رمت فایل : word(قابل ویرایش)تعداد صفحات33
احوال شخصیه در دو معنی به کار می رود یکی معنی اعم و دیگری معنی اخص – احوال شخصیه در معنی اعم کلمه، از وضعیت و اهلیت تشکیل می شود (ماده 6 قانون مدنی ) ولی در معنی اخص ، تنها به وضعیت اطلاق می شود و شامل اهلیت نیست (ماده 7 قانون مدنی).
وضعیت. وضعیت عبارت است از مجموع اوصاف حقوقی انسان و شامل یک رشته اموری است که قانون بر آنها آثار حقوقی بار می کند و اهم آن امور عبارت است از : نکاح ، طلاق، سن (صغر) ، نسب ، حجر و غیره . وضعیت یک فرد معلوم می نماید که آن فرد متاهل است یا مجرد ، صغیر است یا کبیر و امثال آن. وضعیت منشا حقوق و تکالیف است؟ نتیجه عقل نکاح و برقراری رابطه زوجیت ، میان زن و شوهر حقوق و تکالیف متعدد ایجاد می شود (ماده 1102 قانون مدنی) شوهر نسبت به زن دارای حقوق و تکالیفی می شود چنانکه ماده 1105 قانون مدنی مقرر داشته (( در روابط زوجین ریاست خانواده از خصایص شوهر است )) و ماده 1106 همان قانون می گوید (( در عقد دایم نفقه زن به عهده شوهر است )) زن نیز نسبت به شوهر دارای حقوق و تکالیفی می شود (مواد 1106 و 1114 و 1117 و 1118 قانون مدنی). به علاوه، چون اساس خانواده بر حسن روابط و تعاون زن و شوهر استوار گردیده لذا زن و شوهر قانونا مکلف به حسن معاشرت با یکدیگرند و باید در تشیید مبانی خانواده و تربیت اولاد به یکدیگر معاضدت نمایند (مواد 1103 و 1104 قانون مدنی).
اهلیت. اهلیت عبارت از صلاحیت قانونی شخص است برای دارا شدن حق یا اعمال و اجرای آن. مطابق این تعریف اهلیت بر دو قسم است یکی اهلیت دارا شدن حق و دیگری اهلیت اعمال و اجرای حق. قسم اول یعنی اهلیت دارا شدن حق را ((اهلیت تمتع)) و قسم دوم یعنی اهلیت اعمال و اجرای حق را ((اهلیت استیفا)) می گویند.
به موجب ماده 956 قانون مدنی ((اهلیت برای دارا بودن حقوق با زنده متولد شدن انسان شروع و با مرگ او تمام می شود . )) ماده 957 از این حد نیز فراتر رفته و مقرر داشته ((حمل از حقوق مدنی متمتع
می گردد مشروط بر اینکه زنده متولد شود)) و مطابق قسمت اول ماده 958 (( هر انسان متمتع از حقوق مدنی خواهد بود...)) قسمت اخیر این ماده که راجع به اهلیت استیفاست می گوید(( ... لیکن هیچ کس نمی تواند حقوق خود را اجرا کند مگر اینکه برای این امر اهلیت قانونی داشته باشد)).
چنانکه ملاحظه می شود در مورد اهلیت باید بین اهلیت تمتع و اهلیت استیفا فرق گذاشت چه اهلیت تمتع راجع به وجود حق است در حالی که اهلیت استیفا راجع به اجرای آن است. ممکن است فردی برای دارا شدن حقی اصلا اهلیت نداشته باشد چنانکه بیگانگان در ایران برای تملک اراضی مزروعی اصلا اهلیت ندارند (قانون راجع به اموال غیر منقول اتباع خارجه مصوب 1310) بدیهی است (اهلیت استیفا) مطرح نمی شود. بر عکس ممکن است فردی برای دارا بودن حق اهلیت داشته باشد ولی برای اجرا و اعمال آن اهلیت نداشته باشد مثلا صغیر برای مالک شدن همه قسم اموال اهلیت دارد ولی برای اجرای حق مالکیت خود تا زمانی که به سن هجده سال تمام یعنی مرحله رشد نرسد (ماده 1209 قانون مدنی) فاقد اهلیت قانونی است و نمی تواند شخصا ملک خود را بفروشد و از حق مالکیت خود استفاده نماید.
مفهوم احوال شخصیه و قانون حاکم بر آن