آزمایش خون یا آزمایش کامل خون به انگلیسی: (Complete blood count) (CBC) آزمایشی است که اطلاعات درخواستی پزشک یا دیگر متخصصان پزشکی دربارهٔ سلولهای خون بیمار را میدهد. یک تکنیسین یا تکنولوگ، آزمایش درخواستشده را انجام داده و نتایج آزمایش خون را به متخصص پزشکی درخواستکننده ارائه میدهد.
تصویر خون انسان زیر میکروسکوپ الکترونی. گویچه های سرخ، گویچه های سفید دربرگیرنده لمفوسیتها، یک مونوسیت، یک نوتروفیل و پلاکتهای ریز دیسک شکل.
(CBC) (Complete Blood Count شمارش کامل گلبولهای خون آزمایش غربالی برای بیشتر بیماریها مثل کم خونیها، عفونتها، اغلب بیماریهای دیگر است. این آزمایش شامل تعداد زیادی از قسمتهای مختلف خون است که عبارتند از. شمارش گلبولهای سفید WBC شمارش تعداد واقعی گلبولهای سفید در حجم معینی از خون. در هر دو مورد افزایش یا کاهش آن قابل توجه است. اندازه طبیعی: 4500 الی 10000 گلبول سفید در هر میکرولیتر(LCM) توجه داشته باشید که در آزمایشگاههای مختلف کمی این حد طبیعی تغییر میکند لکوپنی یا پایین آمدن گلبولهای سفید که در موارد زیر ایجاد میشود: نارسایی مغز استخوان( برای مثال ناشی از عفونت، تومور، اسکار غیر طبیعی، ) بیماریهای واسکولار-کلاژنی ( مثل اس ال ای) بیماریهای کبدی و طحال رادیوتراپی و قرارگرفتن در برابر اشعه رادیواکتیو لکوسیتوزیز یا بالا رفتن گلبولهای سفید که در موارد زیر دیده میشود: آنمی بیماریهای عفونی بیماریهای التهابی ( مثل آرتریت رماتوئید و آلرژی) لوسمی یا سرطان خون استرس شدید روحی یا فیزیکی آسیب بافتی ( سوختگی شدید) شمارش افتراقی گلبولهای سفید پنج نوع مختلف گلبول سفید وجود دارد که هر نوع آن عملکرد معینی داشته و بدن ما را در برابر تهاجمات خاصی حفاظت میکنند نوتروفیلها یا به عبارتی( سگمنت، گرانولوسیتها ، sPMN)
درسیتوپلاسم این نوع گلبول هستههای گرانول وجود دارد. به این گلبول لکوسیتهای پلی مروف نوکلئار نامیده میشود. و علت آن هسته مختلف شکلی در آنها دیده میشود. نوتروفیلها به سه گروه تقسیم میشوند که عبارتند از:
نوتروفیل گرانولوسیت Neutrophil granulocytes ایزونوفیل گرانولوسیت Eosinophil granulocytes
بازوفیل گرانولوسیت Basophil granulocytes نوتروفیلها 50 الی 60 درصد کل گلبولهای سفید جاری در خون را شامل میشوند. در هر لیتر خون پنج میلیارد عدد نوتروفیل موجود است. قطر آنها 5 میکرومتر و طول عمری 5 روزه دارند. آنها به محض دریافت سیگنال به طرف منطقه عفونت حمله میکنند. آنها فاگوسیتهای متخصص هستند و مهاجمان را خورده و به دور آنها آنتی بادی و کامپلمنت میپیچند و آنها را خورد و ریز میکنند.
ایزونوفیل گرانولوسیت Eosinophil granulocytes
این گلبولها هسته 2 الی 4 قطعه ای دارند. تعداد هستههای آنها متفاوت است چون در جریان خون آنها تمایل به آزاد کردن هسته دارند. ایزونوفیلها نقش قاطعی در از بین بردن انگلها دارند( نماتودهای روده ای). گرانولهای هسته این گلبولها داری پروتئینی سمی ویژه ای و کاتیونی فعال هستند و از طریق گیرندههای ویژه ای به IgE جهت از بین بردن پارازیتها متصل میشوند. آنها آنتی ژنهای اختصاصی دارند که میتوانند عملکرد دیگر سلولهای ایمنی را تنظیم کنند برای مثال عملکرد CD4+ T cell, dendritic cell, B cell, mast cell, neutrophil, and basophil آنها در از بین بردن سلولهای سرطانی نقش ویژه دارند همچنین در ترمیم بافتهای آسیب دیده کمک می کنند. یک ماده شیمیایی به نام اینترلوکین 5 برایزونوفیلها اثر گذاشته و منجر به رشد افتراقی آنها میشود.
