بسمه تعالی
کلیات :
دومین درخت از گروه سیب سانان Pomidoidea درخت گلابی است . این درخت از نوع ( ژانر ) Pyrus بوده و دارای گونه های متعددی است . از دسته درختان خزان کننده بوده و تمام گونه های وحشی آن در نیمکره شمالی از شرق به غرب پراکنده هستند . حدود 20 گونه ( ESPECES ) از این نوع شناخته شده است ، که از نوع قابل توجهی برخوردارند . بین آنها از بوته های کوچک تا درختان بزرگ ، بعضی خاردار و بعضی بی خار دیده میشود . حدود نصف این گونه ها بومی اروپا و شمال افریقا و آسیای صغیر و سواحل مدیترانه بوده ، بقیه کلاً بومی آسیا می باشند . گلابی های کاشته شده فعلی حاصل هزاران سال تلاش بشر برای انتخاب بهترین ها و اصلاح آن ها میباشد . تقریباً 90 % واریته های گلابی های کاشته شده از گونه معروف Pyrus Communis بوجود آمده اند . این گونه گسترده ترین گونه گلابی در باغداری امروزة دنیا بحساب میاید . بنظر گیاه شناسان این گونه احتمالاً از اختلاط یک گونه وحشی بومی قفقاز بنام Pyrus caucasica که دارای میوه های نسبتاً درشتی است با گونه وحشی دیگری به اسم Pyrus Nivalis بوجود آمده است . یک دسته گلابی های اهلی دیگری نیز وجود دارد که اصطلاحاً به گلابی های ریگدار معروف ، بومی شرق آسیا در منطقه ژاپن و چین میباشد . به عقیده اکثر دانشمندان این ارقام از گونه که بومی شرق دور است بدست آمده اند و اصطلاحاً در باغبانی به آنها گلابی ریگدار ژاپنی ( Japanese sand pears ) می گویند . تعدادی از دانشمندان گیاه شناسی آنها را از گونه دیگر بومی شرق دور به اسم Pyrus Ussuriensis می دانند . بهر صورت این دسته از گلابی ها از روزگاران بسیار دور ( حدود 1100 سال قبل از میلاد طبق مدارک مکتوب موجود ) در شرق دور کاشته می شده اند . البته در طی قرون مثل واریته های گلابی های گونه P . Communis اختلاط ها و هیبریدهائی بین خود بوجود آورده اند که ارقام فعلی را تشکیل میدهند .
گسترش گلابی و ارزش اقتصادی آن :
در اکثر نقاط دنیا ، هم چنین در ایران ، گلابی همسایه یا برادر کوچک سیب می باشد . در بیشتر مناطق کشت ، سیب و گلابی در کنار هم هستند . البته همراه درصد سطح کشت گلابی نسبت به سیب بطور کلی کمتر بوده و خواهد بود ، مگر در مناطق خاص ، که به علت شرایط اقلیمی یا اقتصادی ، گلابی مهمترین میوة تجارتی محسوب می شود و به اصطلاح منطقه منطقه گلابی است .
جمع آوری و کاشت گونه های فوق در پارکهای مختلف الشرایط کشور علاوه بر افزودن به غنای گیاهی منطقه و بهره وری مردم از زیبائی آنها هنگام بهار و تابستان می تواند عرصه مناسبی باشد برای علاقهمندان و دانش آموزان جهت استحضار از فلور غنی ایران و احیاناً مطالعات دانشجویان گیاه شناسی و باغبانی روی گونه های وحشی جهت شناخت بیشتر آنان از نظر خواص ژنتیکی مطلوب و استفاده در اصلاح نباتات و پرورش گلابی .
طبق آمار منتشر شده از طرف F . A . o ( جدول شماره 1 ) کل تولید گلابی دنیا در سال 1988 ( آخرین آمار در دسترس ) معادل 000 ، 873 ، 9 تن می باشد . که با مقایسه با تولید چند سال پیش سالهای ( 81 ـ 79 ـ 1971 ) در روند توسعه می باشد .
