عاشقانه تلقی شده است که چندان هم به اصل کتاب مربوط نیست . درحالی که همه داستان های شاهنامه با اندیشه اصلی راهنمای آن پیوند ارگانیک دارد و در خدمت آن است . شاهنامه گلچینی از حوادث و روایات پراکنده نیست .و اثری است منسجم و هدفمند . و اگر فردوسی داستانی را در آن وارد کرد ه ،میان این داستان ومجموع کتاب رابطه محکمی بر قرار کرده است .حتی داستان « اکوان دیو» که جدا از متن می نماید .به هر صورت به کل کتاب جوش خورده است .
بدون تردید یکی از هدف های فردوسی جمع آوری داستان های باستانی بوده و لذا بسیاری از قصه ها ی نوشته وننوشته را بر مبنای کار خود قرار داده است . ولی فردوسی بسیاری از داستان های باستانی را که همانوقت در دسترس داشته نیاورده و از انواع روایت های موجود روایت معینی را بر گزیده و هر داستان را در متن حوادث جا داده و با مجموعه کتاب یک پارچه کرده است . برای انجام همه این کارها باید معیار و منطقی در کار باشد .
به نظر ما معیار گزینش داستان های عشقی و منطقی که آن ها را با مجموعه شاهنامه پیوند می دهد ، بینش سیاسی فردوسی است . مناسبات زن و مرد در شاهنامه ،جدا از مجموعه حوادث نیست . آیینه ای است که جوانب ناشناخته و یا کم شناخته از سیمای قهرمانان را منعکس کرده و ما را به درک کامل تر آنان هدایت می کنند . در رابطه با زنان ،خصوصیت درونی مردان بهتر نمایانده می شود.
زن و عشق در شاهنامه از اندیشه اصلی آن – نبرد حق با باطل – جدا نیست . داستان های عشقی شاهنامه به طور کامل در خدمت این اندیشه است ؛ مناسبات بیداد گران با زنان از ریشه با مناسبات دادگران با زنان تفاوت دارد . بیداد گران اینجا نیز بیداد گرند و حماسه ‍آفرینان در عرصه عشق نیز بزرگوار و سرا فرازند .
مناسبات شاهان با زنان در شاهنامه
برای اینکه موضوع دقیقتر روشن شود ابتدا نظری کلّی به مناسبات زن ومرد در شاهنامه می اندازیم . درشاهنامه 36 بار رابطه زن و مرد به مثابه ی چاشنی داستان ها آمده که تنها در چهار مورد عشق ها ی بزرگ آفریده است .
در بیشتر موارد شاهان و شاهزادگان ، در رابطه با زن عشقی در میانه نداشته اند. مناسبات آنان با زنان مناسباتی است خشن ، شهوانی ، تابع حسابگری های کوته نظرانه سیاسی و مالی و در بهترین حالت « سجل احوالی ». آنان عاشق نمی شوند ،از روی غرض و شهوت زنان زیبا را در هر جا سراغ کنند، تصاحب می کنند . دختران شاه مغلوب را از پدر و مادر جدا کرده ،به زور به حرمسرای خود می فرستند. زن برای آنان غرامت جنگی است . و آنگاه که از راه مناسبات عادی و ناسوتی کاسبکارانه ، خواستگار می فرستند ، وزنی را به نکاح خود یا فرزند خویش در می آورند ، هدفشان کسب امتیازات سیاسی وقدرت نمایی است . آنان درعروسی هفت شبانه روز جشن می گیرند و دینار می ریزند . اما قلب بزرگی ک مأمن عشقی پاک باشد ندارند قلدری خود محور بینی و خود کامگی آنان در مناسبات با زنان هم به خوبی آشکار است . زن آیئنه ای است که درآن عمیق ترین خصلت های مرد را می توان دید . برای روشن شدن موضوع نمونه هایی می آوریم .
فریدون که با قیام توده مردم به شاهی رسیده ، از همان زمانی که جای خود را محکم کرده ، خود را تافته حدا بافته ای می داند . وقتی می خواهد برای سه پسرش زن بگیرد ،یکی از دربار یان را به نام جندل ، گرد جهان می گرداند که دخترانی از « نژاد مهان » و سزاوار این سه پسر کاکل زری و خسرو نژادش پیدا کند :
فریدون از آن نامداران خویـش یکی را گرانمایه تر خواند پیش
کجا نام او جنــدل پر هنــــر بهر کــار دلسوز بر شاه بــر
بدو گفت بر گرد گرد جهــــان سه دختر گزین از نژاد مهــان
سه خواهر زیک مادر و یک پدر پری چهره و پاک خسرو گهـر
به خوبی سزای سه فرزند من چنان چون بشاید به پیوند من
خواستگار گری که فریدون انتخاب کرده و به گردجهان فرستاده و در سر تاسر جهان واز جمله ایرانی زنی لایق فرزندانی فریدون پیدا نمی کند ،مگر سه دختر شاه یمین که تازی اند .
جندل
یکا یک زایران سر اندر کشید پژوهید و هر گونه گفت و شنید
ز دهقان پر مایه کسی را ندید که پیوسته آفریــدون سزیـــد
در اینجا پسران فریدون هیچ کار ه اند . برای آنها بابا زن می گیرد وتنها شرط عروس ، بزرگ بودن مقام و طبقه ( نژاد) اوست . تمایل انسانی این سه پسر و به طریق اولی تمایل سه دختر کمترین جایی در این مناسبات ندارد. فریدون حتی به فکر پدر دخترها هم نیست که نمی خواهد از نور چشمان خود دور شود . مناسبات ، زور گویانه ی خود کامه است . خواستگار پیام فر یدون و یا بهتر بگوییم فرمان او را به شاه یمن می رساند:
کنون این گرامی دو گونه گهر بباید بر آمیخت با یکدگر
شاه یمن وقتی پیام خوستگاری فریدون را می شنود . به جای خوشحالی می پژمرد :
پیامش چو بشنید شاه یمن بپژمرد چون زاب کنده سمن
بیچاره پیرمرد نمی داند چه خاکی بر سرش بریزد :
اگر گویم آری و دل زان تهی در وغم نه اندر خورد بـا مـــهی
وگر آرزوها سپارم بـــدوی شود دل پر آتش پــر از آب روی
وگر سر بپیچم ز فرمــان او بیک سو گرایــــم زپیــــمان او
کسی کو بود شهریار زمـین نه بازیست با او سگالــید کــین
دختران شاه یمن را به زور از او می گیرند و او مانند هر پدری در چنین موقعی دل آزرده است ونفرین می کند :
زکینه بدل گفت شاه یــــمن که از آفریدون بد آمدبه من
بد از من که هرگز مبادم میان که ماده شد از تخم نر کیان
به اختر کس آن دان که دخترش نیست چو دختر بود روشن اخترش نیست
شاه یمن عاقبت به زور تسلیم می شود و با اشک چشم دخترانش را به پسران فریدون می سپارد ، عروسی به راه می افتد . التبه تشریفات عروسی بسیار پر طمطراق است ، ولی عشقی در میانه نیست .
این نوع ازدواج توام با زور ،بدون عشق وحسابگرانه بارها در شاهنامه تکرار می شود که قهرمان همه آن ها شاهان اند . کاوس می شنود که شاه ها ماوران دختر زیبایی دارد :
که از سرو بالاش زیباتر ست زمشک سیه بر سرش افسرست
ببالا بلند و بگیــسو کـــمند زبانش چو خنجر لبانش چو قند
بهشتی ست آراسته پر نـگار چو خورشید تابان به خرّم بـهار
عشقش می جنبد و خوستگار می فرستد قدرت وتاج و زور خود را به رخ می کشد و تهدید می کند .
که خورشید روشن زتاج منسـت زمین پایه تخت عاج منست
هر آنکس که در سایه ی من پناه نیابد ازو کم شود پایــگاه
بیچاره شاه ها ماوران هم مانند شاه یمن تا پیام کاوس را میشنود ،نمی داند چه کند :
چو بشیند از و شاه ها ماوران دلش گشت پردرد وسر شد گران
همی گفت هر چند کو پادشاست جهاندار و پیروز و فرمان رواست
مرا در جهان این یکی دخترست که از جان شیرین گرامی ترسـت
فرستاده را گر کنم سرد و خوار نـــدارم پـــی و مایـــه کارزار
همان به که این درد را نیز چشم بپوشیم و بر دل بخوابیم خـشم
شاه ها ماوران مجبور می شود و دخترش را به کاوس – که لکشر در دروازه شهر دارد-بدهد اضافه کنیم که از میان ازدواج های زورکی ، در این ازدواج کاوس شراره ای از عشق و یا بهتر بگوییم وفاداری پدید می آید . دختر شاه ها ماوران که نامش سودابه است ، بدش نمی آید که زن کاوس شود و در پاسخ پدرش که نظر او را می پرسد ، می گوید:
بدو گفت سودابه زین چاره نیست از او بهتر امروز غمخوار نیست
کسی کو بود شهریـــار جــــهان بر وبوم خواهد همـــی از مهان
زپیـــوند با او چـــرایــی دژم کسی نشمرد شادمانی به غـــم
سودابه به جاه وجلال شاهی کاوس علاقمند است . زن کاوس می شود و هنگامی که کاوس را با حیله به بند می کشد جامه می درد ، بی تابی می کند و به همراه کاوس در بند می نشیند . همین سودابه است که بعدها عاشق پسر کاوس – سیاوش – می شود و عشقی رسوا پدید می آورد .
مورد سودابه و کاوس که در آن زور و قلدری شاهانه با نوعی و فاداری زنان به هم آمیخته ،تنها موردی است که درآن فردوسی نظر طرف مقابل ازدواج شاهان را می اورد . در باقی موارد زنان برای شاهان مال غارتی اند . نیازی نیست که کسی نظر آنان را
بپرسد .
داراب در جنگ بافیلقوس شاه رومیان پیروز می شود . زن وکودک اسیر می گیرد و می کشد و ....
گریزان بشد فیلقوس وســپاه یکی را نبد ترگ و رومی کـــلاه
زن و کودکان نیز کردند اسیر بکشتند چندی به شمیشیر و تیر
رومیان تقاضای صلح می کنند . شرط داراب این است که دختر فیلقوس را به او ببخشند داراب فرستاده روم را می خواهد ومی گوید :
بدو گفت رو پیش قیصر بگوی اگر جست خواهی همی آب روی
بس پردة تو یکی دختـر است که بر تارک بانوان افسر اســت
نگاری که ناهید خوانـی ورا بر او رنگ زرین نشانـــی ورا
بمن بخش و بفرست با باژروم چوخواهی که بی رنج ماندنت بوم
عین همین است نوشیروان که بر خاقان چین پیروز می شود . دختر خاقان وجه المصالحه است . خاقان نمی خواهد دخترش را بدهد . ولی مجبور است . می خواهد حیله کند ودختر دیگری به جای دختر خودش بدهد :
از آن کار خاقان پر اندیشه گشت بسوی شبستان خاتون گذشت
سخنهای نوشین روان بر گشاد زگنج و ز لشکر بـسی کرد یاد
خاقان با مشورت خاتون چهار دختر در برابر فرستاده نوشیروان می گذارد به امید اینکه فرستاده اشتباه کند و دختر دیگری بردارد . ولی فرستاده خبره است . دختر خاقان را که هنوز « کودک نارسیده ای » است ، بر می گزیند .
اردشیر پس از پیروزی بر اردوان دختر او را تصاحب می کند و خسرو پرویز زمانی که به روم فرار می کند ، مجبور می شود با دختر قیصر ازدواج کرده ،تعهد کند که پسر او را جانشین خود کند .همین خسرو پرویز برای از میان بردن مخالفان خود به گردیه – خواهر بهرا م چوبین –وعده ازدواج می دهد و او را می دارد که شوهر خودش را که مخالف خسرو پرویز است ،بکشد .
قباد پیروز زمانی که بر اثر قیام مردم از کشور فرار می کند تا پیش شاه هیتال برود ، وسط راه عشقش می جنبد . آجودان های همایونی می دوند و دختر صاحبخانه را گیر می آورند .
بر ین گونه سر گشته آن هفت مرد به اهواز رفتند تازان چو گـــرد
رسیدند پویان به پر مایـــــه ده بده در یکی نامـــبردار مـــــه
بدان خان دهقــان فرود آمدنـــد ببودند و یک هفته دم بر زدنــد
یکی دختری داشت دهقان چو ماه ز مشگ سیه بر سـرش کـــلاه
جهانجوی چون روی دختر بدیـد ز مغز جوان شد خرد نا پدیـــد
همانگه بیامد به زر مهر گفــــت که با تو سخن دارم اندر نهفــت
برو راز من پیش دهقان بگــوی مگر جفت من گردد این خوبروی
دختر را به قباد می دهند و او هفته ای با دختر سر می کند و سپس پابه فرار می گذارد .
بدان ده یکی هفته از بهر ماه همی بود وهشتم بیامد براه
طبری داستان این« عشق » را ساده تر گفته است :
« شوق آمیزش در قباد بجنبید و شوق خویش به زر مهر بگفت و خواست تا زنی صاحب نسب ! برای وی بجوید و زر مهر چنان کردو سوی زن صاحبخانه خویش رفت .... و گفت که دختر خود را پیش قباد فرستاد ..... چنان کردند .... قباد همان شب با وی در آمیخت ...بگفت تا جایزه نیکو دهند وعطای شایسته .
حتی در مورد شاهزادگانی که در شاهنامه محترمند ، فردوسی مناسبات آنان را با زنان بیشتر ازنوع مناسبات معمولی و پیش پا افتاده توصیف می کند . وقتی سیاوش محبور می شود از ایران بگذرد و به افراسیاب پناه آورد . پیران ، پهلوان توران ،در حق او پدری می کندو می گوید مثل مسافر زندگی می کنی . خوب نیست . زن بگیری !
سیاوش یکی روز و پیران بهم نشستند و گفتند هر بیش و کم
بدو گفت پیران کزین بوم و بر چنانی که باشد کسی بر گــذر
....
نبینمت پیوسته خون کســـی کجا داردی مهر بر تو بـــــسی
برادر نداری نه خواهـر نه زن چو شاخ گلی بر کنار چمـــــن
یکی زن نگه کن سزاوار خویش از ایران منه درد و تیمار خویش
پیران دختر خود جریره را پیشنهاد می دهد . سیاوش می پذیرد . عروسی است و دینار و دیبا و یاقوت ... مدتی بعد پیران حساب می کند .که بهتر است سیاوش دختر افراسیاب را هم بگیرد . موقعیتش استوار تر می شود . حسابش را به سیاوش می گوید . و هم سبک سنگین می کند . بد نیست . دختر افراسیاب فرنگیس را هم به سیاوش به زنی می دهندو خود پیران و دخترش جریره که زن سیاوش است .بساط عروسی را به راه می کنند وچه عروسی که نپرس !
یکی روز پیران به به روزگـــار سیاوش راگفـــت کای نامـــــدار
تو دانی که سالار توران ســپاه ز اوج فلــــک بر فرازد کـــــلاه
شب و روز روشن روانش تویی دل وهوش و توش و توانش تویی
چو با او تو پیوستة خون شوی از ین پایه هر دم با فزون شـــوی
.....
سیاوش به پیران نگه کردو گفـت که فرمان یزدان نشاید نهفــــت
اگر آسمانی چنین اســـــت رای مرا با سپهر روان نیست پـــای
سیاوش را دل پـــر آژرم بـــود ز پیران رخانش پر از شرم بـود
چو بشنید پیران سوی خانه رفت دل و جان ببست اندر‌آن کار تفت
زبر جد طبقها و پیروزه جــــام پر از نافه مشک و پر از عود خام
فرنگیس با این دلایل و با چنین طمطراقی به خانه سیاوش می آید .
پس از مرگ سیاوش فرنگیس بی شوی می ماند . فریبرز ،برادر سیاوش می خواهد او را به زنی بگیرد . اطرافیان موافقند . خوب نیست زن جوان بی شوی بماند. حادثه آنچنانی ناسوتی است که گویی هم اکنون در بازارچه آقا شیخ هادی در منزل کاسب محله رخ می دهد .
رستم فرنگیس را تشویق می کند که شوهر کند .
فرنگیس در آغاز موافق نیست . وقت مناسب نمی داند:« وگرنه مرا گاه این کار نیست » مدتی پاسخ نمی دهد :
شه بانوان تـا زمانــــی دراز غمی بود و پاسخ نمی داد باز
همی زد بلب هر زمان سرد باد ز شرم پسر پاسخ او نـــداد
ولی سر انجام موافقت می کند. فریبرز را داماد می کند :
و ز آن پس فریبرز داماد گشت ز کیخسرو و رستم آزاد گشت .
در مناسبات زن و مرد ، داستان بهرام گور جای برجسته ای دارد.
بخش بزرگ این داستان به هوسرانی های بهرام گور اختصاص می یابد . او هر جای دختری سراغ می کند ،دنبالش می دود، همه جا دختران فقیر « عاشق » لباس و پول وتاج زر و اسب و زرق و برق و یال و کوپال او می شوند ، با او می خورند وهمان شب کار تمام است . از فردا دختران به شبستان ( حرمسرا ) روانه می شوند . کار به جایی می رسد که بزرگان ودستوران به تنگ می آیند :
وزیران و بزرگان نگران آنند که شاه با این همه ولخرجی که هر زنی را می بیند ، تاج به سرش می گذارد ،کشور را بر باد می دهد . از همه جا باج می گیرد و در شبستانش خرج می کندو این همه زن بارگی عاقبتی ندارد :
تبه گردد از خفت و خیز زنان بزودی شود سست چون پرنیان
رابطه بهرام گور با زنان عشق نیست ، «خفت وخیز » است . فردوسی بی جهت نیست که این کلمات را در حق بهرام بکار می برد وتکرار می کند . فردوسی کلمات را با دقت تمام می سنجد ، منظور توصیف شخصیت بهرام است .

