بررسی نگرش والدین در مورد مصرف مواد مخدر در نوجوانان دختر مدرسه راهنمایی حدیث شهرستان خرمدره
چکیده تحقیق:
این تحقیق که بااهداف دستیابی به اطلاعات درزمینه بررسی نگرش والدین درموردمصرف موادمخدردرنوجوانان دخترمدرسه راهنمایی حدیث شهرستان خرمدره طراحی واجراشده است.جمعیت نمونه این تحقیق عبارت است ازتعداد40نفرازدانش آموزان که درمدرسه فوق الذکر مشغول به تحصیل هستند واولیاءآنها که به روش نمونه گیری منظم انتخاب شدندابزاراین تحقیق شامل استفاده ازپرسشنامه بوده است.پرسشنامه مرکب از22سوال بسته پاسخ است که 11سوال مربوط به نگرش دانش آموزان نسبت به موادمخدردرنوجوانان و11سوال مربوط به پرسشنامه اولیاءکه اطلاعاتی درزمینه میزان تحصیلات والدین-تعدادافرادخانواده-نحوه کنترل والدین-صرف وقت والدین بافرزندان ونگرش والدین نسبت به موادمخدروگرایش نوجوان به اعتیادجمع آوری گردیده است وپس ازتجزیه وتحلیل دوپرسشنامه نتایج به شرح زیربدست آمد:
1-بین میزان تحصیلات والدین وگرایش نوجوان به اعتیاد رابطه معنی داری وجودندارد.زیراآزمون خی دوبدست آمده (82/1)ازخی دوجدول درسطح (5%)برابربا(81/7)وبادرجه آزادی(3=)کوچکتراست بنابراین فرض صفرتاییدوفرض مخالف رد می شود.
2-بین تعدادافرادخانواده وگرایش نوجوان به اعتیادرابطه معنی داری وجودندارد.زیراآزمون خی دوبدست آمده (75/0)ازخی دوجدول درسطح(5%)برابربا (81/7)وبادرجه آزادی(3=)کوچکتراست بنابراین فرض صفرتاییدوفرض مخالف رد می شود.
3-بین نحوه کنترل والدین وگرایش نوجوان به اعتیادرابطه معنی داری وجودندارد.باتوجه به اینکه آزمون خی دوبدست آمده(81/2)ازخی دوجدول درسطح(5%)برابربا(49/9)وبادرجه آزادی (4=)کوچکتراست بنابراین فرض صفرتاییدوفرض مخالف ردمی شود.
4-بین صرف وقت والدین بافرزندان وگرایش نوجوان به اعتیادرابطه معنی داری وجودندارد.باتوجه به اینکه آزمون خی دوبدست امده(31/1)ازخی دوجدول درسطح (5%)برابربا(49/9)وبادرجه آزادی(3=)کوچکتر است بنابراین فرض صفرتاییدو فرض مخالف رد می شود.
5-بین نگرش والدین نسبت به موادمخدروگرهیش نوجوان به اعتیهدرابطه معنی داری وجودندارد.چون آزمون ضریب همبستگی بدست آمده (86/0)ازضریب همبستگی جدول درسطح (5%)برابربا(26/3)وبادرجه آزادی (38=)کوچکتراست بنابراین بین دو متغیرهمبستگی وجود ندارد.
بنابراین این نتایج رافقط درجامعه تحقیق شده می توان تعمیم دادوتعمیم دادن آن به سایرجوامع صحیح نیست.
فصل اول
طرح تحقیق
1- مقدمه
2- بیان مساله
3- ضرورت و اهمیت تحقیق
4- اهداف تحقیق
5- سوالات تحقیق
6- تعریف مفهومی و عملیاتی واژه
مقدمه :
در جوامع انسانی جهان امروز به شدت از برخی مسائل و آسیب های اجتماعی و انسانی رنج می برندواین مسائل وآسیبهای اجتماعی کالبدفردی خانوادگی واجتماعی انسانهارامانندموریانه ازدرون می خورد.شاهدعینی یکی ازمسائل ودامنه آسیب زدایی اجتماعی ان حضورسوءمصرف موادمخدروافزایش روزافزون عرضه وتقاضای آن درسطح جهانی است.مسئله اعتیادیک مشکل اجتماعی است که علاوه برعوارض جسمی وروانی برای فرد سلامت جامعه راازنظراجتماعی سیاسی اقتصادی وفرهنگی موردتهدیدقرارمی دهد.استفاده ازموادمخدردرسراسرجهان بخصوص درسالهای اخیردرمیان جوانان ونوجوانان مشکلات بزرگی رابرای غالب کشورهابوجودآورده است.به موجب آخرین آماررسمی منتشره درانگلستان یک میلیون جوان ونوجوان این سرزمین به دام اعتیادبه موادمخدراسیرهستند((کیت هیلادل))فرمانده نیروی انتظامی مبارزه باموادمخدراشاره میکند که
ازدیدگاه بعضی ازنوجوانان مصرف موادمخدرامری تفریحی به حساب می آید وتهیه این مواددرهمه جاودرهمی سنین به طرزخطرناکی آسان شده است.(ژرفای تربیت-اسفند80)
اهمیت خطراعتیادبیشترازآن است که اکثرنسل جوان دردوره سازندگی وفعالیت عمرخودرادرمعرض خطر ابتلا قرارمی گیرند.همه افرادی که بانوجوانان وجوانان سروکار دارنداهمیت آشنایی بامسائل ومشکلاتشان باعث ایجادبحران رفتاری واجتماعی می شوندآگاه هستند.بدین جهت تلاش برای درک جایگاه جوانان ونوجوانان کمک به آنها درگذرگاه ازاین دوره حساس به گونه طبیعی وهماهنگ باارزشها وهنجارهای مورد قبول جامعه وتلاشی مهم به حساب می آید.پیشگیری ازبروزیک آسیب اجتماعی ومبارزه باآفتهایی که سلامت فردی واجتماعی رابه مخاطره می اندازد ومستلزم درک وشناخت صحیح ازمسئله موردنظراست ونظربه اینکه جوانان ونوجوانان نیروی مستعد بالقوه هستند که سرمایه های عظیم مملکت محسوب می شوند.پیشگیری ازگرایش نوجوانان به مصرف موادمخدرومبارزه بااعتیاد آنان ازجایگاه واهمیت ویژه ای برخوردارمی گردد.