بازوفیل گرانولوسیت Basophil granulocytes
بازوفیلها کمترین گلبول سفید در مغز استخوان و خون است ( حداقل 2 درصد از همه سلول ها) و مثل نوتروفیلها و ایزنوفیلها آنها نیز هستههای چند قطعه ای دارند. البته آنها داری یک یا دو قطعه بیش نیستند. و فیلامنت کروماتین در آنها قابل رویت نیست. بازوفیلها گیرنده هایی دارند که به IgE و IgG و کامپلمنتها میچسبند. هسته آنها غنی از هسیتامین، هپارین، کوندریوتین، سولفات، پراکسیداز، فاکتور فعال کننده پلاکت و دیگر مواد می باشد. هنگامسی که در بدن عفونتی اتفاق می افتد بازوفیلها از مغز استخوان آزادشده و به سمت محل عفونی حرکت میکنند در آنجا بر اثر آسیب هستامین درون هسته آن آزاد میشود که این عمل در واکنش التهابی شرکت می کند. که با این واکنش بر علیه مهاجمان میجنگد هیستامین باعث افزایش نفوذپذیری مویرگها و افزایش جریان خون آنها میشود بازوفیلهای آسیب دیده و سایر گلبولهای سفید ماده ای به نام پروستوگلاندین از خود ترشح میکنند که باعث افزایش جریان خون به منطقه عفونی میشود. در هر دو جریان ذکر شده منجر به رسیدن لخته پلاکتی به محل عفونی شده و از گسترش عفونت جلوگیری میشود. همچنین افزایش نفوذپذیری مویرگها منجر به افزایش هجوم فاگوسیتها به محل عفونی شده و در پاک کردن باکتریها به وسیله فاگوسیتها کمک می کند.
آزمایش Bun
نیتروژن اوره خون
Blood Urea Nitrogen (BUN)
مقادیر طبیعی:
بالغین: 10-20 mg/dL
کودکان و اطفال زیر یکسال: 5-18 mg/dL
نوزادان: 3-12 mg/dL
بند ناف: 21-40 mg/dL
افراد مسن: ممکن است کمی بیشتر از بالغین باشد.
مقادیر بحرانی:
مقادیر بیش از 100 mg/dL که نشاندهنده آسیب شدید کلیوی میباشد.
کاربرد:
BUN آزمایش غیرمستقیم عملکرد کلیوی و سرعت فیلتراسیون گلورمرولی میباشد، البته اگر عملکرد کبد طبیعی باشد. این آزمایش جزء آزمایشات روتین درخواستی پزشکان میباشد.
توضیح آزمایش:
BUN مقدار نیتروژن اوره خون را اندازه گیری میکند. اوره به عنوان محصول نهایی متابولیسم و هضم پروتئین در کبد تولید می شود. در طی هضم، پروتئین به اسیدهای آمینه تجزیه میگردد. این اسیدهای آمینه در کبد متابولیزه شده و آمونیاک آزاد را تشکیل می دهند. ملکولهای آمونیاک با یکدیگر ترکیب شده تا اوره را تشکیل دهند که به خون وارد شده و برای دفع به کلیه ها منتقل می شود. بنابراین BUN ارتباط مستقیمی با عملکرد متابولیک کبد و عملکرد دفعی کلیه دارد و اندکس فعالیت این اعضا می باشد. بیماران دارای سطوح بالای BUN ازتمی دارند یا ازتمیک هستند.
تقریبا تمامی بیماریهای کلیوی موجب دفع نامناسب اوره گشته که باعث افزایش غیرطبیعی غلظت اوره در خون میگردند. اگر بیماری یکطرفه باشد، کلیه سالم می تواند بار کلیه بیمار را هم جبران کند و ممکن است در این حالت BUN افزایش نیابد. BUN در شرایطی غیراز بیماری اولیه کلیه هم افزایش میابد. ازتمی پیش کلیوی (Pre renal) به افزایش BUN ناشی از شرایط پاتولوژیکی اشاره میکند که موجب تجمع نیتروژن اوره قبل از رسیدن به کلیه می شوند. شوک، دهیدراسیون، نارسایی احتقانی قلب و کاتابولیسم زیاد پروتئین از مثالهای این حالت میباشند. مثال دیگر ازتمی پیش کلیوی، خونریزی گوارشی است که موجب ورود مقدار متنوع و گاهی زیاد خون به مجرای روده کوچک می شود.
پروتئین های خون و سلولهای خونی به اوره تبدیل می شوند. با افزایش شدید جذب روده ای اوره، BUN افزایش و گاهی افزایش شدید خواهد یافت. ازتمی پس کلیوی (Post renal) به وضعیتهای فیزیولوژیکی اطلاق می شود که باعث تجمع نیتروژن اوره بعد از عبور از کلیه می گردند.انسداد میزنای و پیشابراه از جمله موارد Post renal افزایش BUN میباشند.
تولید اوره به کبد بستگی دارد. BUN در مبتلایان به بیماریهای اولیه و شدید کبدی کاهش می یابد. در صورتیکه بیماری کبدی و کلیوی به صورت همزمان وجود داشته باشند مانند سندرم Hepatorenal، ممکن است BUN طبیعی باشد، زیرا ضعف عملکرد کبد منجر به تولید مقدار کمی اوره شده که نمی تواند شاخص مناسبی برای عملکرد کلیه باشد.