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله   45 صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید

دانلودمقاله فردوسی

اختصاصی از فی فوو دانلودمقاله فردوسی دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

 
استاد بزرگ بی بدیل حکیم ابوالقاسم منصوربن حسن فردوسی طوسی ، شاعر بزرگ حماسه سرای ایران و یکی از شاعران مشهور عالم و ستارة درخشندة آسمان ادبیات فارسی و از مفاخر نامبردار ملت ایرانست ، و بسبب همین عظمت مقام و مرتبت سرگذشت او مانند دیگر بزرگان دنیای قدیم با افسانه ها و روایات مختلف در آمیخته است . مولد او قریة باژ از قراء ناحیة طابران ( یا : طبران ) طوس متولد شده بود یعنی همانجا که امروز آرامگاه اوست ، و او در آن ده در حدود سال 329 - 330 هجری ، در خانواده یی از طبقة دهقانان چشم بجهان هستی گشود .
چنانکه می دانیم « دهقانان » یک طبقه از مالکان بودند که در دورة ساسانیان ( و چهار پنج قرن اول از عهد اسلامی ) در ایران زندگی می کرده ویکی از طبقات اجتماعی فاصل میان طبقة کشاورزان و اشراف درجة اول را تشکیل می داده و صاحب نوعی از «اشرافیت ارضی» بوده اند . زندگانی این دسته در کاخهایی که د راراضی خود داشتند می گذشت و بوسیلة «روستائیان» از آن اراضی بهره برداری می نموده و در جمع آوری مالیات اراضی با دولت ساسانی و سپس در عهد اسلام با دولت اسلامی همکاری داشته اند و تا حدود حملة مغول بتدریج بر اثر فتنه ها و آشوبها و تضییقات گوناگون از بین رفتند . اینان در حفظ نژاد و نسب و تاریخ و رعایت آداب و رسوم ملی تعصب و سختگیری خاص می کردند و بهمین سبب است که هر وقت در دورة اسلامی کسی را «دهقان نژاد» بدانند مقصود صحت نژاد ایرانی اوست و نیز بهمین دلیل است که در متون فارسی قرون پیش از مغول « دهقان » بمعنی ایرانی و مقابل «ترک» و «تازی» نیز استعمال می شد .
فردوسی از چنین طبقة اجتماعی ایران و بهمین روی از تاریخ ایران آ‎گاه بود ، بایران عشق می ورزید ، بذکر افتخارات ملی علاقه و از سرگذشت نیاکان خویش آگهی داشت . وی از خاندانی صاحب مکنت و ضیاع وعقار بود و بقول نظامی عروضی صاحب چهار مقاله در دیه باژ « شوکتی تمام داشت و بدخل آن ضیاع از امثال خود بی نیاز بود » ولی این بی نیازیش پایدار نماند زیرا او همة سودهای مادی خود را بکناری نهاد و وقتی تاریخ میهن خود و افتخارات گذشته آنرا در خطر نیستی و فراموشی یافت هم خود را باحیاء تاریخ گذشته مصروف داشت و از بلاغت و فصاحت معجزه آسای خود در این راه یاری گرفت ، از تهیدستی نیندیشید ، سی سال رنج برد ، و بهیچروی ، حتی در مرگ پسرش ، از ادامة کار باز نایستاد ، تا شاهنامه را با همة رونق و جلا و شکوه و جلالش ، جاودانه برای ایرانی که می خواست جاودانی باشد ، باقی نهاد « که رحمت بر آن تربت پاک باد » .
فردوسی ظاهراً در اوان دقیقی ( حدود 367 - 369 هـ . ) بنظم داستانهای منفردی از میان داستانهای قدیم ایرانی سرگرم بود ، مثل داستان « بیژن و گرازان » ، که بعدها آنها را در شاهنامة خود گنجانید ، و گویا این کاررا حتی در عین نظم شاهنامة ابومنصوری یا بعد از آن نیز ادامه می داد و داستانهای منفرد دیگری را مانند اخبار رستم ، داستان رستم و سهراب ، داستان اکوان دیو ، داستانهای مأخوذ از سرگذشت بهرام گور ، جداگانه بنظم در می آورد ، اما تاریخ نظم این داستانها مشخص نیست و تنها بعضی از آنها دارای تاریخ نسبه روشن و آشکاریست مثلاً داستان سیاوش در حدود سال 387 هـ . سروده شده و نظم داستان نخجیر کردن رستم با پهلونان در شکارگاه افراسیاب در 389 شروع شد .
آغاز نظم شاهنامه : اما نظم شاهنامه ، یعنی شاهنامه یی که در سال 346 هجری بامر ابومنصور محمدبن عبدالرزاق سپهسالار خراسان فراهم آمده بود ، دنبالة اقدام دقیقی شاعرست در همین مورد . پیش ازین گفتیم که دقیقی بعد از سال 365 که سال جلوس نوح بن منصور سامانی بود ، بامر او شروع بنظم شاهنامة ابومنصوری کرد ولی هنوز بیش از هزار بیت آنرا بیت آنرا بنظم در نیاورده بود که بدست بنده یی کشته شد .
بعد از شهرت کاردقیقی در دهة دوم از نیمة دوم قرن چهارم و رسیدن آوازة آن و نسخه یی از نظم او بفردوسی ، استاد طوس بر آن شد که کار شاعر جوان دربار سامانی را بپایان برد . ولی مأخذی را که دقیقی در دست داشت مالک نبود و می بایست چندی در جست و جوی آن بگذراند . اتفاق را یکی ازدوستان او درین کار با وی یاوری کرد و نسخه یی از شاهنامة منثور ابو منصوری را بدو داد و فردوسی از آن هنگام بنظم شاهنامه دست یازید ، بدین قصد که کتاب مدون و مرتبی از داستانها و تاریخ کهن ترتیب دهد .
تاریخ این واقعه یعنی شروع بنظم شاهنامه صریحاً معلوم نیست ولی با استفاده از قرائن متعددی که از شاهنامه مستفاد می گردد و انطباق آنها بر وقایع تاریخی ، می توان آغاز نظم شاهنامة ابومنصوری را بوسیلة استاد طوس سال 370 - 371 هجری معلوم کرد .
این کار بزرگ ، خلاف آنچه تذکره نویسان و افسانه سازان جعل کرده اند ، بامر هیچیک از سلاطین ، خواه سامانی و خواه غزنوی ، انجام نگرفت بلکه استاد طوس بصرافت طبع ، بدین مجاهدت عظیم دست زد و در آغاز کار فقط از یاوری دوستان خود و یکی از مقتدرین ایرانی نژاد محلی در طوس بهره مند شد که نمی دانیم که بود ولی چنانکه فردوسی خود می گوید او دیر نماند و بعد ازو مردی دیگر ، هم از متمکنان و بزرگان محلی طوس ، بنام « حیی» یا «حسین» بن قتیبه شاعر را زیر بال رعایت گرفت و در امور مادی ، حتی پرداخت خراج سالانه ، یاوری نمود ، و مردی دیگر بنام « علی دیلمی » هم در ینگونه یاوریها شرکت داشت . اما اینان همه از یاوران و دوستان و بزرگان محلی طوس یا ناحیة طابران بودند و هیچیک پادشاه و سلطان نام آوری نبود .
تذکره نویسان در شرح فردوسی نوشته اند که او بتشویق سلطان محمود بنظم شاهنامه پرداخت و علت این اشتباه آنست که نام محمود در نسخ موجود شاهنامه ، که دومین نسخة شاهنامة فردوسی است ، توسط خود شاعر گنجانیده شده ، چنانکه بموقع خواهیم گفت ، و نسخة اول شاهنامه که منحصر بود بمنظوم ساختن متن شاهنامة ابومنصوری ، موقعی آغاز شده بود که هنوز 19 سال از عمر دولت سامانی باقی بود و اگر فردوسی تقدیم منظومة خود را بپادشاهی لازم می شمرد ناگزیر بدرگاه آل سامان ، که خریدار اینگونه آثار بودند ، روی می نمود و بهرحال نمی توانست در آن تاریخ بدرگاه سلطانی که هنوز روی کار نیامده بود بشتابد . محمود ترکزاد غزنوی نه تنها در ایجاد شاهنامة استاد طوس تأثیری نداشت بلکه تنها کار او قصد قتل گویندة آن ، بگناه دوست داشتن نژاد ایرانی و اعتقاد به تشیع ، بوده است و بس .
اتمام اولین نسخة شاهنامه : گفتیم که فردوسی ، مدتی پیش از بدست آوردن نسخة شاهنامة منثور ابومنصور محمد بن عبدالرزاق طوسی ، در دوران جوانی و پیش از چهل سالگی ، سرگرم نظم بعضی از داستانهای قهرمانی بود تا بنابر شرحی که گذشت در حدود سال 370 - 371 هجری نسخة شاهنامة منثور ابومنصوری را بیاری یکی از دوستان طوسی خود بدست آورد و بنظم آن همت گماشت ، و پس از سیزده یا چهارده سال ، در سال 384 یعنی ده سال پیش از آشنایی با دربار محمود غزنوی ، آنرا بپایان رسانید . تاریخ مذکور در پاره یی از نسخ قدیم شاهنامه دیده می شود مثلاً در یک نسخه از شاهنامة موجود در موزة بریتانیا در لندن تاریخ ختم آن چنین است :
سرآمـــد کنـــون قصــة یزدگرد بماه سفند ارمذ روز ارد
ز هجرت سه صد سال و هشتاد و چار بنام جهـان داور کردگـار
و در یک نسخة دیگر از کتابخانة شهر استرازبورگ (فرانسه) تاریخ ختم کتاب بدینگونه است :
گذشته از آن سال سیصد شمار برو بر فزون بود هشتاد و چار
و در ترجمه یی که فتح بن علی بنداری اصفهانی بحدود سال 620 - 624 از شاهنامه بعربی ترتیب داد ، باز تاریخ ختم شاهنامه سال 384 است .
مقایسة ترجمة البنداری با شاهنامة معمول این نکته را بر ما روشن می کند که بسیاری از مطالب موجود در شاهنامه های متداول در آن ترجمه موجود نیست و ازینجا دریافته می شود که نسخة مورد استفادة البنداری کوتاهتر و مختصرتر بود . علت آنست که فردوسی ، نخستین بار که شاهنامه را بنظم در می آورد ، از شاهنامة ابومنصوری استفاده کرد یعنی از کتابی که خیلی از داستانهای اضافی که فردوسی از مآخذ دیگر بدست آورده بود ، در آن وجود نداشت ، درست مثل کتاب غرر اخبار ملوک الفرس ثعالبی که مأخذ اساسی آن هم همان شاهنامة ابو منصوری بود .
ختم دومین نسخة شاهنامه : دومین نسخة شاهنامه محصول تجدید نظر چندین سالة فردوسی در منظومة خود و افزایش مطالبی بر آن از مآخذ دیگر مخصوصاً از اخبار رستم تألیف « آزادسرو » نامی است که در اواخر قرن سوم و اوایل قرن چهارم هجری می زیسته است . در حالی که این افزایشها بر نخستین نسخة شاهنامه صورت می گرفت ، موضوع آشنایی شاعر با عمال محمود غزنوی و دربار آن پادشاه جهانجوی هم بپیش آمد . حصول این آشنایی مقارن بود با شصت و پنج یا شصت و شش سالگی شاعر یعنی سال 394 یا 395 و ده سال بعد از ختم نسخة اول شاهنامة منظوم ، و گویا که این ارتباط بوسیلة ابوالعباس اسفراینی نخستین وزیر محمود ( عزل و حبس او در سال 401 اتفاق افتاد ) و برادر سلطان یعنی نصربن ناصر الدین سبکتکین ( م 412 هـ ) اتفاق افتاده باشد . تا این تاریخ یعنی تا سال 394 - 395 هجری ، نخستین نسخة منظوم شاهنامه شهرت بسیار یافته بود و طالبان از آن نسخه ها برداشتند و با آنکه پدید آورندة آن شاهکار به پیری گراییده بود و تهیدستی بر او نهیب می زد ، هیچیک از بزرگان و آزادگان با دانش که از منظومة زیبایش بهره مند می شدند در اندیشة پاداشی برای آن آزاده مرد بزرگوار نبودند در حالی که او نیازمند یاری آنان بود و می گفت :
چو بگذشت سال از برم شصت و پنج فزون کردم اندیشة درد و رنج
بتاریخ شاهان نیاز آمدم به پیش اختر دیرساز آمدم
بزرگان و با دانش آزادگان نبشتند یکسر سخن رایگان
نشسته نظاره من از دورشان تو گفتی بدم پیش مزدورشان
جز احسنت ازیشان نبد بهره ام بکفت اندر احسنتشان زهره ام
سر بدره های کهن بسته شد وز آن بند روشن دلم خسته شد

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله  22  صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید

دانلود مقاله مه

اختصاصی از فی فوو دانلود مقاله مه دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