( 000 ، 559 ، 8 تن در سال های 81 ـ 1979 ) . مهمترین قاره تولید کننده گلابی ، قاره آسیاست که با تولید سالانه 000 ، 954 ، 3 تن ( سال 1988 ) . در صدر قرار گرفته است . در صورتیکه در 5 سال پیش اروپا با تولید 000 ، 756 ، 3 مقام اول آسیا با تولید 000 ، 733 ، 2 تن مقام بعدی را داشت . عامل این تفوق بلاشک افزایش تولید روز افزون کشورهای مثل چین و کره ( شمالی و جنوبی ) بوده است که تولید خود را جمعاً از 1746000 تن در سال ( 81 ـ 1979 ) به 000 ، 728 ، 2 تن در سال 1988 رسانیده اند . ( آمار F . A . o) . آمریکای شمالی با 000 ، 870 تن در مقام سوم و آمریکای جنوبی و افریقا با مختصر تفاوت با تولید به ترتیب 000 ، 388 تن و 000 ، 365 تن مقام چهارم و استرالیا با تولید 000 ، 124 تن مقامهای بعدی را بین قاره های پنجگانه دارند . در بین کشورهای تولید کننده ایتالیا با 000 ، 981 تن در درجة اول ، ایالات متحدة آمریکا با 000 ، 790 تن مقام بعدی ، آلمان ، ( غربی و شرقی ) و روسیه به ترتیب با تولید 000 ، 575 تن و 000، 480 تن با اختلاف اندکی مقامات بعدی را در اختیار دارند . سایر کشورهای عمده تولید کننده گلابی در جهان به ترتیب اهمیت عبارتند از اسپانیا 000 ، 459 تن ترکیه 000 ، 385 تن ، فرانسه با 000 ، 355 تن ، آرژانتین 000 ، 240 تن ، افریقای جنوبی 000 ، 220 تن با مقایسه با کشورهای فوق ایران از تولید اندکی برخوردار است طبق برآورد سازمان F . A . o تولید ایران معادل 000 ، 70 تن ولی برابر آمار منتشره از طرف وزارت کشاورزی تولید در سال 1370 حدود 153000 تن بوده است که کلاً بمصرف داخلی در کشور میرسد .
درخت گلابی از دوران ما قبل تاریخ بعلت حضور طبیعی آن در فلات ایران مورد توجه مردم این سامان قرار گرفته و نسبت به انتخاب ارقام بهتر وحشی و با کاشتن بذر و دانه که اختلاطی از ارقام گوناگون طبیعی را بمنصة ظهور میرساند ، انواع گلابی ها در مناطق مختلف کشور بوجود آمده است . کلیه واریته های بومی ایران از گونه p . communis یا خروج بدست آمده اند و ارقام نیمه وحشی آن هنوز هم در گیلان ، آذربایجان ، کردستان کاشته می شود و میوة آنها مصرف محلی و منطقه ای دارد ( بیشتر در شمال و شمال غربی ) . علاوه بر آنها واریته های از گونه های شرق دور در اثر ارتباط مداوم مردم ایران با چین از راه ترکمنستان با ایران وارد و با شرایط محلی تطلبق و جزء ارقام محلی درآمده اند . هنوز مطالعات سیستماتیک روی این ارقام بعمل نیامده است و از نظر نیای ژنتیکی وضع آنها مشخص نیست .