اعتیاددرواقع بیماری اجتماعی به قول جامعه شناسان بلای اجتماعی است ووالدین که نقش مهمی دررشدشخصیت فرزندان دارندویکی ازعوامل مهم درکنترل فرزندان درعدم سوق دهی به سوی مصرف موادمخدر می باشندوازآنجا که یکی ازعوامل گرایش به اعتیاددرنوجوانان عامل خانوادگی می باشدوبه نگرش والدین(مثبت ومنفی)نسبت به موادمخدربستگی دارد.این تحقیق سعی داردکه تاباانجام بررسیهایی به نگرش والدین درموردمصرف موادمخدردرنوجوانان پی ببردوراهکارهای مناسب جهت ایجادذهنیت منفی نسبت به موادمخدرهم دروالدین وهم درفرزندان وشکوفایی شخصیت دانش آموزان مبادرت نماید.
بیان مسئله:
مساله اعتیاددرجهان امروزازمسائل مهم اجتماعی است که دربیشتر کشورهابصورت مشکل عمده ای برای دولتها جلوه می کندوباوجودعدم مقبولیت مختلف اجتماع بااین مساله بصورت جدی درگیر می باشندوافرادزیادی خصوصا"ازسنین نوجوانی تااواخر عمرخودموادمخدرمصرف می کندوبه آن وابسته می شوند.جامعه شناسان روانشناسان پزشکان دیگر کارشناسان ونیزسازمانهای مختلف برای پیشگیری ومبارزه بااعتیادطرحها وبرنامه های مختلفی رابه مورداجرامی گذارند تاسلامت افرادوبهداشت عمومی جامعه راحقظ کنندوازهدررفتن نیروهای انسانی جلوگیری نمائید.
موادمخدر که عده زیادی ازمردم بویژه جوانان رادام خودگرفتارکرده وازیک سوباعث خسارات جسمی وروانی گشته وازسوی دیگرمتلاشی شدن خانواده هاراموجب گردیده است کشورماایران به علت قرارگرفتن درسرراه یکی ازمسیرهای حمل ونقل ودلایل دیگری که منشاءاجتماعی وتاریخی داردودرچنددهه اخیرمسئله اجتماعی به نام سوءمصرف موادمخدرگردیده است وباتوجه به اینکه جمعیت کشور افزایش می یابد ونیروی جوان ونوجوان درصدبالایی ازجمعیت فعال کشورراتشکیل می دهدمسئله بیکاری ونداشتن شغل مناسب ازجمله عواملی هستند که باعث می شوند این گروه ازاقشاررابهسوی اعتیادکشانده شود.
بنابراین نظربه اینکه سن ابتلاءومصرف موادمخدردربسیاری ازکشورهای جهان کاهش یافته است ونوجوانان وجوانان درمعرض خطربیشتری نسبت به گذشته قراردارندواعتیادنیروهای فعال یک جامعه رابالاخص سنین 30-20سال رابه خود مشغول داشته است وباتوجه به اینکه مصرف موادمخدردرمیان بعضی ازنوجوانان هم شیوع پیداکرده ومسائل ومشکلاتی راباعث شده وچنانکه ذکرشدیکی ازعوامل گرایش نوجوانان به مصرف موادمخدر عوامل خانوادگی می باشند ووالدین نقش مهمی رادررفتاروکرداروسنبل الگوبودن برای فرزندان خوددارند وبرآن شدیم که تحقیقی درموردبررسی نگرش والدین درموردمصرف موادمخدردرنوجوانان رادرموردمطالعه وبررسی قراردهم ودرجهت رسیدن به اهداف تحقیق بطورکلی برای سوال اساسی زیر پاسخ علمی تهیه وارائه نمایم بنابراین سوال اصلی تحقیق حاضراین است:والدین چه نگرشی درموردمصرف موادمخدردرنوجوانان دارند؟
اهمیت وضرورت تحقیق:
قرنهاست که مساله ای به نام اعتیاد درذهن بشررابه خودمشغول داشته است.اعتیادازبدوپیدایش تاکنون همواره درجوامعی بابافت متعادل وسالم ونابهنجاری بسیارعظیم به حساب آمده ومی آمده وقت آن رسیده که انجمادبی تفاوتی ذوب گرددوسکوت رگبارتسلیم درفضای غم گرفته شکسته شودوقت آن رسیده که ازبه یغما رفتن غنچه های مقاومت وزیبای زندگی جلوگیری به عمل آید.انجام این تحقیق ازدودیدگاه اهمیت شایان ذکردارد:
الف:دیدگاه عام وکلی:
1-ضرورت تربیتی :
ازآنجاکه نوجوانان وجوانان آینده سازان جامعه محسوب می شوندووالدین نقش بسیاری درتربیت والگوبودن فرزندان دارند به این خاطرباید درراستای جامعه ای سالم وسازنده می بایست هرگونه عاملی که منجربه انحراف نوجوانان خواهدگردید دقیقا"شناسایی وسپس تضعیف گردد.
2-ضرورت فرهنگی :
جهت مقابله باتوطئه های فرهنگی بیگانه وبرنامه ریزی درزمینه رشدواعتلای جامعه وپیشرفت جامعه اسلامی لازمست باکلیه عواملی که موجب تخریب روحیه جوانان ونوجوانان می گرددباشناخت آگاهانه مقابله کرد.
3-ضرورت سیاسی:
دردنیای استکبارواستعمارگران ازموادمخدربعنوان اهرم فشاربه منظورایجادسلطه درجوامع بشری وبعنوان یکی ازعوامل بازدارنده درجهت ایجاداستقلال وتمامیت ارضی جوامع مسلمانان وغارت هرچه بیشترذخایرملی آنان استفاده می کنند.
4-ضرورت اجتماعی:
ازآنجاکه اعتیادره آوردهای شومی درجنبه های اجتماعی داردمانندترک تحصیل وکارترک ارتباطات صحیح اجتماعی ازبین رفتن نیروهای فعال اجتماع و...لذاتوجه به این بسیارضروری ومهم است که درراستاءدوهدف اساسی رادنبال می کند.