مقدمه
با وجود پیشرفتهای تکنولوژی، هنوز مه، بعنوان خطری جدی برای هوانوردی، دریانوردی و راه و ترابری محسوب می شود. سیستم های حمل و نقل جاده‌ای، هوایی و دریایی به علت وجود مه غلیظ، دچار اختلال می شوند و درصد بسیاری از خسارات جانی و مالی بدلیل وجود مه ایجاد می گردد.
طبق تعریف، مه به هر ابری اتلاق می گردد که میدان دید ناظر را کاهش دهد و آن را از هزار متر به 100 و حتی 10 متر محدود کند. مه می تواند از چند ساعت تا چندین روز ماندگار باشد و بطور طبیعی تحت تأثیر نیروی عمودی قوی و گرمای خورشیدی پراکنده شود. بطور کلی مه یک پدیده آب و هوایی در سطح وسیع است و محاسبه رخداد مه تنها از طریق مشاهده می تواند مورد توجه قرار گیرد.
آمار نشان دهنده خسارات بسیار ناشی از مه غلیظ در سرتاسر جهان می باشد. لذا، کشورها را بر آن داشته تا با ابداع سیستم های عملیاتی و قابل استفاده جهت مه‌زدایی در سطح جاده ای، هوایی و دریایی از خسارات وارده احتمالی بکاهند. کشورهای پیشرفته جهان نظیر امریکا، روسیه، ایتالیا، چین و ... در خصوص مقابله با پدیده مه آزمایشات و ابداعاتی انجام داده اند و نتایج تحقیقاتی مه‌زدایی آنها نیز انتشار یافته است. لذا همانطور که کشورهای پیشرفته جهان با توجه به فناوری پیشرفته، پراکنش این پدیده مخرب را نیازی مبرم می دانند، ما نیز باید با در نظر گرفتن آمار خسارات جانی و مالی ناشی از مه به فکر تحقیقات و عملیات توسعه فن آوری در زمینه مه‌زدایی باشیم. شکی نیست که مه را می توان با روشهای مصنوعی از بین برد. با آزمایشات بیشتر در مورد تکنیکهای موجود می توان قوانینی را بوجود آورد که بتوانند در ایجاد تکنیکهای موفق و بهتر و کاهش دادن بیشتر هزینه و خطر عملیات مورد استفاده قرار گیرد. لذا آزمونهای تجربی ما را به سمت استاندارد کردن تکنیکهای مه‌زدایی سوق می دهد.
علیرغم پیشرفتهای تکنولوژیکی، هنوز مه برای هوانوردی و دریانوردی یک خطر جدی محسوب می شود. بعلت وجود مه غلیظ، سیستم های حمل و نقل جدید با سرعت بالا، متناوباً دچار اختلال می‌شوند. درصد زیادی از خسارات جانی، مالی و کاهش بهره‌وری در صنعت، بدلیل وجود مه ایجاد می شود. مه، در هوانوردی نیز مشکلاتی ایجاد می کند.

تعریف مه
طبق تعریف، نام مه به هر ابری اتلاق می شود که میدان دید ناظر را کاهش دهد و آن را به 100 تا 1000 متر محدود کند. مه از قطرات بسیار ریز و بی شمار آب یا بلورهای یخ در تعادل کلوئیدی پایدار با محیط بوجود آمده است. برخلاف بیشتر ابرهای دیگر، مه از چند ساعت تا چندین روز پایدار بوده و بطور طبیعی تحت تأثیر نیروی عمودی قوی و گرمای خورشیدی پراکنده می شود.
اقلیم شناسی مه
مه یک پدیده آب و هوایی در سطح وسیع است. رطوبت و سرمایش مورد نیاز برای شکل گیری آن و شرایط هواشناسی و جغرافیایی محلی در شکل گیری این پدیده بسیار تأثیرپذیرند.
در واقع محاسبه رخداد مه تنها از طریق مشاهده می تواند مورد توجه قرار گیرد. چرا که یک خلبان و یک کاپیتان کشتی برای کشتیرانی نیاز به دید کافی دارند، و مه ملاک بزرگی برای فرودگاه ها، فانوسهای دریایی، بندرگاه ها و کشتیهاست. بنظر می رسد که مه عمدتاً یک پدیده ساحلی است. با توجه به استثناهای جالب توجه در غرب اروپا؛ بیشترین رخداد مه در دنیا تقریباً در نواحی ساحلی دیده می شود. این نوع مه ها عمدتاً در نتیجه سرمایش هوای گرم و نمناک اقیانوس که از روی جریانات هوای سرد اقیانوسها عبور می کند، شکل می گیرند. دو ناحیه از مه خیزترین نواحی دنیا، سواحل غربی و شمال آمریکا و آفریقا هستند که به ترتیب توسط سرمای هامبولت و جریانات بنگولا شکل می گیرند.
با شدت کمتر، کاناریز و جریانات غرب استوایی به ترتیب در ساحل شمال غربی آفریقا و ساحل غربی استرالیا شرایط ایجاد مه را به وجود می آورند. همه این نواحی دارای یک فرکانس (تکرار) تناوب مه در هر فصل می باشد. جریانات دریایی کالیفرنیا مسئول تکرار زیاد مه بر روی سواحل کالیفرنیا در ماههای تابستان است که در مجموع، بیشتر بصورت مه گرم هستند.
مه دریایی مرسوم تابستانی در نواحی گرندبنکس در نیوفوندلند از جابجایی هوای مجاور آبهای گرم گلف استریم با جریانات سرد اقیانوس در مجاورت بنکس بوجود می آید.
در حالت مشابه، هم جواری جریان هوای گرم ژاپن و جریانات سردی که از دریای بنکس تولید می شود، ناحیه ای با فرکانس های بالای مه در میان دریای ژاپن و کره در طول ماههای تابستان ایجاد کرده است. همچنین این شرایط مشابه در جنوب شرقی آمریکای جنوبی، جایی که جریانات گرم برزیل به آبهای سردتر غربی می‌پیوندد؛ مشاهده شده است.
مه‌های هوای نواحی گرمسیری که بر روی اروپای غربی در زمستان رخ می دهند، همان هوای گرم دریایی است که سرد شده و عملاً از روی نواحی سرد قاره ای عبور کرده است. مه‌های تابشی نیز در دره های اروپای غربی در طول تابستان اتفاق می افتند. در هر کدام از این موارد، مه گاهی اوقات ابر سرد است. در دماهای زیر نقطه انجماد یعنی در شمال غربی ایالت متحده، آلاسکا و گرینلند نواحی وجود دارد که مه به دفعات رخ می دهد. بدون شک بیشتر مه‌هایی که در عرضهای جغرافیایی دور تشکیل می شوند، مه های یخی هستند.
انواع مه
از لحاظ فیزیکی بین مه و ابر تفاوت زیادی وجود ندارد، هر دو از قطرات کوچک آب تشکیل شده اند که در هوا معلق اند. اما مه در هوای نزدیک سطح زمین تشکیل می شود و ابر مشخصه هوای ارتفاعات بالاتر است. بنابراین تفاوت موجود بین مه و ابر مربوط به رویش و محل تشکیل است نه شکل ظاهری آنها. ابر هنگامی تشکیل می شود که هوا با صعود و انبساط خود به طور بی رویه خنک شود، اما مه از طریق سرد شدن هوا در اثر تماس و مخلوط شدن و اشباع هوا از قطرات آب تشکیل می گردد. معمولاً تفاوت بین مه غلیظ و ابرهایی که در سطح پایین قرار دارند به قدری کم است که هنگامی که در مجاورت هم قرار می گیرند نمی توان آنها را از یکدیگر متمایز ساخت.
مه را با توجه به علت شکل گیری آن، طبقه بندی می کنند. برای شکل گیری مه، هوای اشباع و حضور هسته های میعان لازم است. نظر به اینکه هسته های میعان در لایه های مرزی اتمسفر به وفور قابل دسترس هستند، چگالش آغاز می شود. مه زمانی شکل می گیرد که هوا به نقطه اشباع خودش رسیده باشد و یا توسط سرمایش و یا افزایش رطوبت به نقطه شبنم رسیده باشد. در اتمسفر وجود جابجایی های مختلف و مکانیزم های سرمایش، مه را افزایش می دهد.
انواع مه، به شرایط موجود برای تشکیل آن بستگی دارد و در چهار گروه تقسیم بندی می شود:
1. مه تابشی
2. مه همرفتی
3. مه جبهه ای
4. مه دره ای
اما از نظر قابلیت دید، مه به انواع مختلفی تقسیم بندی می شود که این تقسیم بندی از نظر کاربری در حمل و نقل هوایی بسیار حائز اهمیت است:

مه در ابتدا بوسیله سرمایش هوای محبوس شده، شکل می گیرد. که این نوع مه را مه توده هوا می نامند. چنین مه هایی طبق مکانیزم های سرمایش و جابجایی بوجود می آیند. مه های فرارفتی هنگامی که هوا در ناحیه ای دارای اختلاف دما باشد، بوجود می آیند. چنین مه هایی به وفور در سواحل آبهای آزاد دیده می شوند. گرما، هوای مرطوب و نم‌داری که بر روی سطح آب بصورت ناگهانی و یا بتدریج سرد شده است را به آرامی جابجا می کند، و باد دمای آنرا پایین می آورد، در این زمان شرایط مساعد برای شکل گیری مه بوجود می آید. چنین شرایطی زمانی اتفاق می افتد که:
1. هوای گرم تابستانی در روی زمین، بطرف آبهای سردتر ساحلی بر روی سواحل شرقی قاره ها و آبهای وسیع، جابجا شود.
2. که هوای گرم اقیانوس بر روی جریان آبهای سرد اقیانوس حمل شود.
3. هوای گرم استوایی بر روی اقیانوس جابجا شود.
از طرفی مه بخار زمانی اتفاق می افتد که هوای سرد از یک توده زمینی سرد کوچک در زمستان بر روی سطوح آب گرم اقیانوسها، دریاچه ها و رودخانه ها جابجا شود.
مه های تابشی زمانی شکل می گیرند که هوای ساکن و مرطوب در نزدیک زمین پایدار و راکد شده؛ و در طول یک شب ابری به علت افزایش تابش خروجی سردتر شود. دره ها فاکتوری جزیی برای مه تابشی هستند. هوایی که در ارتفاعات بالاتر سرد شده، به درون دره‌ها جریان می یابد و در آنجا روی هم جمع شده و انباشته می شود. در نتیجه بعد از آن مه غلیظ دمای هوا را پایین می آورد. مه فراشیبی مه توده هواست و وقتی که هوای ثابت بصورت آدیاباتیک تا نقطه اشباع سرد می شود، بوجود می آید.
مه هایی که بوسیله افزایش بخار آب از طریق هوایی که به نقطه اشباع رسیده، شکل می گیرند؛ ابرهای قدامی (جلویی) نامیده می شوند. در این زمان بارانی گرم از میان هوای سرد در سطح جلویی ریزش می‌کند و با تبخیر باران، هوا اشباع می شود. اگر هوایی که از میان باران گرم عبور می کند. در ابتدا غیراشباع باشد، بوسیله فرآیند تبخیر، تا نقطه شبنم سرد می شود. از نقطه نظر پراکندگی و شکل گیری، مه را می توان به سه دسته تقسیم کرد: مه یخی، مه ابر سرد و مه گرم. این سیستم طبقه بندی بیشتر به پراکندگی مه بستگی دارد تا به مکانیزم شکل گیری.
مه یخی ، ذرات معلق یخ است که در درجه حرارت های بسیار پایین و در طول پاکسازی تحت شرایط آرام رخ می دهد. مه یخی بندرت در دماهای کمتر از در مجاورت چشمه‌های بخار آب برسد. چنین چشمه هایی در نواحی جریانات آب باز و رودخانه ها وجود دارند. بعلت وجود دماهای بسیار پایین، افزودن تنها مقدار بسیار کمی بخار آب برای رسیدن به نقطه اشباع و تشکیل مه یخی کافی است.
مه ابر سرد، عبارتست از قطرات آبی که دمای آنها زیر نقطه انجماد است. اگر چه بخش عمده توده آب در یخ می بندد، اما برخی از قطرات آب در مرحله ای از مایع در دمای پایین ، یعنی دمایی که قطرات آب خالص یخ می بندد، باقی می مانند. فقدان توده های یخ مناسب (هسته های مناسب جهت تشکیل یخ در اتمسفر) مانع تشکیل و شکل گیری بلورهای یخ می شود. مشخص شده است که بیش از 80% ابرهایی که گرم تر از هستند، دارای قطرات مایع و اما تقریباً نصف آنها مخلوط مایع و یخ می باشند. در ، تنها 10% ابرها دارای قطرات مایع هستند، اگرچه 30% آنها هم شامل قطرات ابر سرد و هم شامل بلورهای یخ می باشند.
مه گرم، عبارتست از قطرات آب در بالاتر از دمای انجماد. این مه ها دارای پایداری کلوئیدی ترمودینامیکی می باشند. مه های گرم از عمومی ترین انواع مه هستند.
ساختار فیزیکی مه
با وجود اینکه تحقیقات جالبی در طول 3 دهه اخیر در مورد پدیده مه انجام شده است، اما میزان اطلاعات موجود و در دسترس در زمینه ساختار مه در حالت کلی بسیار ناچیز است. اندازه گیری های ساختار عمومی مه نیز بطور پراکنده انجام شده است. علت کمبودها فقدان ابزارهای کافی و تغییرپذیری زیاد در خواص مه با توجه به نوع و طول عمر آن است. ضمن اینکه اندازه گیری های صحیح آماری با استفاده از مشخصات فیزیکی مه میسر نیس؛ اما خواص و فواید معمولی مه، قابل دسترس است. مه ها بر اساس ساختمان تشکیل، به مه های آبی و یخی طبقه بندی می شوند. جدول پایین بطور خلاصه و مختصر خواص فیزیکی این مه ها را بیان می کند.
بیشتر مشاهدات منتشر شده در مورد مه یخی از عرضهای جغرافیایی آلاسکا بدست آمده است. به طور کلی مه یخی بیشتر ناشی از تزریق بخار آب به داخل اتمسفر است که بعلت فعالیتهای بشری نظیر وسایل و ابزار صنعتی گرمایی، کارخانجات، منفذهای رطوبتی هوا، سوختن روغن و زغال سنگ جهت ایجاد گرما بوجود می آید. غلظت، مقدار توزیع و گنجایش آب جامد در ذرات مه یخی در مکانهای مختلف به درجه حرارت، رطوبت و میزان نم موجود در آن مکان بستگی دارد. ذرات یخی به سه نوع عمده و اصلی شکل می گیرند. شش ضلعی ها، منشورها و دروگستال ها . یک دروگستال؛ ذره مه یخی بسیار ریز با قطری در حدود 3 تا 10 میکرون است که از یخ زدن مستقیم و بدون واسطه قطرات آب ابر سرد در دمایی کمتر از شکل گرفته است. تعداد بلورهای یخ از چند عدد در سانتی متر مکعب با دماهای به 700 ذره در سانتی‌متر مکعب با دمای افزایش می یابد.

مشخصه‌های مه

مأخذ: WMO ، هفتمین کنفرانس علمی تعدیل آب و هوا، تایلند.
در این زمان دمای هوا در محدوده ای بالاتر از شکل گیری یخ یعنی تا بوده و بخار آب بسرعت تبدیل به مایع می شود و بصورت بلورهای یخی نسبتاً بزرگ در می آید. غلظت بلورهای یخی، به طرز چشمگیری میدان دید را کاهش می دهد. بلورهای یخ کوچکتر و دروگستال ها که در دوره های طولانی تر بصورت معلق باقی می مانند، در دماهای پایین تر از شکل می گیرند. تعداد دروگستال ها با کاهش درجه حرارت بسرعت افزایش می یابد و میدان های دید پایینی را در مه یخی ایجاد می کند.
در اتمسفر بین خواص فیزیکی مه های ابر سرد و گرم تفاوتی وجود ندارد. خواص فیزیکی یک قطره آب در مه، چه گرم و چه ابر سرد، به روشهای شکل گیری آن بستگی دارد. مه های تابشی که دارای ویژگی های درون مرزی در دره ها هستند، تمایل به غلظت بالای قطرات کوچک آب دارند. مه های فرارفتی که از انواع مه های ساحلی و اقیانوسی هستند، تمایل به غلظت نسبی پایین قطرات بزرگ آب دارند. ریزش باران ریزه از مه های همرفتی برای چند ساعت امری عادی است این تفاوتها میان مه های همرفتی و تابشی با ماهیت و غلظت هسته های میعان ، در محیط های دریایی و قاره ای ثابت باقی می‌ماند. ضخامت یک لایه مه می تواند در محدوده ای از چند ده متر برای مه های تابشی تا چند صد متر برای مه های همرفتی تغییر کند.
بطور کلی، بادها میدان دید را در مه های تابشی کاهش می دهند. در مه تابشی معمولاً بیشتر ناهمگنی در فضا و مکان وجود دارد که تحت آن شرایط، در طول یک دوره 10 دقیقه ای تغییرات مهمی را ایجاد خواهد کرد.
مفاهیم کلی تعدیل مه
هدف از پراکندگی مه، بهبود میدان دید است. رابطه (1) میدان دید هواشناسی مه را نشان می دهد. V میدان دید است که در واقع هدفی تیره را در مجاورت یک ابر افقی در طول روز، با آستانه 2% آشکار می کند و عبارتست از:
(1)
در اینجا M ، تعداد قطرات (غلظت مه) یا بلورهای یخ است، r شعاع ذرات مه، K میزان پراکندگی ذرات مه و جمع همه ذرات مه می‌باشد. در یک میدان دید ضعیف با قطرات کروی مه، مقدار پراکندگی، مقدار ثابتی معادل 2 است.
با توجه به رابطه (1) می توان به این نتیجه رسید که با افزایش تعداد ذرات مه، یا افزایش شعاع ذرات و یا افزایش هر دو، میدان دید کاهش می یابد. چون میدان دید با عکس مجذور شعاع ذرات متناسب است، پس 3 برابر کاهش در شعاع می تواند میدان دید را تا 9 برابر افزایش دهد و بعبارت دیگر اگر تعداد ذرات 3/1 شود، 3 برابر افزایش در میدان دید خواهیم داشت. روشهایی نیز برای کاهش شعاع ذرات مه بوسیله تبخیر طراحی شده است. تکنیکهای تعدیل که در کاهش غلظت ذرات مه در نظر گرفته شده اند، با جابجایی آنها مرتبط است.
روشهای رفع فیزیکی مه
چند روش برای رفع فیزیکی ذرات مه پیشنهاد شده است. در حالت کلی این روش ها به سه دسته تقسیم می شوند:
1. روش هایی که قطرات آب یا بلورهای یخ از حالت معلق در هوا بصورت رسوب بر روی سطوح مناسب در آیند.
2. روش هایی که ذرات مه بعد از انباشته شدن بعلت گرانش یا هم‌آمیزی با ذرات بزرگتر، ریزش می کنند.
3. روش هایی که هم حجم هوای مه آلود توسط هوای پاک جایگزین می شود.
رسوب ذرات مه به روش الکتروستاتیک و جذب آنها بوسیله صفحات فلزی خاص و همچنین درختکاری ها؛ مثالهایی از روش اول هستند. هم‌آمیزی ذرات مه بوسیله امواج صوتی مافوق صوت، تحریک و جذب ذرات مه باردار شده و یا ذرات خنثی و یا جذب آنها توسط پلی الکترولیت ها؛ مثالهایی از نوع دوم روشهای پراکنش فیزیکی مه هستند. استفاده از فن آوری های (الکتروموتورهای قوی) بزرگ بر روی بخشی از مه واقع بر روی زمین نیز نمونه دیگری از روش رفع فیزیکی است. بدلیل غلظت کم ذرات مه، روشهای جذبی نظیر روشهای الکتروستاتیکی یا جذب آنها توسط پلی الکترولیتها، کارآمد نیستند.
اندازه وسایل و ابزارهای مورد نیاز برای کاربرد این پالایش بسیار بزرگ و تعویض و جابجایی آنها غیرعملی است. لذا، روشهای جابجایی فیزیکی بدین شکل، غیرعملی و غیرقابل اجراست.
روشهای تبخیر
استفاده از روشهای تبخیر در پراکندگی مه، امید بخش تر است. از آنجا که مه متشکل از قطرات آب یا بلورهای یخ در موازنه با بخار آب می باشد، لذا می توان از طریق تبخیر و یا افزایش بخار آب در هوا، نسبت به رفع و حذف مه اقدام کرد. حذف بخار آب از طریق میعان آن بر روی مواد جاذب الرطوبه نیز حاصل می شود. این مواد، مشابه بخار آب در اتمسفر نیمه اشباع هستند. خنک کننده های شیمیایی مانند کلرید کلسیم، کلرید سدیم و اوره، مثالهایی از مواد جاذب الرطوبه هستند.
افزایش دمای محیط اطراف مه از طریق گرما، بدیهی ترین روش افزایش ظرفیت بخار آب هوای مه آلود است. مخلوط کردن مه با هوای خشک تر و یا ایجاد چشمه های هوای خشک مصنوعی، روش دیگری برای رسیدن به محیطی نیمه اشباع است که برای افزایش مقدار تبخیر ذرات مه، مورد نیاز است.
توجه به این نکته ضروری است که با افزایش دما، ظرفیت بخار آب هوای اشباع افزایش می یابد. جدول مقابل شدت این اثر فیزیکی را بر روی میزان کاهش رطوبت نسبی بعنوان تابعی از درجه حرارت، نشان می دهد. در دمای ، ظرفیت آب و هوای اشباع شده از بخار آب، صد بار بزرگتر از ظرفیت آب در مه است. بنابراین نیاز است تا رطوبت نسبی تنها اندکی کاهش یابد تا با تبخیر ذرات مه همساز شود. در ، نسبت ظرفیت بخار اشباع به ظرفیت آب مه تنها 5 است و در نتیجه کاهش رطوبت نسبی بیشتر خواهد بود. در ظرفیت بخار اشباع برابر با ظرفیت آب مه است، بنابراین کاهش رطوبت نسبی مورد نیاز بسیار زیاد خواهد بود. در دماهای زیر رطوبت نسبی مورد نیاز به زیر 90% می رسد، در این حالت انرژی زیادی برای روشهای مختلف تبخیر مورد نیاز است. بنابراین، این روشها تنها برای شرایط مه گرم و بعضی مه های ابر سرد قابل اجرا هستند.

