فرمت : Word
تعداد صفحات : 216
مقدمه
امروزه بزرگترین مشکل در اقلیم شناسی کشاورزی،اثر عناصر آب و هوایی بر محصول است. رشد گیاه به تمام عواملی بستگی دارد که در محیط زیست اعمال می شوند. هیچ مطلوبیت ساده ای برای هر یک از عوامل وجود ندارد که بدون توجه به وضعیت دیگر عوامل توجیه شود. تمام محصولات کشاورزی در این مساله که به طور طبیعی رشد نکنند دارای حدود آستانه طبیعی معینی از عناصر آب و هوایی هستند، ولی پرورش و انتخاب تدریجی این آستانه ها برای بسیاری از محصولات مانند: گندم، جو، برنج، ذرت و … قابل ملاحظه و دسترسی است. یعنی روش های مورد استفاده کشت گاهی در ارائه تغییر قابل ملاحظه در میکروکلیما نقش مهمی را ایفا می کند.
انسان بر خلاف جانوران و گیاهان سعی نموده است محیط اطراف خود را بشناسد و سپس به نفع خود ان را تغییر دهد و بعبارت دیگر بر محیط آب و هوایی پیرامون خود احاطه یابد. همین انسان مجبور بوده است برای تهیه غذا، خوراک، پوشاک و بهداشت از طریق کشاورزی اقدام نماید و به همین جهت است از بدو تاریخ و هم اکنون نیز ثبات و پیشرفت ملل بستگی موثر و مستقیم نسبتت به توسعه و ترقی در تولیدات کشاورزی آنها دارد
با بررسی و آنالیز عوامل اقلیمی مطابق با تغییرات زمانی و مکانی نه تنها در بخش زراعی، باغبانی و دامپروری و امور زیربنایی می توان به اقدامات بسیار اساسی مبادرت نمود، بلکه می توان با استفاده از کاربریهای ثانویه عوامل اقلیمی از پتانسیل های منابع طبیعی نیز به نحو احسن بهره گیری کرد.
گرچه نمی توان ادعا کرد که از اولین خاستگاههای کشت محصول برنج، کشور ما ایران بوده است، اما این پذیرفتنی است که در این خطه نیز هزاران سال است این محصول مورد توجه اقوام وگروههای انسانی ساکن در آن بوده و گونه های سازگار با پارامترهای محیطی و آب و هوایی خاص هر منطقه مورد استفاده قرار می گرفته و هم اکنون نیز روزبروز توسعه می یابد. در منطقه آذربایجان نیز فقط در بخشی از آن در جنوب شرقی منطقه میانه برنج کشت می شود. بطوری که امروزه سطح زیر کشت این محصول در حدود 6-5 هزار هکتار می باشد.
کشت محصول برنج در بیش از 50 روستای منطقه میانه اهمیت وافری به این خطه بخشیده است و با عنایت به اینکه برنج در تغذیه مردم منطقه نقش بسیار مهمی دارد، بطوریکه در اکثریت خانواده ها غذای یک وعده از سه وعده تغذیه روزانه را برنج تشکیل می دهد و همچنین نوع یا واریته هایی که در این منطقه استحصال می شوند از لحاظ کیفیت در مرغوبیت، ارزش غذایی، پخت، تجارت و … می‌توانند مورد توجه قرار گیرند، بنده را بر آن داشت تا آنجایی که توان علمی و امکانات موجود و … اجازه می دهند، نقش عوامل اقلیمی را در چگونگی کشت و تولید این محصول در منطقه سکونتی را مورد بررسی قرار دهم. امیدوارم که ویژگیهای دیگر مربوطه نیز از ناحیه متخصصان مربوطه مورد بررسی قرار گرفته و با اجماع و تحلیل مجموعه مطالعات بتوان یک چشم انداز مطمئن و ارزشمندی را در فراسوی توسعه کشت محصول برنج درمنطقه میانه فراهم آید.
2-1- طرح مساله و اهداف موضوع مورد مطالعه
هدف از این مطالعه حصول اطلاعات لازم و استفاده عمومی از داده های هواشناسی درارتباط با برنامه ریزیهای کشاورزی و احیاناً پروژه های توسعه کشاورزی است. مخصوصاً تولید و کشت محصول برنج در منطقه میانه می باشد که دارای ایستگاه هواشناسی سینوپتیک است. همه می‌دانیم که شکست یا توفیق در فعالیتهای کشاورزی وابستگی عمیقی به عوامل متعدد از جمله ساختمان ژنتیکی و شرایط محیطی از قبیل خاک و آب و هوا بستگی دارد. در صورتیکه بتوان به این عوامل در صورت کلی شناخت یافت، بی گمان تولید محصول از نقطه نظر کیفی و کمی افزایش می یابد و بر عکس عدم توجه، منجر به شکست گردیده و خسارات مالی و اتلاف نیروی انسانی و تکنولوژیکی را بدنبال خواهد داشت.