جدول شماره 1 : آمار تولیدات گلابی در جهان ( مناطق عمده تولید ) ( ارقام به 1000 تن ) به نقل از سالنامه آماری F . A . o سال 1988
سال / منطقه 81 ـ 1979 1986 1987 1988
جهان
آسیا
اروپا
آمریکای شمالی
آمریکای جنوبی
افریقا
اقیانوسیه
چین
ژاپن
ترکیه
ایران
روسیه
ایتالیا
فرانسه
آلمان شرقی
آلمان غربی
جمع دو آلمان
اسپانیا
یوگوسلاوی
ایالات متحده
آرژانتین
آفریقای جنوبی
استرالیا 8559
2732
3756
871
254
221
149
1616
500
310
37
575
120
412
64
346
410
480
116
801
148
132
133 9535
3799
3625
777
296
256
157
2453
489
380
70
625
914
370
100
499
559
373
169
695
162
136
143 9492
3939
3319
983
390
346
160
2615
477
370
70
400
894
439
51
294
345
521
147
853
252
189
145 9873
3954
3676
870
388
365
140
2580
497
385
75
480
981
355
77
498
575
459
173
790
240
220
124
طبق آخرین آمار منتشره از طرف وزارت کشاورزی ( آمار نامه 1370 ) در حال حاضر کل سطح کشت باغهای گلابی کشور ، فقط حدود 20125 هکتار است . که 2114 هکتار آن نهال و غیر بارور و 18010 هکتار بارور میباشد . که البته بر آن به علت علاقه مردم مقادیری نیز در باغها و منازل مردم شهری گلابی وجود دارد که در آمار فوق منظور نشده است . با این حال سطح فوق زیر کشت باغهای گلابی از 36/1 درصد کل مساحت باغات و تولید آن از 8/1 درصد کل تولید میوه جات کشور تجاوز نمی نماید . دلیل آن را میتوان در محدود بودن امکانات انبار و نگهداری گلابی در غیر فصل ( سردخانه ) و کمی گسترش صنایع تبدیلی مربوطه و قابل فساد بودن سریع ارقام تابستانه جستجو کرد . از طرف دیگر چیدن و رسانیدن ، حمل و نگهداری گلابی به تخصص بیشتری نیاز دارد و مشکل تر از سیب میباشد زیرا اگر گلابی های پاییزه و زمستانه را در مناسبترین زمان نچینند و در شرایط خاص در سردخانه نگهداری نکنند و دقت های لازم را در رسانیدن و حمل و نقل و بسته بندی آنها بعمل نیاورند ، محصول بزودی کیفیت خود را از دست داده و قابل فروش نخواهد بود . بهمین جهات گلابی در بازار امروزی ایران جنبة مصرفی عمومی مثل سیب را ندارد . البته باید گلابی های تابستانه را که در مدت کمی بازار را اشباع می کنند از این مقوله خارج دانست .
این ارقام که در مدت کمی بازارتابستانه را در اختیار می گیرند بازار گرمی دارند ولی چون قابل نگهداری نیستند دوران کوتاهی در بازارهای محلی عرض اندام می نمایند .
کشور ما ، با داشتن مناطق مستعد و ارقام بسیار مرغوب انتخاب شده داخلی و خارجی جا دارد با ایجاد موجبات و بالابردن دانش باغدارای و ایجاد صنایع تبدیلی در سطح وسیع و توسعه انبارهای فنی ، بازار مطمئنی برای انواع گلابی در داخل و خارج کشور بوجود آورد . این کار شدنی است به سرطی که مقامات مربوطه واقعاً بخواهند به آن عمل کنند . وضع فعلی باغهای گلابی به استثنای موارد معدودی که در بیست و ـ سی سال اخیر با رعایت نسبی نکات فنی احداث شده اند زیاد با اصول صحیح باغداری مدرن تطبیق نمی کند . بطوریکه حتی در بعضی مناطق هنوز هم گلابی های تخمی را پرورش می دهند . مثلاً در مناطق بسیار مستعد دامنه های کوهستان بزگوش سرابی ، به باغهای گلابی نسبتاً وسیعی برمی خوریم که از درختان سالمند عظیم الجثه ای تشکیل یافته و کلاً بذری بوده یا از پا جوش بعمل آمده اند و با وجود مرغوبیت نسبی میوه ، بعت هرس و تربیت نکردن عملاً برداشت میوه آنها با دست چین غیر اقتصادی است و فقط با زدن شاخه ها یا تکان دادن میوه ها را از شاخه های که در ارتفاع بالاتر از 10 متر قرار دارند می توان میوه را به زمین ریخت که لازمست بلافاصله به بازار محلی حمل و به ثمن بخش فروخته شود . نظیر این وضع کم و بیش در باغهای مناطق مجاور مثل مشگین شهر ـ اهر اردبیل و سایر مناطق میوه خیز کشور کم نیست . مثلاً در دره های بسیار مستعد خیز بینالود ، گلابی همه جا در کنار سیب و گیلاس بصورت مخلوط و در هم و بدون هیچگونه مراقبت خاصی عرض اندام می کند . در باغهای اصفهان که موطن اصلی شاه میوه می باشد وضع بهتر نیست و در اکثر نقاط باغهای گلابی شکل جنگل مخلوطی به خود گرفته اند . در کرند کردستان ارقام بومی گلابی که از جنگلهای دالاهو انتخاب و بصورت بذری کشت شده اند جزء باغهای میوه شده و مصرف محلی دارد . در مقابل این قبیل باغها ، با تقریب میتوان گفت که حدود 30 درصد باغهای گلابی کشور بصورت قطعات جداگانه روی ردیف با فواصل کافی از ارقام پیوندی احداث شده اند که حاصل دسترنج کارشناسان باغبانی و ترویج در 30 سال اخیر میباشد که نتایج تحقیقات و آموزش کارشناسان این فن را توانسته اند تا حدی به روستاها منتقل کنند .
