از مهم ترین و اصلی ترین ارکان یک کار تحقیقی و پژوهشی، طرح تحقیق یا همان پروپوزال است. پروپوزال در لغت به معنی پیشنهاد است. یک پروپوزال همانند نقشه و ماکت یک ساختمان است که پیش از آغاز آن ساختمان طراحی شده تا بهترین زوایای ممکن از اجرای عملیات ساخت را در اختیار مهندسین قرار دهد. به این ترتیب یک مهندس ساختمان با نگاه به این ماکت می تواند نقشه ساختمان را در ذهن خود مجسم کند. این همان تعریف درست و دقیق از یک پروپوزال است، نقشه انجام تحقیق برای عملیاتی کردن یک پروژه تحقیقاتی. حال این پروژه می تواند یک طرح تحقیقاتی وسیع در سطح یک منطقه یا کشور باشد و یا یک پایان نامه ی کارشناسی ارشد. هم چنین به خاطر داشته باشید که یک پژوهشگر برای تامین اعتبارات مالی لازم برای عملیاتی کردن طرح خود لازم است هدف از پروژه تحقیقاتی خود را در قالب یک پروپوزال به افرادی که اعتبار مالی طرح را تامین می کنند، تحویل دهد.
اگر چه که معمولا روند انتخاب موضوع و نگارش پروپوزال با سرعت طی می شود ولی توجه به این نکته ضروری است که یک پروپوزال دقیق، درست و منطقی می تواند محقق را از چالش ها و مشکلات بعدی در مسیر انجام پایان نامه نجات دهد، پس بهتر است برای نگارش پروپوزال وقت صرف کنید. پروپوزالی که به طور دقیق ، روشن و کامل نگارش شده می تواند تا 50 درصد از انجام یک پایان نامه باشد چرا که ابهامات و سردرگمی های دانشجو در حین انجام پایان نامه به دلیل نگارش دقیق تمامی مراحل طرح تحقیق از قبل پیش بینی شده است. توجه داشته باشید که پروپوزال صرفا یک پیش نویس از پایان نامه یا پروژه تحقیقاتی است و بر اساس فرضیات علمی و استنتاجات تحقیقاتی است و در آن با بررسی سوابق فعالیت ها و مطالعات پیشین نتایج احتمالی حاصله از انجام پایان نامه یا پروژه تحقیقاتی مطرح می شود. بهتر است تا میزان مطلوب بودن یک پروپوزال بعد از تکمیل آن و قبل از ارائه به سازمان مرور و بررسی شود. شرایطی لازم است تا شما بتوانید این مراحل را بدون نقص طی کنید ولی باید به یاد داشته باشید که مراحل توضیح داده شده در زیر برای تمامی پروپوزال ها صدق نمی کند و به صورت کلی می باشد.
به عنوان مثال در برخی از پژوهش ها مانند پژوهش توصیفی نیاز به نگارش فرضیه نمی باشد پس در نتیجه شرایط مربوط به فرضیه ذکر شده نیازی به اعمال ندارد. برای انجام پروپوزال و پایان نامه ای حرفه ای نکات زیر را در نظر بگیرید. به طور کلی از دید اصول های علمی پروپوزالی مطلوب می باشد که دارای شرایط زیر باشد:
شرایط لازم یک پروپوزال مطلوب
1- موضوع پروپوزال :
- تحصیلات و تخصص پژوهش گر با موضوع پروپوزال تطبیق داشته باشد.
- مشکلات مطرح شده در پروپوزال، موضوعاتی باشد که از الویت بالایی برخوردار باشند.
- موضوع به هیچ عنوان تکراری نباشد.
- هم خوانی موضوع پروپوزال با سطح تحصیلی پژوهش گر.
- منابع لازم مانند بودجه و تجهیزات برای پژوهش آماده شده باشد.
- زمان مطرح شده برای پژوهش دقیق باشد.
- نتایج به دست آمده از انجام پژوهش محسوس باشد.
- از نظر فرهنگی و اجتماعی مورد قبول باشد.
2- عنوان پروپوزال :
- پروپوزال از نظر نگارشی باید بدون هیچ ایرادی باشد.
- عنوان باید معرف مفهوم کلی و نهایی پژوهش باشد.
- وضوح عنوان
- مختصر بودن عنوان
- عدم استاده از کلمات اختصاری انگلیسی در عنوان فارسی
- مشخص کردن زمان و مکان انجام پژوهش
- عنوان پروپوزال به سوالاتی از قبیل چه کسی و چه چیز و... پاسخ داده باشد.
- در عنوان پروپوزال از پیش داوری خودداری شود.
- عنوان باید به دو زبان انگلیسی و فرسی به صورت همزمان نوشته شود.
3- بیان مسئله :
- مساله به وضوح تعریف شده باشد.
- اثرات ناشی از مشکل توضیح داده شده باشد.
- توضیح اینکه پژوهش چگونه به حل مسئله کمک می کند.
- توضیح اینکه انجام پژوهش چه میزان ضروری است.