بی گمان یکی از عواملی که باعث اختلاف در میزان عملکرد محصولات کشاورزی در مناطق مختلف می گردد، عوامل اگروکلیماتیکی است. در یک برنامه‌ریزی منسجم و اصولی در بخش مدیریت زمین و محصول، انتخاب سیستم زراعی، احتیاجات زیربنائی و … درنظر گرفته می شود. دراینجا لازم به ذکر است برای آنکه بتوان از رژیم اقلیمی حداکثر بهره وری اقتصادی را به دست آورد، لازم است قبل از هر گونه برنامه ریزی میزان تابش، تبخیر، تعرق و دامنه تغییرات روزانه دما، توازن آب و دیگر عوامل اقلیمی را در نظر گرفت. برای دستیابی به این مقاصد سعی شده است با محاسبه آمار و داده‌های 29 ساله در منطقه میانه (آچاچی – ممان) بتوان یک رژیم اقلیمی را مشخص نمود و با توجه به نوع اقلیم غالب بتوان گیاهانی را کشت نمود که دارای حداکثر سود اقتصادی هستند، از جمله محصول برنج.
از طرف دیگر نقشی که این محصول در تغذیه مردم منطقه ایفا می‌نماید، تا جائیکه بعد از گندم مهمترین قلم غذایی مصرفی می‌باشدو به لحاظ رشد روزافزون جمعیت منطقه اهمیت آن بطور مداوم در سبد تغذیه مردم افزایش می‌یابد. بنابراین افزایش کمی و کیفی تولید این محصول باید به دقت مورد توجه مسئولین در سطح ملی، استانی، منطقه‌ای و … قرار بگیرد.
برای افزایش تولید علاوه بر عوامل و عناصر اقلیمی، اکولوژیکی، خاک و … روشهای فنی و مهندسیب و … نیز بسیار مهم است که در نظر گرفته شود. چنانچه کلیهپ پارامترهای طبیعی وقتی در یک چارچوب آگاهانه و تحت مدیریتی کارآمد درهم تلفیق شوند، بطوری که برآیند آنها اتخاذ شیوه‌ای مطلوب و سازگار جهت کشت بهینه این محصول باشد، نتیجه‌ی تمامی مساعی، هزینه‌ها و … مثمرثمر خواهد بود.
با توجه به اراده‌ای که مدیریت محترم کشاورزی شهرستان میانه برای ترویج مسائل بهزراعی مثل تهیه بذر مناسب برنج، استفاده از سموم و کودهای شیمایی، استفاده از روشهای مکانیزه در مراحل تولید، کاشت، داشت و برداشت و … از خود نشان داده و برنامه‌کاری را بر این مبنا تنظیم نموده‌اند، از جمله مواردی بود که لزوم پرداختن به این مساله را تقویت می‌نمود و مرا برآن داشت تا با توجه به نوع گرایش و پیوندی که کشت این محصول با رشته تحصیلی بنده داشت، بخشی از نیازهای اولیه اقلیمی محصول برنج را با عنایت به ویژگیهای جوی منطقه حل کرده باشیم.
3-1- سابقه و پیشینه تحقیق:
منطقه میانه (آچاچی – ممان) در مجموع با داشتن 1250 هکتار شالیزار در استان مقام اول را در بین سایر شهرستانها به خود اختصاص داده است و قرنهایست که این محصول با توجه به سازگاری آن با شرایط اقلیمی در منطقه کشت می‌شود. زراعت این محصول در طول تاریخ این خطه در حاشیه رودخانه‌های پرآب و دائمی جائیکه سرشار از رسوبات حاصلخیز و آبرفتهای غنی می‌باشد، صورت گرفته و هم‌اکنون نیز منطبق با همان موقعیت‌های دیرین صورت می‌گیرد. در آثار متقدمین، ویژگیهای طبیعی و انسانی منطقه میانه مکرراً مورد تفحص و تدقیق قرار گرفته است. این مطلب از میان نوشته‌هایی چون: «کتاب البلدان ابن یعقوبی، بلاذری، اصطخری، ابن حقول بغدادی، معلوم می‌شود که در همه‌ی آنها به عمارن و کشاورزی منطقه میانه و کشت انواع فلات و حبوبات از جمله گندم، جو، برنج و … اشاراتی شده است.»
« بنا به نوشته حمدا… مستوفی این شهر در اثر حملات مغلو یکبار بطور کلی ویران شده و در ادوار بعدی دوباره رو به آبادانی گذاشته است و این منطقه گاهی میانج و گاهی هم گرمرود نامیده شده است.»
از این مطلب چنین استنباط می‌شود که وجو.د رودهایی مانند گرمرود که امروزه هم اکثر مناطق کشت برنج در ملتقای این رودخانه با رودخانه قزل‌اوزن وجود دارد، موجبات توسعه کشاورزی و کشت انواع محصولات در این مناطق ویراتن شده (از جمله برنج بر حسب شرایط مناسب طبیعی) گردیده و به مررو با افزایش و بهبود وضعیت تغذیه (امنیت غذایی) اوضاع اجتماعی، عمرانی و … هم بهبود یافته است. کمااینکه مناطق آچاچی و ممان نیز درست جلگه‌های ساحل این رودخانه‌ها (گرمرود، قرانقو، قزل‌اوزن و… ) قرار گرفته‌اند.
تاثیر شرایط اقلیمی بر کشت برنج در منطقه میانه موردی (آچاچی و ممان)