با توجه به ظرافت و اصالت درخت گلابی و مصارف آن الگوی کاشت باغهای جدید گلابی باید با تبعیت از اصول جدید دنیا روی پایه های کوتاه کننده به با فواصل کم و تراکم بیشتر اکثراً از ارقام کنسروی و قابل تبدیل ایجاد گردد که بتوان با وسائل مکانیکی برداشت نمود . توسعه صنایع تبدیلی در مناطق مستعدی مثل خراسان ـ آذربایجان ـ اطراف تهران ( منطقه کرج ) ـ اصفهان با تبعیت از توسعه کارخانجات تبدیلی باید درآینده توسعه یابید . مطالعات برای انتخاب ارقام مناسبتر برای تهیه کمپوت و هم چنین بررسی بهترین زمان چیدن و صحیح ترین روش نگهداری در سردخانه و مناسب ترین تکنیک رسانیدن و پختن و بسته بندی باید انجام گیرد . البته علی رغم تمام اقدامات فوق ، به فرض انجام صحیح و مستمر آنها ، میزان کشت و تولید این میوه هیچوقت در حد سیب که مصارف عدیده دارد نخواهد رسید . این توسعه نسبی باید ترکیبی باشد از ارقام تازه خوری برای مصارف فصلی در تابستان و زمستان از ارقام مرغوب زودرس و دیررس و انباری و ارقامی که باید به مصرف پخت و تبدیل برسند . برای نیل به این هدف ، یک برنامه ریزی جامع مملکتی با شناخت همه جانبه از نظر مناطق مستعد پرورشی ـ خواص ارقام ـ بازارهای مصرف داخلی و خارجی ، باید تنظیم گردد و از کشت بی رویه همه چیز در همه جا جلوگیری و با آموزش باغداران و بالابردن بینش آنان به بالابردن کمیت و کیفیت این میوه کمک کرد .
فعلاً گلابی بصورت تجارتی و عمده فقط در 5 استان بعمل میاید . توجه به آمار تولیدی و سطح زیر کشت که در جدول شماره 2 خلاصه شده نشان میدهد که از نظر سطح زیر کشت استان خراسان در راس و بعد از استانهای تهران و آذربایجان شرقی قرار دارد . این سه استان جمعاً 11594 هکتار از 20000 هکتار کل کشور که معادل 5 / 54 درصد می باشد زیر کشت دارند . بعد از آنها به ترتیب استانهای آذربایجان غربی ، زنجان ، اصفهان ، گیلان ، کرمان ، مازندران ، کردستان قرار میگیرند که کلاً 7070 هکتار بیشتر زیر گشت گلابی ندارند . بقیه استانها جمعاً از 1300 هکتار کمتر میباشد . کمترین رقم از آن استان کهکیلویه است که فقط 18 هکتار باغ گلابی دارد . شاید به خاطر وجود جنگلهای نسبتا وسیع گلابی در این استان مردم خود را مستغنی از کاشت این درخت می پندارند .
از نظر تولید همان 3 استان در رده اول قرار دارند و جمعاً با تولید 97000 تن ، 8 / 59 % کل تولید کشور را بدست میدهند . با این تفاوت که از نظر تولید تهران در درجة اول و خراسان دوم و آذربایجان شرقی سوم میباشد و این بخاطر عملکرد در واحد سطح است که در استان تهران در حدود 13 تن قلمداد شده در صورتیکه دو استان دیگر بین 7 و 8 تن ذکر کرده اند .