- حد و حدود مسئله توضیح داده شود.
- اطلاعات باید از عمومی به اختصاصی و از کل به جزء تدوین شود.
- مسئله بیان شده باید جدید و مستند باشد.
- دلایل انجام پژوهش به اختصار شرح داده شود.
- پیوستگی مطالب در بیان مسئله رعایت شود.
- سازمان ها و اشخاص ذینفع ذکر شوند.
- پژوهش های انجام شده مرتبط ذکر شوند.
- دلیل متمایز بودن پژوهش با سایر پژوهش ها نام برده شود.
- هدف پژوهش به صورت کامل مطرح شده باشد.
4- اهداف، فرضیه و سوالات پژوهش
- اهداف کلی و آرمانی مشخص شده باشد.
- اهداف کلی منطبق با عنوان پژوهش باشد.
- نتایج نهایی باید حاصل هدف کلی پژوهش باشد.
- اهداف پروپوزال باید واقع بینانه باشد.
- هدف های ویژه پروپوزال باید قابل اندازه گیری باشند.
- فرضیه ها باید به شکل گزاره های جهت دار مطرح شوند.
- فرضیه ها به شکل جمله خبری و بدون ابهام مطرح شوند.
- سوالات پژوهش با اهداف اختصاصی تطابق داشته باشند.
- رابطه بین چند متغیر توسط سوالات بیان شود.
- در ازای هر اهداف اختصاصی یک سوال پژوهشی تعریف شده باشد.
5- اندازه گیری متغیر ها و اندازه گیری آنها :
- متغیرها از دید عملیاتی و نظری بیان شده باشند.
- در تعریف متغیر نظری اشاره به مستندات علمی الزامی است.
- منظور پژوهشگر توسط معرفی عملیاتی واژه ها بیان شود.
- متغیر ها به صورت علمی و قابل سنجش مشخص شده باشند.
- تناسب انواع متغیر ها مد نظر باشد.
- مقیاس سنجش تمام متغیر ها مشخص باشد.
- نقش متغیر ها در پژوهش تعریف شده باشد.
6- نوع پژوهش :
- نوع پژوهش طبق اهداف پژوهش تعریف شود.
- فرایند اجرای پژوهش پایه و مبنای نوع پژوهش باشد.
- نوع پژوهش بر پایه زمان اجرای آن مشخص شود.
- نوع پژوهش طبق نتیجه های حاصل از پژوهش تعیین شود.
7- روش پژوهش :
- روش پژوهش باید مرحله به مرحله توضیح داده شود.
- افعال مربوط به فعالیت ها باید به زمان آینده شرح داده شود.
- انطباق روش پژوهش و نوع پژوهش باید رعایت شود.
8- جامعه پژوهش :
- دقت در تعریف جامعه پژوهش
- دقت در ملاک انتخاب نمونه
- جامعه باید برخوزدار از ملاک های انتخاب باشد.
9- نمونه پژوهش :
- روش های نمونه گیری معین باشند.
- روش های محاسبه حجم نمونه معین باشند.
- توضیح دقیق روش انتخاب نمونه
- نمونه تعیین شده باید معرف جامعه باشد.
10- محیط پژوهش :
- محیط پژوهش کاملا مشخص باشد.
- مشخص بودن حدود محیط پژوهش
11- ابزار گردآوری و روشهای تحلیل داده
- ابزار های گردآوری داده باید مشخص باشد.
- ابزار مورد اسفاده باید متناسب با نوع پژوهش باشد.
- ابزار مورد استفاده باید متناسب با روش پژوهش باشد.
- نحوه بررسی ابزار مشخص باشد.
- جزئیات و مراحل گردآوری داده مشخص باشد.
- مشخص کردن روش تحلیل داده ها در پژوهش
12- مرور پیشینه پژوهش :
- ژورنال ها باید شامل رتبه علمی باشند.
- ترتیب مطالب بر اساس تاریخ انتشار
- بررسی کامل مقالات مرتبط با موضوع پژوهش
- اطلاعات به اندازه کافی از مقالات فراهم شوند.
13- محدودیت های موجود در پژوهش :
- از محدودیت های احتمالی نام برده شود.
- در صورت امکان محدودیت نیز امکان پژوهش وجود داشته باشد.
14- پیش بینی زمان :
- مرحله بندی صحیح پژوهش
- تناسب زمان پیش بینی با نوع پژوهش
- ترسیم گانت چارت برای مراحل پژوهش
15- محاسبه هزینه ها
- تفکیک هزینه های پژوهش بر اساس مراحل
- تناسب بین نوع پژوهش و هزینه ها
- درج هزینه ها در بالای ستون مربوطه
16- منبع گزارش پایانی :
- تعداد منابع باید نسبت به هر پژوهش کافی باشد.
- درج منابع در انتهای گزارش
- تنوع کافی منابع
- استفاده از منابف انگلیسی و فارسی
کتاب- چگونه یک پروپوزال بنویسیم؟- در 40صفحه-docx