رطوبت نسبی بعنوان تابعی از دما

مأخذ: WMO ، هفتمین کنفرانس علمی تعدیل آب و هوا، تایلند
روشهای پیشگیری
تاکنون، همه تکنکیهای از بین بردن مه توصیف شده اند. پیشگیری یکی دیگر از روشهای تعدیل است. کنترل رطوبت، هسته سازی و سرمایش جهت پیشگیری از تشکیل مه ضروری است. جلوگیری از بروز خسارات ناشی از ترکیبات شیمیایی در سطح آبهای آزاد و کاهش رطوبت توسط فعالیتهای انسانی، مثالهایی از روشهای کنترل رطوبت هستند. با روشهای به تأخیر انداختن شیمیایی هسته های میعان می‌توان از تشکیل مه پیشگیری کرد. مشخص شده است که این روش، شکل گیری مه را تقریباً 10 دقیقه به تأخیر می اندازد، اما زمانیکه مه شکل می گیرد بشکل قابل توجهی غلیظ تر می شود. همچنین می توان با ایجاد یک لایه ابر مصنوعی که مقدار بازتاب را بشدت کاهش می‌دهد؛ از تشکیل مه تابشی که جهت شکل گیری به سرمایش شبانه نیازمند است، جلوگیری کرد.
عملیات پیشگیری مه باید در مساحتی به اندازه یک یا دو برابر بزرگتر از روشهای پراکندگی و رفع فیزیکی و روشهای تبخیر انجام شود. چون این روشها فقط بخشی از مه را پاکسازی می نمایند. بنابراین روشهای پیشگیری مه در شرایطی مورد استفاده قرار می‌گیرند که روشهای پراکندگی، چشمه های رطوبتی و هسته هایی که از نظر اندازه و تعداد دارای محدودیت هستند، قابل استفاده نباشند.
استفاده از علم سنجش از دور و کمک گرفتن از عکسهای ماهواره‌ای جهت مشخص نمودن مکانهای مه آلود
سنجش از دور به معنای اعم کلمه موضوع جدیدی نیست. در واقع، از زمانی که بشر دیده به جهان گشود و با چشم جستجوگر خود اطراف خویش را نگریست فن دورکاری انجام گرفته است. انسان اولیه در حقیقت بدون آنکه با اجسام تماس فیزیکی برقرار کند به شناسایی آنها و پدیده های اطراف خویش می پرداخته است، در عصر حاضر به این موضوع، علم سنجش از دور گفته می شود؛ ولی سنجش از دور به معنای اخص کلمه به گونه ای که امروزه آن را می شناسیم، علمی است که تقریباً در اواخر نیمه دوم قرن بیستم پدید آمده و طی بیست سال گذشته به طرز شگفت آوری رشد کرده است. تا آنجایی که امروزه نه تنها به منزله وسیله ای مطمئن و کارآمد برای شناساییهای نظامی در جنگهای منطقه ای و جهانی در دست دولتهای متخاصم است بلکه از اهرمهای مهم سیاسی جهانی در امر کنترل سلاحهای هسته ای و غیره به شمار می رود.
مفاهیم اصولی در سنجش از دور
تعریف دورسنجی (دور کاری): از گذشته های بسیار دور انسان برای مشاهده مناطق اطراف خود از نقاط مرتفع استفاده می کرد، و می‌توانست از این نقطه به مطالعه سطح زمین بپردازد و آنچه را که مشاهده کرده بود، تفسیر کند. جستجوی او احتمالاً بیشتر مربوط به یافتن زمینهای مناسب برای آشکار، آسانترین راه عبور از منطقه و یا بهترین روش حمله به دشمن بوده است.
انجمن بین المللی دور کاوی و فوتوگرافی (ISPRS) دورسنجی را به این صورت تعریف کرده است: دور کاوی علم و فن آوری اکتساب اطلاعات از طریق تحلیل داده ها است که بوسیله ابزرای که تماس مستقیم با موضوع و یا هدف مورد نظر ندارد جمع آوری شده است. در این تعریف منظور از داده ها همان تشعشعات الکترومغناطیسی است که از سطح چشم متساطع می شوند و ابزار دریافت داده ها نیز همان سنجنده های ماهواره ای می باشند که در ماهواره تعبیه شده اند و در نهایت اطلاعاتی که قرار است از داده های خام بدست آیند شامل اطلاعات کمی و کیفی در مورد موضوع مورد مطالعه می باشند.
امروزه با توجه به گسترش فن آوری صنایع فضایی و علوم کامپیوتر، سنجش از دور کاربردهای فراوانی دارد. اغلب نقشه های منابع طبیعی این به طریق تهیه می گردند. همچنین روشهای دورسنجی بطور گسترده تر بمنظور اندازه گیری های مختلف بکار می رود. اندازه‌گیری عوارض موجود در سطح زمین که می تواند از روش دروسنجی با استفاده از هواپیما بدست آید، امروزه جهت تهیه نقشه‌های زمین شناسی و همینطور اکتشافات زمین شناسی مورد استفاده قرار می گیرد. امروزه از سیستم های سنجش از دور ماهواره‌ای برای اندازه گیری پدیده هایی که به طور پیوسته نسبت به زمان در حال تغییر هستند استفاده می شود.
دورسنجی
دورسنجی عبارت است از تکنیک جمع آوری اطلاعات از راه دور، یا به عبارتی دیگر، عبارت است از علم و هنر بدست آوردن اطلاعات از فاصله دور، یعنی کسب اطلاعات درباره اشیا و پدیده ها بدون داشتن تماس فیزیکی با آنها. علم سنجش از دور، ابزار و فناوری لازم برای درک چگونگی آشکارسازی اشیاء و پدیده ها را فراهم می سازد. در اینجا منظور از راه دور بطور قراردادی عبارتست از فواصلی که نسبتاً بسیار بزرگتر از حد دسترسی یا تماس مستقیم انسان باشند، مثلاً صدها فوت، صدها مایل یا بیشتر. اصطلاحاً داده هایی که از دور جمع‌وری می شوند، داده های حاصل از دورسنجی نامیده می شوند. سیستم های سنجش از دور قابلیت انجام اندازه گیری های یکنواخت با سرعت زیاد و برای مناطق وسیع اندازه گیری بشکل رقومی را فراهم می سازد. اما متأسفانه با وجود استفاده گسترده از این روشها تکنیکهای دورسنجی برای اغلب کاربران اطلاعات جغرافیایی هنوز ناآشنا هستند.
داده های حاصل از دورسنجی هر نوعی که باشند (چه از دید انسان به یک منظره و چه از یک ماهواره به زمین) باید به منظور استخراج اطلاعات مفید، تجزیه و تحلیل شوند. مراحلی که بطور غیررسمی برای تغییر محیط اطرافمان بکار می بریم اصولاً همان مراحلی هستند که در تفسیر سیستماتیک داده های حاصل از دورسنجی مورد استفاده قرار می گیرند.
مراحل اصلی مورد استفاده در آنالیز انواع مختلف داده های دورسنجی به قرار زیر می باشند:
1. تعریف اطلاعات مورد نیاز؛
2. جمع آوری داده ها با استفاده از تکنیک دورسنجی با سایر تکنیکها؛
3. تجزیه و تحلیل داده ها؛
4. بررسی نتایج تحلیل ها؛
5. گزارش نتایج به کسانی که این اطلاعات را استفاده خواهند کرد؛
6. تصمیم گیری بر اساس اطلاعات بدست آمده.
این شش مرحله بنیادی جهت تجزیه و تحلیل انواع مختلف داده های سنجش از دور به کار می روند و قبل از ارائه یک دیدگاه کلی درباره اینکه تکنیک دورسنجی چگونه عمل خواهد کرد، لحاظ می گردد. در این بخش استراتژی اساسی مورد نیاز برای استفاده صحیح و مفید از داده‌های دورسنجی توضیح داده می شود.
نیاز مبرم به آمار و اطلاعات از منابع زمینی
یکی از مهمترین فعالیت های جوامع بشری در قبال رشد روزافزون جمعیت جهان، تلاش مستمر برای تهیه و تولید مواد غذایی مورد نیاز انسان است. همچنین ذکر این نکته مهم است که تأمین نیازهای غذایی انسان، همواره به گونه ای با توانایی و بازدهی زمین ارتباط دارد. لذا دلیل عمده لزوم کسب اطلاعات از منابع زمینی، آمادگی برای تهیه غذای کافی برای مردم سراسر جهان و پیش بینی قابل اعتماد برای تغذیه میلیونها انسان دیگری است که در دهه های آینده بر جمعیت جهان افزوده خواهند شد.
نمونه های دیگری از نیاز انسان به کسب اطلاعات از منابع زمینی عبارتند از تهیه انرژی کافی، منابع آب، تهیه آمار و اطلاعات مهندسی، حراست علمی سرزمین ها و حفظ ویژگیهای طبیعی آنها و ... موارد فوق نشان می دهد که کسب اطلاعات و جمع آوری آمار و ارقام از منابع زمینی هر روز بیشتر از روز پیش ضرورت می یابد. به نظر می‌رسد در سطح فعلی دانش و فناوری بشری، دست یابی به یک بانک اطلاعات عظیم در زمینه فوق و بدون صرف هزینه های گزاف، فقط با بهره گیری از علم و فن سنجش از دور امکان پذیر خواهد بود.
واحدهای اندازه گیری سنجش از دور