آزمایش BUN را همراه با آزمایش کراتینین تفسیر میکنند. به این آزمایشها Renal Function Tests گفته می شود. کراتینین در مقایسه با BUN شاخص دقیق تری برای بیماریهای کلیوی می باشد.
عوامل مداخله گر:
تغییرات در مصرف پروتئین ها می تواند بر سطح BUN تأثیر بگذارد. رژیم کم پروتئین( به شرط آنکه مقدار کالری لازم با کربوهیدراتها تأمین شود)، باعث کاهش BUN می شود. رژیم غنی از پروتئین یا تغذیه بیمار از طریق یک لوله گوارشی، باعث افزایش سطح BUN می شود.
حجم توده عضلانی بدن تا حدودی بر سطح BUN تأثیر گذار است. در مقایسه با مردان، زنان و کودکان BUN پائین تری دارند.
در مراحل آخر بارداری ممکن است سطح BUN به دلیل متابولیسم بالای پروتئین ها بالا رود.
کم آبی و پرآبی بدن بر سطح BUN مؤثر است. در بیماران دچار پرآبی، BUN رقیق می شود و سطح ان پائینتر است. برعکس در بیماران دچار کم آبی BUN غلیظ شده و سطح خونی آن افزایش می یابد.
داروهای آلوپورینول، امینوگلیکوزیدها، سفالوسپورینها، هیدرات کلرال، سیس پلاتین، فوروزماید، گوانتیدینف ایندومتاسین، متوتروکسات، متیل دوپا، داروهای نفروتوکسیک (مانند آسپرین، آمفوتریسین B، باسیتراسین، کاربامازپین، کولیستین، جنتامایسین، متیسیلین، نئومایسین، پنسیلامین، پلی میکسین B، پروبنسید و ونکومایسین)، پروپرانولول، ریفامپین، اسپیرونولاکتون، تتراسایکلین ها، دیورتیک های تیازیدی و تریامترن باعث افزایش سطح BUN می شوند.
داروهای کلرامفنیکل و استرپتومایسین باعث کاهش سطح BUN می گردند.
***نکات مهم:
1- تقریبا تمامی بیماریهای کلیوی باعث دفع ناقص اوره و افزایش BUN می شوند.
2- تولید شدن اوره به کبد بستگی دارد. به همین دلیل بیماری شدید کبدی می تواند باعث کاهش تولید BUN شود. در نتیجه BUN ارتباطی مستقیم با عملکرد متابولیکی کبد و فعالیت دفعی کلیه دارد.
3- تغییرات مصرف پروتئین ها می تواند بر سطح BUN تأثیر بگذارد. رژیم های غذایی کم پروتئین باعث کاهش BUN و رژیم های غنی از پروتئین باعث افزایش سطح آن می شوند.
4- وضعیت آب بدن هم بر سطح آن تأثیر می گذارد. آب زیاد در بدن باعث قیق شدن BUN و کاهش سطح آن می شود. آب کم هم باعث غلیظ شدن BUN و افزایش یافتن سطح آن می شود.
در برخی آزمایشگاه ها از آزمایش Urea بجای BUN استفاده می شود. منظور از BUN دو اتم ازت (نیتروژن) مولکول اوره می باشد. وزن ملکولی اوره 60 و وزن مولکولی دو اتم ازت برابر 28 می باشد. بنابراین: Urea/BUN = 60 ÷28 و عدد 2.14 بدست آمده ضریب تبدیل BUN به Urea می باشد.
آزمایش Cratinin
Creat
کراتینین به اختصار در علم پزشکی Creat نیز نوشته و گفته می شود و اگر در جواب آزمایشات خود این کلمه را دیدید بدانید که منظور همان کراتینین بوده است.
از این فاکتور برای سنجیدن وضعیت سلامت و بیماری کلیه ها استفاده می شود و غیر طبیعی بودن اندازه این فاکتور در بدن نیز به معنی بر هم ریختن نگران کننده وضعیت کلیه ها خواهد بود.
در شرایطی که فرد مشکوک به نارسایی های کلیوی باشد و یا بنا به دلایلی در معرض ابتلا به نارسایی های کلیه باشد پزشک درخواست انجام این آزمایش را می کند.
برای سنجیدن این فاکتور نیز نیاز به نمونه خونی خواهد بود که از رگ شما گرفته می شود و با استفاده از 10 سی سی خونی که در آزمایشات روتین خون گرفته می شود این فاکتور را نیز می توان بررسی کرد.
در حقیقت در جریان این آزمایش، میزان کراتینین موجود در خون شما را اندازه گیری می کنند و در برخی موارد در آزمایش ادرار نیز می توان میزان موجود این ماده در ادرار را نیز اندازه گیری کرده مورد بررسی قرار داد.
شامل 13 صفحه فایل WORD قابل ویرایش
دانلود مقاله آزمایش کامل خون (CBC)