توضیح مرگ به کودکان یکى از سخت ترین کارها براى اولیاست، بخصوص هنگامى که خود آنها با غم مرگ عزیزى دست به گریبان هستند. اما مرگ یک بخش غیر قابل انکار از زندگى است و چه بخواهیم و چه نخواهیم، از خیلى خردسالى، کودکان نسبت به آن کنجکاو مى شوند و به فهمیدن و پرسیدن درباره روشهایى که احساس غم مربوط به آن را به طور طبیعى نشان بدهد، علاقه مند هستند، روشهایى که بزرگترها عزادارى مى نامند.
شاید باعث تعجب باشد که بدانید حتى کودکان ۲ ساله از مرگ آگاه هستند. کودکان در قصه هایشان یا برنامه هاى تلویزیون از مرگ مى شنوند، یا در اطراف خود حیوانات خانگى یا خیابانى مرده را مى بینند. على رغم این موارد، هیچ کدام از کودکان مفهوم مرگ را نمى دانند. آنها نمى توانند مفهوم همیشگى بودن مرگ را درک کنند و در عوض، آن را به عنوان یک اتفاق موقت و قابل برگشت در نظر مى گیرند.
آنها تصور مى کنند که اجساد هنوز مى خورند و مى خوابند و کارهاى همیشگى خود را انجام مى دهند، فقط با این فرق که این کارها را یا در آسمانها و یا در زیر خاک انجام مى دهند. حتى وقتى یکى از اولیا یا خواهران و برادران کودک درگذشته است، او نمى تواند این اتفاق را براى آنها در نظر بگیرد.
کودکان به روشهاى مختلف نسبت به مرگ واکنش نشان مى دهند:
اصلاً تعجب نکنید اگر کودک ۲ ساله اى در آموزش مهارت توالت رفتن پسرفت کند یا کودک ۵ ساله اى نخواهد به مهد کودک همیشگى اش برود، چرا که کودک در جست و جوى علت پریشانى و غمگینى بزرگترها است و مى خواهد بداند چرا برنامه روزمره اش تغییر کرده است. او با خودش فکر مى کند چرا به ناگهان جهان اطرافش این همه نگران کننده شده است. از سوى دیگر، ممکن است کودکى هم باشد که اصلاً واکنشى به مرگ نشان ندهد یا گاه گاهى در بین شادى و خوشحالى هاى کودکانه اش به یاد آن بیفتد که این هم کاملاً طبیعى است و دلیل سنگدلى کودک نیست! اصولاً کودکان این مفهوم را کم کم و به آهستگى درک مى کنند و نباید انتظار داشت که همه موضوع را در یک لحظه یا یک روز بفهمند و حتى بسیارى از آنها تا وقتى که کاملاً احساس امنیت نکنند، به احساس غم خود اجازه ظهور نمى دهند، یعنى فرایندى که ممکن است ماهها تا سالها به طول بینجامد، بخصوص اگر مرگ عزیزى را شاهد بوده باشند.بعضى از کودکان رفتارهایى انجام مى دهند که به نظر عجیب مى رسد. مثل بازیهاى تشییع جنازه یا اداى مردن کسى را درآوردن. این هم امرى طبیعى است، حتى اگر به نظر بزرگترها غیر معقول باشد. بنابراین، این روش ابراز احساسات در مورد مرگ را نباید از کودک گرفت.
احساسات خود را در مورد مرگ توضیح بدهید. سوگوارى یک قسمت بسیار مهم براى التیام غم مرگ عزیزان است و این هم در مورد بزرگسالان و هم در مورد خردسالان صادق است کودک را نباید با سوگوارى شدید، وحشت زده کرد، ولى از طرفى هم نباید مسأله را بى اهمیت جلوه داد. به کودک باید توضیح داد که بزرگترها هم نیاز به گریه کردن دارند و اینکه ما به خاطر از دست دادن کسى ناراحت هستیم. در غیر این صورت، کودک کنجکاوانه تغییرات خلقى شما را درک مى کند و بخصوص وقتى حس کند مسأله اى وجود دارد، ولى شما سعى در مخفى کردن آن دارید، نگران تر مى شود.