عملکرد در واحد سطح به طور متوسط 6663 کیلو در هکتار است که در 11 استان بیشتر از حد متوسط و در 11 استان از آن کمتر است . اگر بتوان به آمار فوق اطمینان کرد استان تهران با عملکرد بالغ بر 13000 کیلو مقام نخست را بین استانها دارد و سیستان و بلوچستان با 2500 کیلو کمترین .
اگر ارزش متوسط هر کیلو گلابی را فقط 400 ریال بحساب بیاوریم قیمت کل تولید کشور که حدود 152000 تن میباشد معادل 60800 میلیون ریال خواهد بود .
از نظر توسعه بعدی بررسی آمار درختان جوان که هنوز به بار نرسیده اند معلوم می دارد که در استانهای خراسان ، آذربایجان شرقی و زنجان و تهران توجه بیشتری به توسعه باغهای گلابی وجود دارد . برخلاف آنها در آذربایجان غربی که در سنوات اخیر هیچگونه توجهی به ایجاد باغهای جدید گلابی نداشته است یا در استانهائی مثل فارس ـ همدان ـ چهار محال و بختیاری با وجود داشتن استعداد تولید این محصول ، توجه چندانی از طرف مردم ابزار نمی شود .
تشکیل و نمو میوه :
اکثریت ارقام گلابی مثل سیب ولی کمتر از آن ، بطور کامل یا تا حدودی خود ناسازگار Self Incompatible می باشند . تعداد قلیلی از ارقام هستند که نسبت به همدیگر ناسازگار و عقیم می باشند . این مسئله در شرایط اقالیم مختلف در ارقام متداول در کشور هنوز مورد بررسی علمی قرار نگرفته است و تاکنون بعلت مخلوط کاشته شدن ارقام متعدد در یک باغ یا در یک منطقه محدود ، درختان از پولن همدیگر به حد کفایت بار میگرفته اند . ولی در آتیه که لازم است باغهای جدید از یک یا دو واریته ممتاز بوجود آید ، مسئلة مثل گیلاس و سیب مطرح خواهد شد و لازمست از هم اکنون روی درجه ناسازگاری و تلقیح پذیری ارقام مهم تجارتی از قبیل شاه میوه ـ نطنزی ـ پیغمبری ـ قوسی ـ تاشکندی و ... مطالعاتی از نقطه نظر بعمل آید . تا لزوم و یا عدم لزوم انتخاب رقم پولن دهنده برای هر رقم مشخص و به مردم توصیه و راهنمائی گردد . همچنین در مورد ارقام خارجی متداول در ایران رقم ویلیام ( بارلت ) ـ بوره های ردی ـ دوشس و بوره ژیفارود ... این بررسی در شرایط گوناگون مناطق کشت ضرورت دارد . زیرا درجه حرارت و شرایط اقلیمی در هر منطقه کشت روی این مسئله تاثیر میگذارد . کما اینکه رقم بارلت ( ویلیام ) در شرایط اقلیمی جلگه های مرکزی آمریکا که اغلب سالها هوای بهاره گرم و مساعد میباشد ( حدود حداقل 16 درجه سانتی گراد بمدت 80 ساعت در زمان گل ) متجاوز از 80 درصد گلها میتوانند بدون تلقیح ، بصورت پارتنوکارپیک بارور شوند ولی اگر در سالی آب هوایی مساعد نباشد و هوای ملایم بالای 16 + درجه سانتی گراد در دوران گل بوجود نیاید بدون داشتن رقم پولن دهنده و کمک زنبور ها میزان باردهی همان واریته همان محل خیلی کمتر خواهد گردید . بطور کلی میتوان گفت شرایط مساعد برای تلقیح گلهای گلابی وجود گرما در حد 16 الی 30 درجه سانتی گراد بمدت یک هفته در دوران گل می باشد .
اگر در این دوران هوا سرد یا بارانی و مرطوب باشد و فعالیت زنبورها بعلت نا مناسب بودن هوا محدود گردد حتماً از میزان باردهی کاسته خواهد شد ( حتی با گذاشتن کندو ) .
