مبانی فلسفی علامه طباطبائی درتفسیر المیزان

اختصاصی از فی فوو مبانی فلسفی علامه طباطبائی درتفسیر المیزان دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

فرمت فایل : word(قابل ویرایش)تعداد صفحات149

فهرست مطالب
پیشگفتار 1
فصل اول: کلیات
1-1 جایگاه علم تفسیر در میان مسلمانان 6
2-1 تعریف تفسیر 7
3-1 دلیل نیاز به تفسیر 8
4-1 پیدایش تفسیر 9
5-1 داناترین صحابه به معانی قرآن 10
6-1 اهل بیت آگاه به معانی قرآن 11
7-1 مفسران صحابی 13
8-1 عبدالله بن مسعود 14
9-1 اُبَیْ بن کعب 15
10- 1عبدالله بن عباس 15
11-1 ویژگی تفسیر صحابه 16
12-1 مکتب تفسیری مفسران آگاه 17
13-1 شکل گیری مکاتب تفسیری 18
14-1 تاویل گرایی فصل مشترک همه مکاتب تفسیری 20
15-1 مکاتب تفسیری 22
16-1 مکتب روایی محض 22
17-1 مکتب کلامی 24
18-1 مکتب عرفانی 25
19-1 معروف‌ترین تفاسیر عرفانی 26
20-1 مکتب فلسفی 27
21-1 تفسیر المیزان 30
22-1 روش تفسیری المیزان 32
23-1جنبه روایی المیزان 34
24-1 جنبه عقلی المیزان 37
25-1 جنبه فلسفی المیزان 38
فصل دوم: خداشناسی
1-2 خداشناسی 45
2-2 ضرورت بحث 46
3-2 برهان صدیقین 49
4-2 تحقیق 52
5-2 صفات الهی 53
6-2 انقسام صفات 56
7-2 عینیت صفات با ذات 57
8-2 تحقیق 58
9-2 توحید 58
10-2 تحقیق 60
11-2 توحید در ربوبیت 60
12-2 توحید در الوهیت 61
13-2 تحقیق 63
14-2 علم الهی 63
15-2 چگونگی علم خدا به اعمال انسان 68
16-2 تحقیق 68
17-2 قضا و قدر 69
18-2 نظرات مختلف در مورد قضا و قدر 71
19-2 شبهه فخر رازی 74
20-2 تحقیق 76
21-2 عدل الهی 77
22-2 وجود شر در عالم 78
23-2 تحقیق 80
24-2 آیا فعل خداوند تابع مصلحت است؟ 81
25-2 تحقیق 82
26-2 اثر صادر از خداوند واحد و مطلق است. 82
27-2 تحقیق 84
28-2 تنها خدا در ذات خود استقلال دارد. 84
فصل سوم: نبوت
1-3 نبوت 87
2-3 تحقیق 87
3-3 تفاوت نبی و رسول 88
4-3 تحقیق 89
5-3 اثبات نبوت 89
6-3 تقریر برهان اول 90
7-3 تحقیق 90
8-3 تقریر برهان دوم 92
9-3 تحقیق 93
10-3 بررسی یک شبهه و تقریر برهان سوم 93
11-3 تحقیق 94
12-3 خصایص نبوت 95
13-3 وحی 95
14-3 راههای کسب معرفت 96
15-3 وحی در اصطلاح حکما 97
16-3 انواع وحی 98
17-3 اعجاز 99
18-3 تحقیق 101
19-3 معجزه در قرآن 102
20-3 تحقیق 104
21-3 معجزه پیامبر اسلام 105
22-3 جهات اعجاز قرآن 106
23-3 تحقیق 107
24-3 معجزاتی دربارۀ قوم بنی اسرائیل 107
25-3 تحقیق 109
26-3 عصمت انبیاء 109
27-3 تحقیق 112
28-3 یک شبهه 112
29-3 تحقیق 113
فصل چهارم: معاد
1-4 معاد 115
2-4 چگونگی معاد 116
3-4 تحقیق 117
4-4 اثبات ضرورت معاد 118
5-4 برهان عدالت 118
6-4 تحقیق 119
7-4 برهان رحمت 121
8-4 تحقیق 122
9-4 برهان غایت 122
10-4 تجسم اعمال 123
11-4 تحقیق 127
12-4 خلود در عذاب 127
13-4 دیدگاه علماء 129
14-4 دیدگاه محدثان 129
15-4 دیدگاه متکلمان 129
16-4 اشکالات خلود 132
17-4 تحقیق 135
18-4 شفاعت 135
19-4 مفهوم شفاعت 136
20-4 اشکالات شفاعت 136
21-4 پاسخ به اشکالات 140
22-4 شفاعت کنندگان 141
23-4 شفاعت به چه چیزهایی تعلق می‌‌گیرد؟ 142
24-4 شرایط شفاعت کنندگان 142
25-4 چه موقع شفاعت گناهان را از بین می برد. 142
26-4 شفاعت شامل چه کسانی می‌شود. 143
27-4 تحقیق 143
فهرست منابع 145