به سؤالات کودک پاسخ دهید. کنجکاوى کودکان درباره مرگ یک امر عادى است و نباید از سؤالات آنها فرار کرد، بلکه بهتر است از فرصت پیش آمده استفاده کرده و به کودک کمک کنیم تا بتواند با مسأله از دست دادن دیگران روبرو بشود.
جوابهاى آسان و کوتاه عرضه کنید. کودکان قدرت درک اطلاعات پیچیده و سنگین را ندارند. بنابراین سعى کنید براى توضیح مرگ وارد جزئیات و بحثهاى پیچیده آن نشوید. آنچه براى کودکان بخصوص زیر ۵ سال درک بهترى دارد، توضیح مرگ به عنوان توقف تمام کارهاى جسمانى است. مثلاً به او گفته شود مردن این گربه یعنى اینکه او دیگر راه نمى رود یا غذا نمى خورد و چیزى را نمى بیند و هیچ دردى را احساس نمى کند و جسم آن دیگر کار نمى کند.
کودکان نیاز دارند در مورد خودشان اطلاعاتى داشته باشند. ممکن است بپرسند که «من کى مى میرم؟» که در جواب بهتر است گفته شود «هیچ کس نمى داند که کى کسى مى میرد، ولى بیشتر ما زمان خیلى خیلى زیادى زندگى مى کنیم. من مطمئنم که تو تا وقتى که خیلى پیر بشوى، زندگى مى کنى.» یا ممکن است کودک بپرسد: «مامان، تو کى مى میرى؟» این سؤال معمولاً براى اولیا خیلى تکان دهنده است. عملاً منظور کودک از این نوع سؤال این است که آیا تو از من مراقبت مى کنى و یا چه کسى بعد از این از من مراقبت مى کند، بنابراین بهتر است به کودک گفته شود «مامان قوى و سالم است و خیلى خیلى وقت زیادى، پیش تو خواهد ماند.» حتى به کودکان زیر ۵ سال توصیه مى شود اولیا بگویند «مامان نمى میرد»، «بابا نمى میرد».
بنابراین اگر اینگونه جواب بدهیم که «فرزند عزیزم همه ما یک روزى مى میریم» براى کودک مانند این است که بگوییم ما همین امروز مى میریم
واژه هاى مسأله ساز
در بخش نخست مقاله، به چگونگى نگاه کودکان به مقوله مرگ و اینکه آنها نمى توانند مفهوم همیشگى بودن مرگ را درک کنند و در عوض، آن را به عنوان یک اتفاق موقت و قابل برگشت در نظر مى گیرند، اشاره شد. و همچنین نکته هایى براى ایجاد ارتباط مناسب با کودکان مطرح شد. در بخش پایانى ، سایر نکات مهم در این زمینه مورد بررسى قرار مى گیرد.
از عبارت هایى که به یک امرخوب اشاره مى کند، پرهیزکنید.
عبارت هاى معمول بزرگترها درمورد مرگ مثل «درآرامش استراحت کردن» یا «خواب ابدى» یا «رفتن به یک جاى دور» براى خردسالان بسیارگیج کننده است.
پس نگویید که «پدربزرگ خوابیده است» یا «به یک جاى دوررفته است». کودک ممکن است با این توضیحات از رفتن به تختخواب نگران بشود و فکرکند که او هم ممکن است بخوابد و دیگر برنگردد، یا اگر شما به خرید و کار بروید، فکرکند که شما هم برنمى گردید. مرگ را هرچه قابل لمس تر براى او توضیح بدهید مثلاً بگویید: «پدربزرگ خیلى خیلى پیرشده بود و بدن اش قادر به کارکردن نبود» اگر پدربزرگ قبل از مرگ مریض بوده اطمینان حاصل کنید که کودک بفهمد مریض شدن مثل سرماخوردن معنى مردن نمى دهد. به او توضیح بدهید که این مریضى ها نمى تواند کسى را بکشد.
شامل 8 صفحه فایل WORD قابل ویرایش
دانلود مقاله با کودک چگونه از مرگ صحبت مى کنید؟