انرژی یا تشعشع الکترومغناطیسی
انرژی الکترومغناطیسی عبارت است از انرژیی که به سرعت نور و بصورت امواج هارمونیک حرکت می کند و این انرژی یکی از مهمترین نیروهایی است که در سنجش از دور کاربرد اساسی دارد و در واقع سریعترین وسیله ارتباطی میان اجسام دوردست و سنجنده است. بررسی و تغییر آماری یا عددی تغییرات مقادیر انرژی الکترومغناطیسی منعکس شده از اجسام وسیله با ارزشی در شناسایی آنهاست.
الف: طیف انرژی الکترومغناطیس:
خورشید، مهمترین منبع انرژی الکترومغناطیس در سنجش از دور است. با وجود این، همه اجسامی که دارای درجه حرارت بیش از صفر مطلق (273- درجه سانتیگراد) باشند، به طور مداوم و پی در پی از خود انرژی الکترومغناطیس تشعشع می کنند. بنابراین، کلیه اجسام روی زمین به مراتب کمتر از خورشید و نیز در مجموعه طیف های بسیار متفاوت با آن انرژی الکترومغناطیس تشعشع می کنند.
طیف انرژی الکترومغناطیس متشکل از نیروهای پی در پی و پیوسته‌ای است که طول موج آنها از آنگستروم تا کیلومتر متغیر است و می تواند با سرعت حرکت کند. بیشتر سیستم های سنجنده قادرند در یک یا چند قسمت از طیف های مرئی مادون قرمز، انعکاس، مادون قرمز حرارتی یا میکروویو کار سنجش را انجام دهند. دقت در تمایز دو نوع مادون قرمز (انعکاس و حرارتی) برای کارشناسان رشته سنجش از دور اهمیت زیادی دارد.
ب: بازتاب طیفی:
در سنجش از دور، مقدار انرژی بازتابی در یک طول موج ویژه اهمیت بسزایی دارد. اگر عمل امواج در برخورد انرژی با یک جسم به صورت نمودار نشان داده شود، در اصطلاح منحنی «بازتاب طیفی» آن جسم نامیده می شود. ترکیب و ویژگی منحنی بازتاب طیفی یک جسم، ما را به شناسایی ویژگیهای طیفی آن جسم، رهنمون می سازد. دستاورد مزبور در انتخاب محدوده های طیفی لازم برای تهیه آمار سنجش از دور با کاربرد ویژه اهمیت فراوانی دارد. مثلاً در صورتی که هدف سنجش از دور شناسایی و تمییز درختان برگ سوزنی از درختان پهن برگ یک ناحیه جنگلی باشد با توجه به منحنی طیفی آنها روشن می شود که سنجنده لازم باید به محدوده طیفی مادون قرمز حساس باشد.
تجربه نشان داده است که می توان همه پدیده های مورد نظر را بر اساس بازتاب طیفی آنها شناسایی و نقشه گونه های مزبور را تهیه و سپس تجزیه و تحلیل کرد. بر اساس تجربیات انجام شده، ثابت گردیده است که برخی از پدیده های ناهمانند، محدوده های بازتاب طیفی مشترکی با یکدیگر دارند و بنابراین، تمییز آنها از یکدیگر بر اساس مقادیر بازتاب طیفی ممکن نیست. در نتیجه استفاده بهتر و کاملتر از ارقام سنجش جغرافیایی از طریق سنجش از دور این امکان را فراهم سازد تا با بررسی ارقام و تصاویر سنجش از دور نواحی مزبور، به ویژگی های یاد شده دست یافت. یکی از بارزترین دست آوردهای ارقام سنجش از دور بوسیله ماهواره ها، جمع آوری آنها در محدوده وسیعی از طیف الکترومغناطیس است که از این لحاظ به عکس‌های هوایی برتری دارد.
گستردگی کار سیستم های جدید سنجش از دور به مفسران این امکان را می دهد تا با استفاده از ویژگی های پوششهای مختلف زمینی دریافت شده در این قسمت از محدوده طیف الکترومغناطیس نسبت به شناسایی و طبقه بندی آنها اقدام و به این ترتیب نسبت به نتایج یافته‌های خود اطمینان بیشتری حاصل کنند.
ماهواره ها و سیستم های سنجش از دور در هواشناسی و علوم جو
ماهواره های هواشناسی نمونه ای از سیستم های سنجش از دور می باشند. ماهواره های هواشناسی دارای پوشش یا دوره تکرار سریعتری نسبت به دیگر ماهواره ها نظیر لندست و اسپات می باشند، اما تصاویر آنها دارای قدرت تفکیک کمتری می باشد. اگر چه این ماهواره ها در ابتدا برای تهیه داده های هواشناسی طراحی شدند، اما داده های آن به طور معمول برای نمایش منابع زمینی در مقیاسهای وسیع مانند ارزیابی وضعیت و شرایط محصولات کشاورزی و پوشش گیاهی نیز مورد استفاده قرار می گیرند. قدرت تفکیک کمتر باعث می‌شود حجم داده هایی که باید پردازش شوند به طور قابل توجهی کاهش یابد و داده های مربوط به یک واحد سطح زمین، بسیار ارزانتر از داده های لندست و اسپات برای همان مساحت به دست می آید.
ماهواره های هواشناسی نیز برای اندازه گیری درجه حرارت در سطح زمین و همینطور در ارتفاعات مختلف از سطح زمین به کار می‌روند. الگوهای چگونگی درجه حرارت در سطح آب قرار دارد که ما می توانیم با استفاده از ماهواره های فوق و داده های به دست آمده از آنها وضعیت محصولات زراعی را در فصول زمانی معین در فصل رشد، و میزان کلروفیل را در نزدیکی سطح دریا که شاخص مهمی برای وجود مواد غذایی است، را تعیین کنیم.
ماهواره های هواشناسی زمین آهنگ، تحت پروژه پاییدن آب و هوای جهان که توسط سازمان هواشناسی جهانی (WMO) سازمان یافته به فضا پرتاب می شوند و کل کره زمین را با پنج ماهواره پوشش می دهند. این پنج ماهواره عبارتند از:
1. متوست (آژانس فضایی اروپا ESA)،
2. اینست (ماهواره ملی هند)،
3. ماهواره هواشناسی زمین آهنگ GMS (ژاپن)،
4. ماهواره زیست محیطی عملیاتی زمین آهنگ شرقی GOES-E (ایالات متحده آمریکا).
5. ماهواره زیست محیطی عملیاتی زمین آهنگ غربی GOES-W (ایالات متحده آمریکا).
ماهواره های NOAA نسل سوم ماهواره های هواشناسی هستند که به وسیله سازمان ملی عموم جوی اقیانوسی ایالات متحده آمریکا اداره می شوند. نسل اول گروه ماهواره های هواشناسی سری ماهواره‌های تیروز سطح دریا، اندازه گیری دمای سطح زمین و تعیین بردار باد و ... از داده های متوسط می توان استفاده نمود.
ماهواره های آئوکووترا نیز دو ماهواره جدید هستند که به ترتیب در سالهای 1993 و 2002 به فضا پرتاب شده اند. این ماهواره ها تحت عنوان کلی EDSLE AFTS Observing Systems نیز نامیده می‌شوند. سنجنده های نصب شده بر روی این ماهواره ها برای پایش جو بسیار مناسب می باشند و مطالعات اتمسفر و هواشناسی به سوی استفاده از اطلاعات استخراج شده از تصاویر این ماهواره ها پیش می‌رود. سنجنده مودیس یکی از سنجنده هایی است که بر روی این دو ماهواره نصب شده است. این سنجنده با دارا بودن 36 باند طیفی از توانایی بسیار بالایی بسیار بالایی برخوردار است.
پس از توضیحات کلی که در مورد مهمترین سنجنده های مورد استفاده در مطالعات علوم جو و هواشناسی ارائه شد، حال می توان به صورت جزئی تری به بررسی کاربردهای تصاویر ماهواره ای در مطالعات علوم جو و هواشناسی پرداخت.
کاربرد تغییر تصاویر و داده های ماهواره ای
از اطلاعات ماهواره ای می توان جهت شناخت نواحی بالقوه خطرساز، حفظ نواحی پر جمعیت شهری یا انتخاب نواحی مطمئن برای شهرک های نوساز سود برد. در برخی موارد نیز نیز می توان از اعلام خطرهای ماهواره های بهره برد. در جهان امروز ایجاد ساختمان مخزنی و کارخانه های نیروی برق اتمی، از لوازم زندگی جوامع انسانی است. اطلاعات ماهواره ای حاصل از سنجنده ها با مشخص کردن تغییرات غیرمعمول زیست محیطی جوامع را از احتمال وقوع خطر آگاه ساخته و بدین طریق زمینه لازم را برای پیش بینی و پیشگیری فراهم می آورد. در زیر فهرست نمونه هایی از کاربرد تصاویر ماهواره ای را نام می بریم:
1. تهیه نقشه های کاربری زمین در وسعت زیاد
2. کاربرد داده های ماهواره ای در حفظ منابع طبیعی
3. کاربرد داده های ماهواره ای در نواحی کشاورزی و روستایی