تفسیر سوره بروج

اختصاصی از فی فوو تفسیر سوره بروج دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

لینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب*

 

فرمت فایل:Word (قابل ویرایش و آماده پرینت)

 

تعداد صفحه:32

سوره بروج مکى است و بیست و دو آیه دارد

بِسمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ

وَ السمَاءِ ذَاتِ الْبرُوج (1)

وَ الْیَوْمِ المَْوْعُودِ(2)

وَ شاهِدٍ وَ مَشهُودٍ(3)

قُتِلَ أَصحَب الاُخْدُودِ(4)

النَّارِ ذَاتِ الْوَقُودِ(5)

إِذْ هُمْ عَلَیهَا قُعُودٌ(6)

وَ هُمْ عَلى مَا یَفْعَلُونَ بِالْمُؤْمِنِینَ شهُودٌ(7)

وَ مَا نَقَمُوا مِنهُمْ إِلا أَن یُؤْمِنُوا بِاللَّهِ الْعَزِیزِ الحَْمِیدِ(8)

الَّذِى لَهُ مُلْک السمَوَتِ وَ الاَرْضِ وَ اللَّهُ عَلى کلِّ شىْءٍ شهِیدٌ(9)

إِنَّ الَّذِینَ فَتَنُوا المُْؤْمِنِینَ وَ المُْؤْمِنَتِ ثمَّ لَمْ یَتُوبُوا فَلَهُمْ عَذَاب جَهَنَّمَ وَ لهَُمْ عَذَاب الحَْرِیقِ(10)

إِنَّ الَّذِینَ ءَامَنُوا وَ عَمِلُوا الصلِحَتِ لهَُمْ جَنَّتٌ تجْرِى مِن تحْتهَا الاَنهَرُ ذَلِک الْفَوْزُ الْکَبِیرُ(11)

إِنَّ بَطش رَبِّک لَشدِیدٌ(12)

إِنَّهُ هُوَ یُبْدِىُ وَ یُعِیدُ(13)

وَ هُوَ الْغَفُورُ الْوَدُودُ(14)

ذُو الْعَرْشِ المَْجِیدُ(15)

فَعَّالٌ لِّمَا یُرِیدُ(16)

هَلْ أَتَاک حَدِیث الجُْنُودِ(17)

فِرْعَوْنَ وَ ثَمُودَ(18)

بَلِ الَّذِینَ کَفَرُوا فى تَکْذِیبٍ(19)

وَ اللَّهُ مِن وَرَائهِم محِیط(20)

بَلْ هُوَ قُرْءَانٌ مجِیدٌ(21)

فى لَوْحٍ محْفُوظِ(22)

ترجمه آیات

به نام خداى رحمان و رحیم .

سوگند به آسمان داراى برجهاى بسیار (1).

و به روز موعود (2).

و به همه بینندگان آن روز و به خود آن روز که مشهود همه مى شود (3).

که هلاک شدند ستمگرانى که براى سوزاندن مؤ منین چاله هایى آتشى که براى گیراندنش وسیله اى درست کرده بودند (5).

 

ترجمه تفسیر المیزان جلد 20 صفحه 412

در حالى که خودشان براى تماشاى ناله و جان دادن و سوختن مؤ منین بر لبه آن آتش مى نشستند (6).

و خود نظاره گر جنایتى بودند که بر مؤ منین روا مى داشتند (7).

در حالى که هیچ نقطه ضعفى و تقصیرى از مؤ منین سراغ نداشتند بجز اینکه به خدا ایمان آورده بودند (8).

خداى مقتدر حمیدى که ملک آسمانها و زمین از آن اوست و خدا بر همه چیز شاهد و نظاره گر است (9).