1-دستیابی به سودکلان ناشی ازانتقال موادمخدرازشرق ایران به کشورهای مصرف کننده
2-سرازیرشدن قسمت عمده ای ازموادتولیدی دردرون کشوروگسترش اعتیادبخصوص درنسل جوان ونوجوان یکی ازحلقه های زنجیره ای((تهاجم فرهنگی))علیه انقلاب اسلامی
ب)ازنقطه نظربررسی پدیده اعتیادبه عنوان یک معضل:
1-اعتیاددامی است که همیشه درکمین مخصوصا"نوجوانان وجوانان قراردارد.
2-حدود50%ازجرایم ازجمله قتل-سرقت –فحشاء-باموادمخدرواعتیادارتباط دارند.
3-کشورعزیزمان درهمسایگی دوکشورافغانستان وپاکستان است قرارداردوسالانه بیش از3500تن انواع موادمخدردراین کشورتولیدمی شود.
4-امروزه استفاده ازموادمخدروخریدوفروش آن یک مشکل جهانی است وبعدازفروش اسلحه دومین فروش راداردکه همه کشورهابه این معضل گرفتاراست.
5-به عقیده جامعه شناسان بیماری اعتیادازمهمترین آسیبهای اجتماعی ایران می باشد که عوارض سوءبهداشتی وروانی رابه همراه دارد.
6-مهمترین مورداینکه ازسال 1357لغایت 1374درجبهه های جنگ بدون مرزشهدای زیادی ازدست رفته که به تعداد1946نفربوده است.
7-درصورتی که هزینه موادمخدرروزانه هرمعتاد3000ریال درنظرگرفته شودهزاران میلیون ریال صرف نظراززیانهای معنوی خرج دودکردن وبه هدررفتن سرمایه مادی این کشوراست.
8-اعتیادوقاچاق موادمخدریکی ازعوامل فروپاشی خانواده واجتماع که میزان شیوع آن درایران بین 500هزار تایک میلیون نفراعلام شده وبه 60درصدکل زندانیان کشور موادمخدرتشکیل می دهند.
باتوجه به دلایل ذکرشده آمارسهمیه سازمان بهزیستی ازحدوددومیلیون نفرمعتادخبر می دهدکه اکثریت آنهامتاهل وشروع تماس باموادمخدر رادرنوجوانی وجوانی آغاز کرده اندوچون نوجوانی سن بسیار حساسی است وبسیاری ازنوجوانان به این معضل
اجتماعی یاگرفتارهستند یادرحال مبتلاشدن به آن هستندبه عنوان گروهی هستند که نمی توانند شدت وجدی بودن خطرات اجتماعی رااحساس کنندزیرا از یک طرف احتمال اینکه گرفتار به این مواد بشوند رانمی دهند وازطرف دیگر توانایی خودشان رابرای کنار آمدن باخطریاآسیب نا پذیر بودن بیش از انچه که درواقع است می دانند.همچنین خانواده که نقش مهمی رادرگرایش یاعدم گرایش فرزندان به اعتیاد دارندکه بامطالعه این تحقیق اطلاعاتی رادراختیاروالدینی که دارای نوجوانان وجوانانی هستندکه درکنار آنهازندگی میکنندقرارمی گیردتابتوانندباعلم وآگاهی از عوامل بروز اعتیادوگرایش به موادمخدر که بطورعجیبی باهم وخانواده هابه آن گرفتارشده اندازانحراف نوجوانان خودجلوگیری بعمل آورند.علاوه براینها این تحقیق اطلاعات بیشتری در اختیارافرادی همچون مشاوران معلمان مربیان تربیتی اولیاءآموزش وپرورش ومدارس ودولتمردانی که درجهت گسترش وتوسعه عدالت اجتماعی گام برمی دارندوکسانی که بنحوی بامعتادان به موادمخدر (جوانان)سروکاردارندقرارمی دهندتاباتوجه به این آگاهی هابرای جلوگیری ازاشاعه این معضل اقدام نمایند.
اهداف تحقیق:
هدف اصلی ازاجرای این تحقیق نگرش سنجی اولیاءودانش آموزان نسبت به مصرف موادمخدر می باشدواینکه آیاهمبستگی آماری معنی داری بین نظر اولیاءبافرزندانشان وجودداردیانه وازطرفی دیگر سایر عوامل موثربرنوع نگرش ازقبیل تعدادافراد خانواده ومسائل فرهنگی –نحوه کنترل والدین-نحوه گذراندن اوقات فراغت بافرزندان دراین تحقیق موردبررسی قرارمی گیردکهاینتحقیق دربرگیرنده این اهداف می باشد.
سوالات تحقیق:
1-آیابین میزان تحصیلات والدین وگرایش نوجوانان به اعتیادرابطه معنی داری وجوددارد؟
2-آیابین تعدادافرادخانواده وگرایش نوجوانان به اعتیاد رابطه معنی داری وجوددارد؟
3-آیابین نحوه کنترل والدین وگرایش نوجوانان به اعتیاد رابطه معنی داری وجوددارد؟
4-آیابین صرف وقت والدین بافرزندان وگرایش نوجوانان به اعتیاد رابطه معنی داری وجوددارد؟
5-آیابین نگرش والدین نسبت به مصرف موادمخدر وگرایش نوجوان به اعتیاد رابطه معنی داری وجوددارد؟
تعریف مفهومی وعملیاتی متغیرهای پژوهشی :
1-نوجوانی:دوره ای اززندگی فردراکه حدفاصل پایان میانسال کودکی وآغازبزرگسالی راتشکیل می دهد.مدت این دوره درجوامع وفرهنگهای مختلف درسطوح گوناگون اقتصادی واجتماعی یک جامعه متغیراست حتی طول آن دریک جامعه ودربین خانواده های مختلف برحسب شرایط اقتصادی غیرممکن است درنوسان می باشد.بنابراین ماهیت دوره نوجوانی نه تنها بیولوژیکی بلوغ دردختران وپسران است.نوجوانی دوره انتقال است انتقال ازپایان میانسال ازکودکی به آغازبزرگسالی است (نوابی نژاد-1377)
همچنین نوجوانی به معنای رشدکردن ورشدتارسیدگی است منظورازرشدورسیدگی نه تنها رشدجسمی بلکه رشدروانی واجتماعی راشامل می شودکه هدف ازرشدجسمانی رسیدن به ویژگیهای جسمانی یک فردرشدیافته همراه بارشد جنسی دردختران وپسران وهمراه وهمزمان بارشدشناختی وذهنی که فردازنظر عاطفی واجتماعی رشدیافته است.دراین تحقیق نوجوان به کسی گفته می شودکه دارای سن 11الی 12سال هستندودرپایه های اول تاسوم راهنمایی مشغول به تحصیل می باشند.