الف: بررسی درختان میوه
ب: بررسی محصولات کشاورزی
4. کاربرد داده های ماهواره ای در نواحی صنعتی – شهری
5. تهیه نقشه های پوشش جنگلی در مناطق کوهستانی
6. تهیه نقشه های پوشش برف در حوضه های آبخیزداری
7. کاربرد داده های ماهواره ای در هیدرولوژی
8 . کاربرد داده های ماهواره ای در ژئومورفولوژی و زمین شناسی
9. کاربرد داده های ماهواره ای در تهیه نقشه گرمای آنها
10 . کاربرد سنجش از دور و کاربردهای هواشناسی آن.
11. کاربرد سنجش از دور در اقیانوس شناسی
کاربردهای سنجش از دور در مه زدایی
پدیده مه در دو مقیاس 1) گسترده 2) محلی اتفاق می افتد. پیش بینی هر دو مقیاس مه مشکل و سخت است به طوریکه پیش بینی مه در مقیاس محلی تقریباً غیرممکن است. در حال حاضر پیش بینی مه در سازمان هواشناسی به کمک نقشه های سینوپتیک صورت می پذیرد. در این روش با توجه به رطوبت موجود در جو، دمای سطح زمین و فشار هوا، پیش بینی مه عاری از خطا نیست و دقت نسبتاً پایینی دارد. لذا مطالعه و تحقیق برای پیدا کردن روشی دقیقتر و موثرتر در این زمینه ضرورت دارد. یکی از این راه حل ها، استفاده از تصاویر ماهواره های هواشناسی و داده های حاصل از آنها است. ایالات متحده آمریکا در این زمینه کارهایی را انجام داده است و GEOS با استفاده از تصاویر ماهواره NOAA نقشه ارتفاع و عمق مه را برای نواحی مختلف آمریکا تهیه نموده است. با توجه به این که برای تشخیص ابرها از باندهای مادون قرمز و مرئی استفاده می شود و همچنین با توجه به تصاویر سنجنده های قابل دسترس در ایران باید برنامه ریزی لازم در این زمینه صورت پذیرد.
با مطالعات انجام شده، سنجنده AVHRR ماهواره نوآ با پنج باند طیفی و سنجنده مودیس ماهواره ترا با 36 باند طیفی به عنوان سنجنده‌های مناسب برای این تحقیق شناخته شدند. با استفاده از تصاویر سنجنده AVHRR می توان در مورد ویژگی های اقلیمی به جمع آوری اطلاعات لازم پرداخت، همچنین با استفاده از باندهای مختلف سنجنده مودیس در مورد خصوصیات ابر می توان نقشه های لازم را فراهم نمود. نقشه دمای سطح بالای ابر، ضخامت اپتیکی ابر، میزان بخار آب موجود در ابر، میزان آب قابل بارش در ابر و ... از این جمله است.
همچنین تصاویر ماهواره هواشناسی متوست نیز طوری طراحی شده است که در هر 30 دقیقه یکبار از کل زمین یک تصویر تهیه می‌نماید. این تصاویر توسط سازمان هواشناسی دریافت می شود. از این ماهواره برای پیش بینی آب و هوا و ... نیز استفاده می شود. با توجه به این توضیحات پیشنهاد می شود برای پیدا کردن روش مناسب و قابل اجرا در ایران ابتدا، روش ها و الگوریتم هایی که در دنیا اجرا می شوند را جمع آوری کرده و سپس آنها را مورد مطالعه و بررسی قرار داد. همچنین با مکاتبه با متخصصین سازمان ناسا و نوآ از قبیل دکتر کینگ و سایرین که در زمینه تهیه نقشه های خصوصیت ابر با استفاده از داده های سنجش از دور فعالیت دارند، الگوریتم لازم طراحی شده و به مرحله اجرا گذاشته شود.
به منظور طراحی الگوریتم مناسب برای پیش بینی مه توجه به نکاتی از قبیل: داده های اندازه گیری شده زمینی، وضعیت توپوگرافی مناطق مختلف، شرایط اقلیمی مناطق مختلف، نوع سنجنده به کار گرفته شده، نوع باندهای طیفی به کار گرفته شده و ... لازم می باشد.
روش های زیادی برای مطالعه جو و ابرها و خصوصیات آنها وجود دارد که این روشها با استفاده از قابل دسترس بودن داده های ماهواره ای توسعه یافته است. یکی از کاربردهای بسیار مهم تصاویر ماهواره ای، تهیه نقشه های پوشش ابر می باشد. با استفاده از تکنیک‌های پردازش ماهواره ای می توان ابرها و خصوصیات آنها را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار داد. همچنین با استفاده از تصاویر ماهواره ای می توان ارتفاع ابرها را تعیین نمود. در باندهای مرئی سنجنده ها، تمایز ابرها با ارتفاعات مختلف از یکدیگر سخت و مشکل می باشد.
این نقص به دلیل تشابه میزان انعکاس نور خورشید توسط ابرها (آلبدوی ابر) می باشد. برای رفع این نقص از باندهای مادون قرمز سنجنده استفاده می شود. به عکس، تصاویر گرفته شده از باند مرئی سنجنده و تصاویر بر گرفته شده از سنجنده عمل کننده در باند مرئی مادون قرمز در نتیجه انرژی گسیل شده از اجسام بر اثر حرارت تهیه می شوند.
با توجه به این مسئله حتی در شب نیز می توان به تهیه تصاویر نمود و در 24 ساعت شبانه روز به تهیه و استخراج اطلاعات پرداخت. برای تشخیص ارتفاع ابر می توان از دمای سطح فوقانی ابرها استفاده نمود که این پارامترها را می توان از تصاویر مادون قرمز به دست آورد. همچنین با استفاده از تصاویر ماهواره ای می توان رطوبت جو را تخمین زد که این عامل در بسیاری از مطالعات جوی به عنوان ورودی در نظر گرفته می شود.
در نهایت می توان اینگونه نتیجه گیری کرد که با توجه به گسترش روز افزون علم سنجش از دور در دنیا استفاده از این علم در مطالعات مربوط به جو در کشور ما نیز ضرورت دارد. لذا در طرح حاضر که به موضوع مه‌زدایی می پردازد، می توان از علم سنجش از دور به عنوان یک منبع اطلاعاتی استفاده نمود. برای مثال می توان با استفاده از تصاویر ماهواره ای مناطقی را که دارای پوشش ابری بیشتری هستند، شناسایی و با استفاده از دمای روشنایی ابر (BT) که از تصاویر ماهواره ای به دست آمده اند ارتفاع ابرها را تخمین زد و ضخامت ابرها را نیز برآورد نمود، از پارامترهای ذکر شده در بالا به عنوان شاخصهای وجود مه در مناطق مختلف و شناسایی آن استفاده می‌گردد.
پیش بینی مه
مدل مه حاصل از این تحقیق نشان می دهد که مه، قطرات آب معلق در هوا است که در آن کاهش دید افقی برابر با sm 102 یا کمتر می‌باشد. دو مقیاس اصلی برای مه وجود دارد:
1) مقیاس گسترده یا (میانه مقیاس)، 2) مقیاس محلی یا (کوچک مقیاس).
مسئله اصلی سخت بودن پیش بینی در دو مورد فوق می باشد، همچنین پیش بینی مه در مقیاس محلی تقریباً غیرممکن است. مه محلی بر روی یک یا دو ناحیه (منطقه) با محیط های بسته که کوچک بوده و دید افقی در آن محدودیتی ندارد تأثیر می گذارد. مسئله اصلی تلاش برای پیش بینی این نوع مه و نداشتن مدل با قدرت تفکیک مکانی کوچک (پایین) می باشد. بیشتر اوقات این نوع مه بصورت مه ساحلی در حاشیه ساحل و در طول رودخانه ها و سیستم های آبیاری (کانالها) نشان داده می شود. دید افقی در سطح مه می تواند کمتر از 4/1 مایل باشد در حالیکه دید افقی خارج از مه (دامنه دید) بین 3 تا بیشتر از 10 مایل می باشد. دید پایین در مه خطرات فراوانی برای حمل و نقل ترافیک دارد. مه با مقیاس متوسط در ناحیه ای اتفاق می افتد که پارامترهای تشکیل دهنده آن پارامترهایی غیرعادی هستند. با تفکیک مه از نظر نوع، پیش بینی مه ساده تر می گردد.
شکل گیری مه ها به شرایط جوی پیچیده و متفاوتی بستگی دارد. هر کدام از انواع مه ممکن است تنها بر اساس یک الگوی خاص تحقق یابند که به آن الگوی تشخیص مه می گویند. انواع مه‌ها عبارتند از:
1) مه تابشی 2) مه جبهه ای 3) مه دریایی 4) مه همرفتی یا جابجایی 5) ترکیبی از دو نوع مه و یا بیشتر از دو نوع که این نوع مه مکرراً اتفاق می افتد.
شرایط جو در شکل گیری مه همیشه موثر می باشد، که مهمترین آنها موارد زیر می باشد:
A) رطوبت
(B امگا خنثی (حالت چرخشی ضعیف و منفی در لایه مرزی).
مه تابشی