محققا این ستمگران و همه ستمگران روزگار که مؤ منین و مومنات را گرفتار مى کنند و بعدا از کرده خود پشیمان هم نمى شوند عذاب جهنم در پیش دارند و عذابى سوزاننده (10).

محققا کسانى که ایمان آورده و اعمال شایسته مى کنند باغهایى در پیش ‍ دارند که نهرها از زیر درختانش جارى است و این خود رستگارى بزرگ است (11).

و محققا دستگیر کردن پروردگار تو بسیار سخت است (12).

آرى اوست آغازگر پیدایش عالم و او است که بعد از فناى آن ، دوباره اعاده اش مى دهد (13).

و آمرزگار و محبوب و مهربان هم او است (14 ).
صاحب عرش پر عظمت (15).

و تنها کسى است که هر چه بخواهد مى کند (16).

آیا داستان لشکریان را شنیده اى ؟ (17).

لشکریان فرعون و ثمود (18).

کفار قوم تو از سرنوشت آنان پند نخواهند گرفت چون تکذیب خوى آنان شده است (19).

و خداى تعالى از خارج وجودشان محیط به وجودشان است (20).

و این قرآن افسانه نیست بلکه قرآنى است مجید (21).

که در لوح محفوظ جاى دارد (22)

بیان آیات

اشاره به مضامین سوره مبارکه بروج
این سوره مشتمل بر انذار و بشارت است ، و در آن به سختى کسانى را انذار کرده که مردان و زنان مسلمان را به جرم اینکه به خدا ایمان آورده اند شکنجه مى کنند،

 

ترجمه تفسیر المیزان جلد 20 صفحه 413

نظیر مشرکین مکه که با گروندگان به رسول خدا (صلى اللّه علیه و آله وسلم ) چنین مى کردند، آنان را شکنجه مى کردند تا از دین اسلام به شرک سابق خود برگردند، بعضى از این مسلمانان صبر مى کردند و بر نمى گشتند و لو شکنجه به هر جا که خواست برسد، و بعضى برگشته مرتد مى شدند، و اینها افرادى بودند که ایمانى ضعیف داشتند همچنان که دو آیه ((و من الناس من یقول امنا باللّه فاذا اوذى فى اللّه جعل فتنه الناس کعذاب الله ))، ((و من الناس من یعبد اللّه على حرف فان اصابه خیر اطمان به و ان اصابته فتنه انقلب على وجهه )). به وضع آنان اشاره مى کند. خداى سبحان در این آیات قبل از این مطالب اشاره اى به ((اصحاب اخدود)) مى کند، و این خود تشویق مؤ منین به صبر در راه خداى تعالى است ، دنبال این داستان اشاره اى هم به سرگذشت لشکریان فرعون و ثمود دارد، و این مایه دلخوشى رسول خدا (صلى اللّه علیه و آله وسلم ) و وعده نصرت به آن جناب و تهدید مشرکین است ، و این سوره به شهادت سیاق آیاتش در مکه نازل شده .
مراد از ذات البروج بودن آسمان

تفسیر سوره حمد

اختصاصی از فی فوو تفسیر سوره حمد دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

لینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب*

 

فرمت فایل:Word (قابل ویرایش و آماده پرینت)

 

تعداد صفحه:15

(بسم الله)         

الحمد و الله  رب العالمین.

الرحمن الرحیم.

مالک یوم الدین

ایاک نعبد و ایاک نستعین.

اهدنا الصراط المستقیم.

صراط الذین انعمت علیهم.

غیرالمغضوب علیهم ولا الضالین.

بسم الله  الرحمن الرحیم.

(بسم الله)         

یعنی بر تمام امورم ، یاری از خدا می طلبم . خدائیکه ، پرستش و بندگی، جز برای او ،شایسته نیست.

خداءیکه دادرس است ،آنگاه که از او دادخواهی شود. پذیرا و جوابگو است،هر آنگاه که خوانده شود.

(رحمن):همان {کسی}است که؛ به روزی بندگانش شدیدا متمایل است !و مواد روزیش را از  آنان نبرد ، اگر فرمانش نبرند!   (رحیم) رحیم است ، به بندگان مؤمن . واز رحمت وی است ، که صد رحمت آفرید! واز آن ،رحمت واحدی ، در همة آفریدگان قرار داد!