2-والدین:کسی که سرپرستی فرزندخودرابرعهده داردوالدین گفته می شود.دراین تحقیق والدین به کسی گفته می شودکه پدردانش آموزموردتحقیق باشند.این افرادبراساس تعداددانش آموزان وبه نسبت ازهرکلاس وپایه های تحصیلی بصورت نمونه گیری سیستماتیک گزینش شده اند.
3-نگرش:یعنی نوعی آمادگی یاتمایل تعیین کننده رفتارفرداست ازجمله نگرشهای اصلی می توان نگرش نسبت به قبول مسئولیت به دیگرافرادونسبت به انجام کارهای مختلف دانش آموزان (مجموعه مقالات وجدان کاروانظباط اجتماعی )که دراین تحقیق نگرش به نظرودیدگاهی گفته می شودکه والدین به مصرف موادمخدردرنوجوانان دارند.
4-موادمخدر:به آن دسته ازموادی گفته می شودکه ازطریق کشیدن-تنفس-بلعیدن-تزریق-بالاکشیدن ازراه بینی وجذب کردن واردبدن نوجوان می شودباسرعتهای گوناگون وارد گردش خون شده ودرنهایت باورودبه مغزوی نحوه احساس تفکردریافت ویارفتارمصرف کننده راتحت تاثیر قرارمی دهد(پیکارت-1939)
دراین تحقیق موادمخدر به موادی که ازقبیل هروئین-تریاک-حشیش -کوکائین وآمفتامین ها
و...راگفته می شود که به محض استفاده این موادواردبدن می شودوباعث ایجادتغییراتی درفردمصرف کننده می شود.
5-اعتیاد:درلغت خودرابه عادتی نکوهیده ووقف کردن است وبه عبارت دیگرابتلای اسارت آمیزبه ماده مخدرکه ازنظر جسمی واجتماعی زیان آورشمرده می شود(رئوفی-1378)
دراین تحقیق منظورازاعتیادمعتادشدن به یکی ازانواع موادمخدر که بطوری که اگرطبق برنامه زمانی خوداگراین موادبه بدن فرد مصرف کننده نرسدتحمل آن راندارددچاررفتار
عصبی می گردد.
6-گرایش:ازلحاظ لغوی ونظری عبارت است ازمیل-تمایل-خواهش-قصدواراده نسبت به چیزی است.دراین تحقیق منظورازگرایش ایجادکردن زمینه ای وآمادگی برای نوجوان جهت سوق دادن به سوی میل به مصرف موادمخدر.
7-میزان تحصیلات:عبارت است ازتعدادسالهاویامقاطعی که شخص موردمطالعه گذرانده است وازیکی مراکزدولتی وخصوصی مدرک گرفته است که دراین تحقیق تحصیلات عبارت است ازمیزان سودی که والدین داراهستندکه عبارت است بی سوادی-ابتدایی-پایین ترازدیپلم –دیپلم-فوق دیپلم وبالاتر
8-خانواده:درلغت عبارت است ازبه معنی خاندان واهل خانه.دراین تحقیق عبارت است ازخانواده ای موردنظراست که ازهمسروفرزندان تشکیل یافته است .تعداد افرادخانواده دراین تحقیق عبارت است ازتعدادنفرات یک خانواده که تحت سرپرستی پدرومادردرکناریکدیگرزندگی می کنند.
9-فرزندان:درلغت عبارت است1-زنده-ولد(بچه پسرودخترهردواطلاق می شود)2-چیزی که ازیکدیگرتولیدشده باشد.دراین تحقیق عبارت است ازفرزندان راشامل می شوددخترکه بین11-15سال قراردارندودرزیرسایه پدرومادرزندگی می کنند.
10-کنترل:ازلحاظ لغوی ونظری عبارت است ازنظارت کردن-تفتیش کردن-نظارت داشتن عقل شخصی براحساسات واعمال وی(فرهنگ معین ص 3085)
دراین تحقیق منظورازکنترل عبارت است ازتحت نظرقرارگرفتن فرزندان درهنگامی که بیرون ازمنزل وبادوستان به سرمی برندودررفت وآمدهای آنهابطورغیرمستقیم نظارت داشته باشند.
11-صرف کردن:درلغت به معنی بکار بردن-هزینه کردن-خرج کردن-طی کردن-سپری کردن(فرهنگ معین- ص2146)
12-وقت:درلغت به معنی هنگام-گاه-مقداری اززمان(فرهنگ معین-ص2465)
دراین تحقیق عبارت است ازاولیاءساعاتی ازاوقات فراغت ووقت خودرابه تفریح وگردش بافرزندان خوداختصاص دهندتاکمبودهای عاطفی وروانی آنهابرطرف گردد.
فصل دوم
پیشینه و ادبیات تحقیق
فصل دوم :پیشینه نظری
تاریخچه مختصری ازمواد مخدردرایران وجهان:
اولین باردرسال 1804وچنین درطلب برای رهائی ازدردعملیات جراحی ودردهای بعد ازعمل مورداستفاده قرارگرفته است وبه خاطرلذت مصرف بعدازبیمارستان هم بیمارها مصرف کرده اند.هروئین درسال 1898 برای اولین باربصورت گردوسفیدرنگ مورد مصرف قرارگرفت وپس ازمصرف چون مورد لذت واقع شدباعث شدکه کم کم وابستگی جسمی وروانی وبعد افرادمعتادشدند.تاریخچه مصرف تریاک به قرنها پیش ازمصرف مرفین می رسد.چون دریکی ازنقوش دولت آشورتصویردسته ای ازگل خشخاش دیده شده است بقراط نیزازشیوه خشخاش بعنوان داروی خواب آورومسکن درد سخن گفته است(فرجاد 1375).