ساندینگی از یک مه تابشی
این شکل ساندینگی از یک مه تابشی می باشد. این ساندینگ هرگز با مه فرارفتی یا مه دریایی دیده نمی شود و به ندرت با مه جبهه‌ای یافت می شود. اگر ارتفاع کوتاه ترین وارونگی دما به 100 پا برسد چنین مهی ممکن است به ماکزیمم ارتفاع خود برسد. هرچند مه تابشی همیشه تحت چنین شرایطی تشکیل نمی شود و ممکن است در ارتفاع پایین تر نیز شکل گیرد. در مه تابشی حرکت و گسترش از سطح زمین به طرف بالا انجام نمی شود. مه تابشی هرگز عمیق نسبت و با تابش خورشید سریعاً ناپدید می شود. در چنین حالتی باد آرام و یا خیلی سبک است. این نوار از مه معمولاً با بارشی بیش از 36 ساعت و یا با افزایش رطوبت در طول روز همراه است. زمانیکه رطوبت به اندازه کافی وجود ندارد این مه در 2 پایی از سطح زمین می ماند و پخش می‌شود. تابش سبب می شود وارونگی از سطح زمین شروع شود و به طور متوسط به 100 پا برسد. زمانیکه رطوبت کافی موجود باشد قدرت دید به 4/1 مایل می رسد. برای ایجاد چنین مهمی به نوعی فرآیند فرارفتی رطوبتی از یک خلیج و یا باتلاق های گرم در طی روز و هوای صاف نیاز می باشد. مه تابشی به ندرت نواحی مرکزی شهرها را در بر می گیرد و جزیره حرارتی به طور طبیعی قدرت کافی ایجاد می‌کند تا مه تابشی تشکیل نشود.
ضرورتهای مه تابشی
1. باد با سرعت یا کمتر
2. بارندگی 36 ساعته یا رطوبت فرارفتی در طول روز
3. امگا منفی یا خنثی
4. ضعف یا عدم حالت چرخشی مثبت در لایه مرزی
5. آسمان صاف
6. نواحی خارج از مرکز شهر
بقای چنین مهی در شرایط جوی بسیار ضعیف، امکان پذیر است. اگر تعداد کمی از پارامترها تغییر کند این مه به سادگی ناپدید می‌شود. پیش بینی چنین مهی به دلیل محلی بودن پدیده، از لحاظ سختی در رتبه دوم واقع است، اگر چه وقتیکه شایع می شود تا طلوع آفتاب باقی می‌ماند.

مه جبهه ای

ساندینگی از یک مه جبهه‌ای
این دو نوع ساندینگ ممکن است در تمامی اتفاقات منجر به ایجاد مه شود ولی اغلب در مه‌های دریایی – جبهه ای – همرفتی رایج است. عمق رطوبت بیشترین تأثیر را در انواع مه‌های همرفتی دارد. عمق پایین‌ترین وارونگی بیانگر چگونگی پتانسیل عمق مه می باشد. هوای محیط در قسمت فوقانی لایه وارونگی نباید با هوای تحت وزش در لایه زیرین آن مخلوط گردد. اگر این ا مر اتفاق بیافتد، لایه دوگانه مشاهده نمی گردد و لایه مرطوب، خشک می شود (مه خود به خود از بین می‌رود).
مه جبهه ای بوابطه اثرات دینامیکی سیستم جبهه ای ایجاد می‌گردد. همانطور که یک جبهه سرد حرکت می کند، حدود 250 مایل از LCH مه شروع به از بین رفتن می کند و در قسمت جلو سیستم مستقر می‌شود. تشکیل مه زمانی متوقف می شود که حرکت جبهه به اندازه کافی کند شود، این امر باعث ایجاد موجی در پیشاپیش جبهه سرد می‌گردد که چنین پ