الحمد و الله  رب العالمین.

بندة من مرا حمد گفت و اقرار کرد نعمتهائی که در اختیار دارد از ناحیه من است ، و بلاهائی که به او نرسیده بازبه لطف و تفضل من است؛و من شما فرشتگان را گواه میگیرم که نعمتهای دنیائی و آخرتی او را زیاد نمود ، بلاهای آخرت راازاو دور کنم، همانطوریکه بلاهای دنیا را ازوادور کردم.

{الحمد الاه}! چون بشناسائی همه قادر نیستند . زیرا ؛ نعم و عطای او ؛بیش از آنست که بشمار درآید ه آنست که ؛خداوند برخی از نعمی را که ببندگانش ارزانی داشته! سر بسته- بآنها معرفی کرده است .چون ؛ تفضیلا ! بشناسائی همة آنان قادر نیستند . زیرا ؛ نعم وعطای او ، بیش از آنست که بشمار درآیدوشناخته شود.     {رب العالمین} مالک و خالق و روزی رسان آنها است-از آنجا که میدانند!واز آنجاکه نمیدانند! پس ؛ روزی معلوم و تقسیم شده است .آدم بهر روش وآئین که میخواهد در دنیا رفتار نماید- در هر حال وموقعیتی که هست- روزی باو میرسد ! تقوی تقوی دار زیادش نمیکند ! وتبهکاری فاسق وفاجر، ونقصانش نمی آید . بین بنی آدم و روزیش پردهای است!َ که روزی،طالب وجویای او است!تا آنجا که اگر ؛ احدی از شما ، درطلب روزیش درنگی نماید ، روزیش

1

در جست او است! همچنان که ؛ مرگ ومیر بجوستجوی وی است!.

الرحمن الرحیم.

در خواست عطف وعنایت (بیشتری) است! ویادیاز نعم و الطاف او است! که،بر تمام آفریدگانش ارزانی داشته! بتفضیلی که :بنده ام شهادت داد که: من رحمن رحیم هستم ،من نیز شما را شاهد میگیرم که بهرةاورااز نعمت ورحمت خود فراوان ساخته ، نصیبش رااز عطاء وبخشش خودم بسیار می کنم.{رحمن}همان کسی که به روزی بندگانش شدیدا متمایل است ! و مواد روزی خود را از آنان نبرد ، اگر چه فرمانش نبرند. بافراد با ایمان ، در کاهش بندگی و طاعتشان رحیم است.و بافراد کافر کیش و ناسپاس ! – که خواستار کمک و همراهی اند ، با رفیق ومدارا ! بآنان – رحیم است. 

واز رحمت او است که نیروی بلند شدن و غذا خوردن از کودک،گرفته است!بجای آن تاب وتوان به مادرش داد! واو را به کودک خویش دلسوز و مهربان آفرید! تا بتربیت و پرستاریش قیام کند. و اما {الرحیم} معنایش اینست که: او به بندگان مؤ منش رحیم است .واز رحمت او است که صد رحمت آفرید!از آن رحمت واحدی در خلایق و همة آفریدگان قرار داد.و بآن مردم بیکدیگر رحیم و دلسوزند!.و مادر به فرزندش مهربان است..

مالک یوم الدین

اقرار واعترافی است، برستاخیز و(روز) حساب ومجازات وپاداش !. واثبات

و تحکیم سلطنت و  ملک آخرت ، برای حضرت مولی سبحانه!- همانند اثبات سلطنت و ملک دنیا-و در حدیث چنین است:{خدا بر اقامة روز جزا – که همان روز حساب است – قادرو توانا است. قادر است،که آنرا ،از زمان و قوعش جلو بیندازد!و از اوقـات بـروزش بـتاخیر افکنـد! او در روز جزا –نیز

2

مالک است! از اینرو ؛ بحق داوری کند !آنکه ؛دامن خویش بجور و ستم ،آلوده است! در انروز مالک

هیچ حکم وداوری نیست ، بدانگونه که – در دنیا- آنکه صاحب اختیار و مالک احکام ، ستم کند!.}در حقیقت ؛اوروز رستاخیز –مالک سرنوشت خلایق است و هر که در دنیا ، از شک وتردیدش اثری بجای مانده! یا سخت به گردنکشی پرداخته است، چنین فردی را بآتش افکند! واز رنج وعذاب خدای عزوجل !برایش گریز و امتناعی نیست وهر که در دنیا جبین کرنش وفروتنی ! بر آستان او سائیده!.