رازی وابن سینانیز اولین کسانی بودند که به خواص دارویی تریاک آشنا بودند وآنرا برای مداوای بیماران خود تجویز می کردند.ابن سینا درکتاب قانون خود ازآن به عنوان داروی تخدیرکننده وداروی کشنده یاد می کند و به همین علت است که مصرف تریاک قرنها پیش ازمصرف هروئین و مرفین درجوامع مختلف رواج داشته است.(آتشین 1380).
پس ازآنکه قاره آمریکا درسال 1492توسط کریستف کلمب کشف شد مردم سایرنقاط جهان با توتون وتنباکو آشنا شدند دود کردن آن راازبومیان آموختند وبه منظورتخدیرتریاک می خوردند وبه دود کردن آن پرداختند(ورنای کلمن 78).نخستین ماده مخدری که مربوط به دوره باستانی ازآن نام برده شده است بنگ است. مصرف بنگ وحشیش درایران در دوران صفویه رواج بسیار یافت وبرخی از پادشاهان صفویه به خوردن بنگ و حشیش اعتیاد داشتند.برخی ازمورخان نوشته اند که ایرانیان دودکردن مواد مخدررا از بک ها آموخته اند. پس ازبنگ وحشیش ماده مخدری که به ایران راه یافت تریاک بود.استعمال تریاک درایران سابقه ای طولانی داردوبه گمان برخی به 1400سال قبل یعنی زمانی که اعراب برایران دست یافتند می رسد و مصرف تریاک درایران مانندسایرنقاط جهان دارای دوهدف درمانی و تخدیری بود.مولف تاریخ منتظم ناصری می نویسد:کشف خشخاش ازقرون پیش درایران وجودداشت.هروئین ازسال1335شمسی درایران رواج پیداکرد وعلی رغم قوانین زیادی مانندمجازات مرتکبین قاچاق تریاک وهروئین قانون منع کشف محدودخشخاش وتصویب نامه های مختلف همچنان حتی بیش ازسابق ورودخریدوفروش آن درگوشه وکنارجهان به خصوص تهران به چشم می خورد.طبق آمارانستیتوی روانپزشکی ایران درحدود55% معتادین ایران دراستانهای تهران-خراسان-کرمانشاه هستندوتعداد مردان10 برابربیشتراززنان مبتلا هستند.(میلانی فر1378)
شاه عباس به خاطرمصرف تدخین افرادش رامجازات کردومی توان گفت که کشورایران نخستین کشوری بودکه مجازات کرد.اززمان میرزاتقی خان امیر کبیرتاسال1329کشت خشخاش وفروش واستعمال تریاک درایران آزاد بودوهیچ قانونی درایران وجودنداشت وتریاک همچون سیگارهادرعطاری هابفروش میرسد بعدقانون تحدید تریاک درسال 1307به تصویب مجلس شورای ملی رسیدوبرای نخستین بار درایران خریدوفروش وحمل تریاک به عهده دولت واگذارگردیدولی کشت خشخاش دردست افرادوبخش خصوصی باقی ماند.درهمان سال برای اولین بار قانون مجازات مرتکبین قاچاق تریاک رادولت تصویب کرد.بعددرسال1320دولت مصوبی راقبول کردکه تحت شرایط به معتادین تریاک فروخته شدوکسانی که دراماکن تریاک مصرف می کنندمجازات شوندبعدزمانی که درسال1335به بعددرایران کشت خشخاش متوقف گردیدوپسازآن تعدادمعتادین کم شدولی مجددابدلیل اینکه ازترکیه-افغانستان وپاکستان بصورت قاجاق این موادوارد می شدومبالغی پول به آنهاداده می شدکه دولت دوباره مجبوربه کشت آن شدوبعددرسال 1357بهمن ماه قوانین ومقررات مربوط به خشخاش وصدورپروانه اعتیاد وعشیره رابی اعتبارساخت وتحویل سهمیه به معتادان منسوخ گردیدوفروش ومصرف مشروبات الکلی ممنوع گردید.(کلمن ورنای 78)
علل وعوامل موثردرگرایش نوجوان به اعتیاد :
جامعه شناسان وروانشناسانوبطورکلی محققان ومتخصصان درزمینه اعتیادبه موادمخدرتئوریهای مختلفی رابعنوان علل اعتیادارائه کرده اند.چرانوجوان ازموادمخدراستفاده می کنند؟به نظرمی رسدکه حداقل درزمینه مصرف تفریحی و آزمایشی موادمخدرنوجوانان مهمترین عامل کنجکاوی وقرارگرفتن درمعرض فشارهمسالان باشد. عده ای دیگرمی گویندازآنجاکه ماده مخدربرای نوجوان نوعی احساس آرامش درونی ایجادمی کند.اوبادوستانی معاشرت می کندکه آنهانیزمعتادند.به همین دلیل عده ای زیادازمحققین براین باورندکه درتبین اعتیادنقش گروه همسالان بیش ازحدمهم پنداشته شده است بهرحال آنچه که درتبین علت اعتیاد نوجوانان بیش ازهرچیزاهمیت دارد.جنبه کاربردی آن برای بکارگیری دربرنامه های پیشگیری است واین امرجزدرسایه پژوهشهای تجربی بدست نمی آید.بطورکلی عوامل موثردرگرایش نوجوانان به اعتیادبه 9دسته تقسیم می شود:1-عوامل فارماکولوژیکی 2-عوامل درونی 3-عوامل خانوادگی 4-عوامل اجتماعی 5-عوامل محیطی وجغرافیایی 6-عوامل فرهنگی 7-عوامل آموزشی 8-عوامل فردی 9-عوامل سیاسی
1-عوامل فارماکولوژیکی:گاهی موادمخدرمخصوصاترکیبات تریاک برای تسکین دردبوسیله پزشک یاافراددیگرتجویزمی شودوهمین تسکین موقت فردرابه تکراراستعمال ودرنتیجه اعتیاد می کشاند.