وبر این خصلت بندگانش ؛ رنگ دوام و حفاظت داده است ، برحمت بیکرانش اورا در بهشت

2برین جای دهد.! شما شاهد باشید همان طور که بنده ام اعتراف کرد به اینکه من مالک روز جزا هستم ، در آن روز که روز حساب است، حساب اوراآسان میکنم ، وحسنات او را قبول نموده از گناهانش صرف نظر میکنم.

تفسیر سوره آل عمران

اختصاصی از فی فوو تفسیر سوره آل عمران دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

لینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب*

 

فرمت فایل:Word (قابل ویرایش و آماده پرینت)

 

تعداد صفحه:10

با چه اشخاصی مشورت کنیم؟

بهشت و دوزخ در کجا هستند؟

پاداش شهیدان:

شکست پس از پیروزی:

گناه سرچشمه گناه دیگر است:

معروف و منکر چیست؟

آیا بهشت و دوزخ الان موجود است؟

آیا بهشت و دوزخ الان موجود است؟

      اکثر دانشمندان اسلامی معتقدند که این دو هم اکنون وجود خارجی دارند و ظواهر آیات قرآن نیز این نظر را تأیید می کند، به عنوان نمونه: در آیه مورد بحث و در آیات فراوان دیگری تعبیر به«اعدت» (مهیا شده) یا تعبیرات دیگری از همین ماده گاهی در مورد بهشت و گاهی در باره دوزخ آمده است.

از این آیات استفاده می شود که بهشت و دوزخ هم اکنون آماده شده اند اگر چه بر اثر اعمال نیک و بد انسانها توسعه می یابند.

بهشت و دوزخ در کجا هستند؟

      به دنبال بحث فوق این بحث پیش می آید که اگر این دو هم اکنون موجودند در کجا هستند؟ پاسخ این سؤال را از دو راه می توان داد:

نخست اینکه:بهشت و دوزخ در باطن و درون این جهانند. ما این آسمان و زمین و کرات مختلف را با چشم خود می بینیم اما عوالمی که در درون این جهان قرار دارند نمی بینیم و اگر دید و درک دیگری داشتیم هم اکنون می توانستیم آنها را ببینیم در این عالم موجودات بسیاری هستند که امواج آنها با چشم ما قابل درک نیستند. آیه «کلا لو تعلمون علم الیقین لترون الجهیم» که در بالا اشاره شد نیز گواه این حقیقت است.

پاداش شهیدان:

      درباره اهمیت مقام شهیدان، سخن بسیار گفته شده و هر قوم و ملتی برای شهدای خود احترام خاصی قائل است ولی بدون اغراق، آن احترامی که اسلام برای شهدای راه خدا قائل شده بی نظیر است، روایت زیر نمونه روشنی از احترامی است که اسلام برای شهدا قائل شده آمده:

پیامبر(ص) فرمودند: هنگامی که جنگجویان تصمیم بر شرکت در میدان جهاد می گیرند  خداوند آزادی آنها از آتش دوزخ را برای آنها مقرر می دارد. و هنگامی که سلاح بر       می دارند و آماده میدان می شوند فرشتگان به وجود آنها افتخار می کنند.

و هنگامی که با دشمنان روبرو می شدند، مردم جهان، نمی توانند میزان ثواب آنها را درک کنند. و هنگامی که گام به میدان نبرد بگذارند و نیزه ها رد و بدل شود، و جنگ تن به تن شروع گردد فرشتگان با پرو بال خود اطراف آنها را می گردند و از خدا تقاضا می کنند که در میدان ثابت قدم باشند در این هنگام منادی صدا می زند: الجنه تحت ظلال السیوف : بهشت در سایه شمشیرها است.

 در این هنگام ضربات دشمن بر پیکر شهید، ساده تر و گواراتر از نوشیدن آب خنک در روز گرم تابستان است.