2-عوامل درونی:درافرادمعتادمعمولا انواع شخصیت دیده می شودالف)افرادعادی که اعتیادآنان دراثرمصرف بی رویه داروهای ضددرداست.ب)بیماران نوروتیک (عصبی) که به علت اضطراب شدیدوآرام ساختن خویش خودسرانه وبدون تجویزپزشک مبادرت به مصرف مداوم داروهای آرام بخش می نمایدج)افراد سایکوپات باشخصیتهایی که تمایل به انجام اعمال ورفتارهای برخلاف هنجارهاومقررات اجتماعی دارند وبرای ایجادنشئه وخوشی ویارفع افسردگی ازموادمخدراستفاده می کنندوآن راحلال مشکل خودوبرطرف کننده غم وموجب کاهش کلیه ناراحتی های زندگی خودمی دانند. د)شخصیتهای مبتلا به عدم کفایت بویژه جوانانی که دارای شخصیت انفعالی بصورتی بی هدف وسردرگمی وبی طاقت بااختلالات خلقی که به کمترین حدازخواسته های خودمی رسند وموادمخدررابه عنوان ماده ای دلچسب ومطلوب می دانند.
3-عوامل خانوادگی:روابط خانوادگی والگوهای رفتاری درخانواده نقش مهمی رادرجلب افرادبه طرف موادمخدرایفامی کند.به گفته کلمن نه افرادمعتادتحت تاثیردینامیک خانواده والگوهای رفتاری اعتیادآوردرخانه بوده اندکه می توان به رفتارهای ذیل اشاره کرد:
الف)رفتارونگرش مثبت به مواد:اعتیادوالدین واعضای خانواده درمعتادشدن شخص مهم به سزایی دارند(هنری ماسن1370)
ب)عدم احساس مسئولیت والدین وروشهای تربیتی مستبدانه تحقیروبی ارزش دانستن فرزندان وایجاد محرومیتهای عاطفی درآنها ((روانشناسان تاکیددارندکه نگرش ورفتاروالدین عامل مهمی درگرایش فرزندان به موادمخدرهستند همچنین مصرف موادمخدرتوسط والدین به عنوان مدلی برای مصرف این مواددرنوجوانان محسوب می شود.
ج)طلاق یاجدایی والدین ویاتعارضهای خانوادگی که حتی بیش ازفروپاشی خانواده درافزایش سوءمصرف موادمخدرنوجوانان موثراست وهمچنین فقدان یکی ازوالدین یاهردوآنهادردوره دبیرستان درزمینه های مختلف اثر منفی بجای می گذاردکه به بهره هوش وشکست تحصیلی می توان اشاره کرد.
د)فقرمادی خانواده:باکمال تاسف دیده شده که بیشترین معتادان هرجامعه راافرادفقیر تشکیل می دهند.
4_عوامل اجتماعی:اعتیادنوعی بیماری اجتماعی است درعصری که روابط انسانی تقلیل یافته عواطف ومحبتهارنگ باخته اندوناایمنی واضطراب زیادشده است.انسانهای مضطرب به موادمخدرپناه می برند وحتی نوجوانان وجوانان دچارتحولات بلوغ وبحران هویت وارزشها باشند ازخلاءروانی وشخصیتی رنج ببرند.خانواده وجامعه راهگشای مسائل آنان نباشد.زمینه مناسب برای هدایت آنان ایجادنکنند.آنان احساس بی مصرفی پوچی می کننددرچنین وضعیتی امکان سقوط دردام اعتیادزیادمی شود.لذاازجمله عوامل ذیل می تواندمستعد کننده وزمینه ساز باشد:
الف)قوانین وهنجارهای حمایت گرسوءمصرف دارو
ب)دردسترس بودن موادمخدروفساداجتماعی
ج)نابرابرهای اقتصادی واجتماعی خانواده
د)بی سازمانی وآشفتگی محل سکونت
ه)عدم وجودیاکمبودامکانات برای گذراندن اوقات فراغت جوانان گروه همسالان معاشرت بارفقای معتادومنحرف
ز)عدم آگاهی ازخطرات وپیامدهاومصرف موادمخدر
ح)مهاجرت بی رویه روستائیان ومناطق مختلف به شهرهای بزرگ
5)عوامل محیطی وجغرافیایی:قرارگرفتن درمجاورت افغانستان وپاکستان وورود موادمخدرازآن کشورها بویژه افغانستان که به تنهایی نیمی ازتریاک جهان راتولید می کندباعث شده شده تا ایران مسیر عبور مواد مخدر به ترکیه و اروپا باشد بسیاری از آن نیز به داخل کشور سرازیر می شود. ارزان بودن مواد مخدر به علت فراوانی عرضه آن نیز عامل د یگری برای گرایش به مصرف آن است و متاسفانه در بسیاری از مکانهای عمومی مانند پارکها می توان مشاهده کرد که عده ای به خرید و فروش مواد مخدر مشغولند.
6- عوامل فرهنگی : در برخی مناطق و در بعضی خانواده ها متاسفانه از تریاک به عنوان وسیله پذیرایی استفاده می شود و مردم معمولا" به اندازه مشروبات الکلی مصرف مواد مخدر را زشت و حرام نمی دانند. لذا عوامل فرهنگی نیز می تواند از علل گرایش شایع به موادمخدر باشد که به نمونه هایی از آن اشاره می کنیم :
1- عدم پایبندی به مسائل مذهبی و معنوی
2- تصور و باورهای غلط از جامعه در مورد مواد مخدر که می تواند باعث کاهش درد گردد.
3- تصور غلط که مصرف تفریحی مواد باعث اعتیاد نمی شود.
4- باور اشتباه که معتاد درمان شدنی نیست.
5- احساس بیگانگی و روحیه عصیا نگری در رابطه با ارزشهای حاکم بر جامعه و لذا نیاز شدید به استقلال و فقدان هنجارپذیری که مشخصه های جوانانی است که با جامعه پیوستگی و پیوند ندارند همگی با مصرف مواد ارتباط داشته اند.
6- نگرش مثبت به مواد : ثابت شده است که شروع هر نوع ماده ای متعاقب نظر و باور مثبتدر رابطه با مصرف آن روی می دهد.
7- شروع مصرف مواد مخدر در سنین پایین : هر اندازه شروع مصرف ماده ای (برای مثا ل سیگار) زودتر باشد (به ویژه پیش از سن 15سالگی) شدت و فراوانی آن بیشتر است.
8-عوامل آموزشی : نیازهای آموزشی و تحصیلی نوجوانان از علل مختلف گرایش به مواد مخدرمی باشد که به چند نمونه از آن اشاره می کنیم :
1- مدرسه ناسالم و بی توجهی به نیازهای دانش آموزان و عدم وجود مدیریت درست و عدم وجود مربیان واقعی و آگاه به مسا ئل کودکان و نوجوانان و جوانان و ...
2- داشتن رابطه با همسالانی که مواد مخدر مصرف می کنند و معاشرت با رفقای معتاد و منحرف و ...
3- رسانه های گروهی و عدم وجود یا کمبود کتابها و مجلات آموزشی که مطابق با نیازهای کودکان و نوجوانان و یا بر عکس وجود فیلمها و برنامه ها و مطبوعاتی که می تواند برای کودکان و نوجوانان مضر ومنحرف کننده باشد.
4- شکست تحصیلی در مقاطع پایین تر به عنوان یک عامل پیش بینی کننده مصرف مواد مخدر در دوره نوجوانی شناخته شده است.
5-درجه پایین احساس تعهد به مدرسه – عدم برنامه وهدف – میزان غیبت از مدرسه – عدم علاقه دانش آموزبه مدرسه – مدت زمان کمی که برای تکالیف صرف می کنند – مناسب نبودن تکالیف درسی از دید دانش آموز از دیگر عوامل آموزشی گرایش به مواد مخدر است.
6- طرد از گروه همسالان در مقطع ابتدایی . برای مثال دیده شده کودکانی که در کلاس اول خجالتی بوده اند در آینده کمتر با مصرف مواد سر و کار داشتند در حالی که پرخاشگری سطح بالاتری از مواد را نشان داده است. (نقش خانواده در پیشگیری از سوء مصرف مواد مخدر) ژان ژاک روسو درکتاب معروف امیل می گوید : مردم فقط به فکر حفاظت از فرزند خود هستند این کافی نیست باید به کودک آموخت که وقتی انسان بالغی می شود از خود حفا ظت کند.ضربه های سرنوشت را تحمل نماید. فریب ثروت یا فقر خود را نخورد و اگر لازم شود در صخره های سوزان ما لت زندگی کند. (ژرفای تربیت –آذر 78)
8-عوامل فردی : دوره نوجوانی مخاطره آمیزترین دوران زندگی از نظر شروع مصرف مواد دوره نوجوانی است. نوجوانی دوره انتقال از دوره کودکی به بزرگسالی و کسب هویت فردی و اجتماعی است. در این دوره میل به استقلال و مخالفت با والدین به اوج می رسد و نوجوانی برای اثبات بلوغ وفردیت خود ارزشهای خانواده را زیر سوءال می برد وسعی به ایجاد و تحمیل ارزشهای جدید خود دارد. مجموعه این عوامل علاوه بر حس کنجکاوی و نیاز به تحریک – تنوع و هیجان فرد را مستعد مصرف مواد می نماید.
نگرش مثبت نسبت به مواد:
افرادی که نگرش و باورهای مثبت و یا خنثی به مواد مخدر دارند احتمال مصرف واعتیادشان بیش از کسانی است که نگرشهای منفی دارند. این نگرشهای مثبت معمولا" عبارتند از : کسب بزرگی و تشخیص – رفع دردهای جسمی وخستگی – کسب آرامش روانی – توانایی مصرف مواد بدون ابتلا به اعتیاد – موقعیت های مخاطره آمیز فردی : بعضی از نوجوانان وجوانان در موقعیت ها یا شرایطی قرار دارند که آنان را در معرض خطر مصرف مواد قرار می دهد. مهمترین این موقعیتها عبارتند از : در معرض خشونت قرار گرفتن در دوران کودکی و نوجوانی – ترک تحصیل – بی سرپرستی یا بی خانمانی – فرار از خانه – معلولیت جسمی- ابتلا به بیماریها یا دردهای مزمن – حوادثی مانند از دست دادن نزدیکان یا بلایای طبیعی ناگهانی نیز ممکن است که منجر به واکنش های حاد روانی شوند. در این حالت فرد برای کاهش درد و رنج و انطباق با آن از مواد استفاده می کند. (رحیمی موقر- 76)
9- عوامل سیاسی : جنگ وآوارگی و بی خانمانی حاصل از جنگ سیاست استعماری دول جنگ وسرمایه داران بین المللی – عدم بکارگیری افکار دیگران در سرنوشت خود که بر پایه آمار و اطلاعات موجود بیشتر افرادی که مبتلا شده اند از سال 70به این طرف مخصوصا" نسل جوان را در بر گرفته است. عدم مشارکت دادن افراد جامعه و احساس بی هویتی کردن افراد به تحقیر شخصیت افراد – بعد سیاسی و نقش استعمار اعتیاد. (ژرفای تربیت – آذر80)
انواع مواد مخدر مجاز و غیر مجاز و اثرات و زیانهای آن در ابعاد (جسمی - روانی - خانوادگی - فردی واجتماعی) :
1- تریاک : یکی از قدیمی ترین مواد مخدری است که در اغلب جامعه ها به ویژه کشورهای آسیایی و آفریقایی بوسیله افراد مسن مصرف می شود وناراحتی های عصبی - اضطراب - بیقراری - کاهش وزن و... را به دنبال دارد.
2- مرفین : که از تریاک گرفته می شود و به دو صورت مایع و پودر مصرف می گردد و در جامعه های صنعتی مصرفش توسط جوانان زیاد است.
3- هروئین : که از طریق ترکیبات شیمیایی ساخته می شود و خطرناک ترین ماده مخدر است و اثرش سه برابر مرفین است و باعث ناراحتی های قلبی – عروقی – کبدی – عدم تعادل روانی – ضعف اراده و غیره می گردد.