شکست پس از پیروزی:

      در ماجرای جنگ احد مسلمانان در آغاز جنگ با اتحاد و شجاعت خاصی جنگیدند و به زودی پیروز شدند و لشکر دشمن از هم پراکنده شد و موجی از شادی سراسر لشکر اسلام را فرا گرفت ولی نافرمانی جمعی از تیر اندازان که در شکاف کوه «عینین» به سرکردگی عبدالله بن جبیر می جنگیدند و رها کردن آن سنگر حساس و مشغول شدن آنها و دیگران به جمع آوری قناعم ، سبب شد که ورق برگردد و شکست سختی به لشکر اسلام وارد گردد.

تفسیر سوره یس

اختصاصی از فی فوو تفسیر سوره یس دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

لینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب*

 

فرمت فایل:Word (قابل ویرایش و آماده پرینت)

 

تعداد صفحه:45

این سوره در مکه نازل شده و 83 آیه دارد

تفسیر نمونه جلد 18 صفحه 301

آیه 45
آیه و ترجمه
وَ لَوْ یُؤَاخِذُ اللَّهُ النَّاس بِمَا کسبُوا مَا تَرَک عَلى ظهْرِهَا مِن دَابَّةٍ وَ لَکن یُؤَخِّرُهُمْ إِلى أَجَلٍ مُّسمًّى فَإِذَا جَاءَ أَجَلُهُمْ فَإِنَّ اللَّهَ کانَ بِعِبَادِهِ بَصِیرَا(45)

ترجمه :
45 - هر گاه خداوند مردم را به کارهائى که انجام داده اند مجازات کند جنبنده اى را بر پشت زمین باقى نخواهد گذاشت ! ولى (به لطفش ( آنها را تا سر آمد معینى تاخیر مى اندازد )و مهلت میدهد تا خود را اصلاح کنند( اما هنگامى که اجل آنها فرا رسد، )خداوند هر کس را به مقتضاى عملش جزا میدهد) که او نسبت به بندگانش بیناست (و از اعمال و نیات همه آگاه است ).

تفسیر:
اگر لطف او نبود جنبنده اى بر پشت زمین نبود!
آیه فوق که آخرین آیه سوره فاطر است بحثهاى تند و تهدیدهاى شدید گذشته این سوره را با بیان لطف و رحمت پروردگار بر مردم روى زمین پایان میدهد، همانگونه که این سوره را با گشایش رحمت خدا بر مردم آغاز کرد.
به این ترتیب آغاز و انجام آن در بیان رحمت الهى متفق و هماهنگ است .
افزون بر این آیه گذشته که مجرمان بى ایمان را تهدید به سرنوشت پیشینیان میکرد این سوال را براى بسیارى از آنها و دیگران مطرح مى سازد که اگر سنت الهى در باره همه گردنکشان چنین است پس چرا این قوم مشرک و سرکش مکه را مجازات نمیکند؟!
در پاسخ این سؤ ال میفرماید: ((اگر خداوند همه مردم را به خاطر اعمال

 

تفسیر نمونه جلد 18 صفحه 302

که انجام داده اند مجازات کند (و هیچ مهلتى براى اصلاح و تجدید نظر و خودسازى به آنان ندهد) جنبنده اى را بر پشت زمین باقى نخواهد گذاشت )) (و لو یؤ اخذ الله الناس بما کسبوا ما ترک علمى ظهرها من دابة ).
آنچنان مجازاتهاى پیدرپى نازل میشود و صاعقه ها و زلزله ها و طوفانها گنهکاران ظالم را در هم میکوبد که زمین جاى زندگى براى کسى نخواهد بود.
ولى خداوند به لطف و کرمش آنها را تا زمان معینى به تاخیر مى اندازد، و به آنها فرصت براى توبه و اصلاح مى دهد (و لکن یوخرهم الى اجل مسمى ).
اما این حلم و فرصت الهى حسابى دارد، تا زمانى است که اجل آنها فرا نرسیده باشد، اما هنگامى که اجل آنها فرا رسد هر کس را به مقتضاى عملش جزا میدهد چرا که خداوند نسبت به بندگانش بصیر و بیناست هم اعمال آنها را مى بیند و هم از نیات آنها با خبر است (فاذا جاء اجلهم فان الله کان بعباده بصیرا).
در اینجا دو سوال مطرح میشود که پاسخ آن از آنچه گفتیم روشن مى شود: نخست اینکه این حکم عام (اگر خداوند مردم را به اعمالشان مجازات کند کسى را بر صفحه زمین باقى نخواهد گذاشت ) شامل انبیا و اولیا و صالحان نیز مى شود؟!