4- کوکائین : که از گیاه مصنوعی گرفته می شود و اغلب در بیهوشی موضعی مصرف پزشکی دارد. اثرات جسمی آن کم است در حالیکه از نظر روانی اثراتش از هروئین بیشتر است و پس از مصرف به معتاد احساس ضعف زیاد دست می دهد و شادی آفرین می شود. لذت را تشدید می کند و به همین دلیل معتادان سعی می کنند مصرف آن را بیشتر کنند ولی
ممکن است که به آنها حالت توهم زا و اغفال کننده دست دهد و ناراحتی های سکته قلبی برای مصرف کنندگان کمتر از35سال بیشتر است و وابستگی شدید روانی پیدا می کنند.
5- ال- اس- دی : اعتیاد جسمانی ندارند ولی اثرات مغزی وروانی دارد و به همین دلیل زیانبخش است و اعتیاد روانی می آورد و در آمریکا بیشتر از سایر کشورها رواج دارد.
6- آمفتامین ها : که محرک اند و اعتیاد آور و اغلب بوسیله پزشکان به بیماران تجویز می گردد و چون سیستم مرکز عصبی را تحریک می کند بیشتر بوسیله رانندگان و کارگران شب کار و دانشجویان مصرف می شود. بدن در برابر آنها مقاوم می شود و به همین دلیل معتاد ناگزیر خواهد شد که از آنها بیشتر مصرف کند.
7- ماری جوانا و حشیش : هر دو از گیاه خود رو و شاهدانه گرفته می شوند و اعتیاد جسمانی ندارند ولی اعتیاد روانی می آورند و به همین دلیل مضرند و اثرات مغزی ناگواری دارند . اغلب به صورت سیگار مصرف می شوند. حالات ناشی از مصرف آنها عبارتند از: خواب آرامش بخش – تشدید احساس و خنده های بی مورد. وقتی که تاثیر دارو تمام می شود به معتاد حالت بدی دست می دهد و امکان ارتکاب به جرم زیاد می شود و او را به مصرف مواد مخدر قوی تر مانند هروئین وادار می کند.
8- والیوم و لیپریوم : اگر به مقدار زیاد و به مد ت طولانی مصرف شوند اعتیاد آورند و متاسفانه امروزه در جوامع صنعتی به صورت حلال مشکلات در آمده اند.
9- متادون : داروی مخدر دیگری است که در جنگ جهانی دوم در آلمان رواج یافت.مهمترین ضرر متادون این است که معتادان باید با گذشت زمان مصرف آن را زیاد کنند تا بتوانند تعادل خود را حفظ کنند. به همین دلیل باعث ایجاد وابستگی جسمی و روانی می گردد. ولی گاهی اوقات مصرف درمانی دارد و پزشکان از آن به مقدار معینی برای ترک اعتیاد استفاده می کنند. به طور کلی مواد مخدر توهم زا و اغفال کننده مانند : ماری جوانا- حشیش- کوکائین- ال اس دی و اثرات شیمیایی آنها بر روی مغزانکار ناپذیر است و چون پس از مصرف حالتی لذت بخش به آنان دست می دهد و چون استفاده از این گونه مواد باعث از بین رفتن اضطراب و پریشانی است در فرد معتاد حالت وابستگی ایجاد می گردد و این وابستگی برای معتاد و جامعه عوارض و مشکلاتی ایجاد می کند.زیرا تعادل بدن فقط به مصرف آن بستگی دارد و اعتیاد دائمی ایجاد می کند و ترک آن کاری دشوار می گردد.
مواد مخدر مجاز : برخی داروهای مواد مخدر خواب آور و مسکن چون آسپرین که بوسیله پزشکان تجویز می شوندو مصرف کننده اگر به مقدار زیاد مصرف نکند تعادل جسمی وروانی خود را از دست می دهد. چای و قهوه مواد محرکی هستند که اعتیاد آورند و در کسی که به طور مرتب مصرف می کند اثرات قابل ملاحظه ای ایجاد می کند. کافئین نیز محرک دیگری است که مانند سایر آمفتامین اعتیاد آور است و این قبیل داروها بهترین مسکنهایی هستند که انسان را از درد جسمانی راحت می کنند ولی در اجتماعی دیگر چون اعتیاد خلق می کنند.
مشروبات الکلی و عوارض استفاده از آن :
معتادین الکل تنها یک هدف در زندگی دارند : به دست آوردن الکل و مصرف آن. از دوستان خود دوری می کنند و به بستگان خویش بی تفاوت هستند. روابط احساسی و جنسی آنان متوقف می گردد و سرگرمی های سابق خود را ترک می کنند.الکلی ها آنچه را که انجام می - دهند پنهان می کنند و بسیار دروغ می گویند و دزدی می کنند. ومصرف الکل در بلند مدت ممکن است به کبد ومغز صدمه بزند. (فرجاد-75)
فرآیند اعتیاد :
اعتیاد به هر شکلی که باشد معمولا" طی یک فرآیند 3مرحله ای انجام می گیرد. این مراحل عبارتند از :
1- مرحله آشنایی : در این مرحله شخص در اثر مسامحه یا تشویق دیگران یا میل به انجام یک کار تفریحی یا کنجکاوی یا علل دیگر مانند کسب لذت به مواد مخدر آشنا می شود.
2- مرحله میل به افزایش مواد : در این مرحله بدن هر روز به مواد بیشتری نیاز پیدا می کند. بعد از مدتها استفاده نامرتب از مواد مخدر شخص دچار شک و تردید شده برای رهایی از آن با امیال خود دست به مبارزه می زند.
3- مرحله اعتیاد بیماری: در این مرحله بعد از شک و تردید و شاید مدتی ترک اعتیاد. شخص سرانجام به مرحله واقعی می رسد که اگر مواد مخدر کم یا بدون رعایت ترتیبات لازم ناگهان قطع شود نشانه های سند روم محرومیت بروز می کند. مصرف به هروئین به سرعت موجب اعتیاد طولانی، تریاک پس از مصرف دارو و به حدود یکماه به چنین مرحله ای می رسد اما اعتیاد به الکل مستلزم مصرف آن به مدت طولانی تر است (ستوده-1380)
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 39 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلودمقاله بررسی نگرش والدین در مورد مصرف مواد مخدر در نوجوانان دختر