با توجه به مراتب فوق برای احتراز از هر گونه ریسک بهتر است باغهای گلابی را از دو یا سه رقم که نسبت به همدیگر تطابق جنسی دارند و قادر به تلقیح گلهای همدیگر هستند بوجود آورد . تنها می توان نسبت را طوری تنظیم کرد که اکثریت محصول از رقم ممتاز انتخابی باشد . خوشبختانه اکثر ارقام مرغوب همدیگر را میتوانند تلقیح کنند .
مثلاً برای بارلت رقم بوره هاردی ، بوسک ، و نیترنلیس که بازار فروش خوبی دارند انتخاب می کنند . یا بارلت بخوبی رقم تجارتی انژو را می توانند بارور کند . در صورتیکه رقم گرده دهنده تا حدی کم بها ء و زیاد مرغوب نباشد میتوان نسبت اختلاط را از و به تقلیل داد . یعنی در مقابل 9 درخت از رقم اصلی یک درخت از رقم پولن دهنده کاشته شود . در شرایط مساعد کالیفرنیا برای بارلت از هر 16 ردیف 1 ردیف از رقم گرده دهنده مناسب دیگر میکارند . در مغان بعد از هر چهار ردیف ویلیام یک ردیف بوره هاردی کاشته اند . لازم به تکرار مطلب نیست که این ارقام باید طوری در باغ پراکنده باشند که زنبورها بتوانند گردة آنها را در همه باغ بطور یکنواخت پخش کنند . ( رجوع فرمائید به کتاب سیب صفحه 48 و 58 ) حضور زنبور و استقرار کندوها در دوران گل ضرورت دارد و چون معمولاً زنبور عسل در صورت دسترسی به سایر شکوفه ها کمتر سراغ گلابی میرود . در باغهائی که گلابی مخلوط با سایر درختان که همزمان گل می کنند کاشته شده باشند باید تعداد کندوها را بیشتر و آنها را در مجاورت درختان گلابی قرار داد .
استفاده از هرمون های مصنوعی جهت تولید میوة پارتنوکارپیک همچنین ازدیاد باردهی ارقام کم بار نتایج رضایت بخش در آمریکا داشته است طبق آزمایشات معموله پاشیدن محلول TP ـ 5 و 4 و 2 به غلظت PPM 5/7 روی بعضی ارقام مثل واریته آنژو An jou بلافاصله بعد از برداشت محصول موجب ازدیاد بار درخت در سال بعد شده است ( کمک به تشکیل تعداد بیشتری جوانه های گل برای سال بعد ) محصول رقم بارلت را نیز میتوان با پاشیدن همان شبه هورمون به غلظت PPM 5/2 زیــاد کـرد . هــم چنین محلول Chlorimequat به غلظت ( 1500PPM ) 4 هفته بعد از ریزش گل ها موجب تسریع در باردهی درختان جوان و افزایش محصول شده است . یا هورمون N . A . A که بعنوان ماده ای برای جلوگیری از ریزش میوه قبل از برداشت بکار میرود در عین حال موجب افزایش باروری درخت در سال بعد خواهد گردید . اگر کمبود بر بصورت خفیف در منطقه ای وجود داشته باشد ، پاشیدن محلول های رقیق بوریک موجب افزایش باروری خواهد شد .
مطالعات دانشمندان حاکی از اینست که نوع پولن هیچگونه تاثیری در فرم و شکل میوه و کیفیت آن ندارد . ولی فقدان پولن که موجب تشکیل میوة بدون بذر میشود ( پارتنوکارپیک ) در فرم و شکل میوه گلابی اثر دارد . شرایط اقلیمی نیز در فرم میوه موثرتر است . کما اینکه گلابی بارلت در ارتفاعات کشیده تر و در جلگه های کم ارتفاع گردتر می شود و از این حیث شبیه سیب های « رد » می باشد . درجه صدمه دیدن گل های گلابی از سرمای بهاره در حدود گلهای سیب می باشد . در بعضی مناطق گلابی زودتر از سیب گل می کند بدان جهت در بعضی از سالها بیشتر از سیب در معرض خطر قرار می گیرد حرارت زیاد در طول تابستان بر خلاف سیب های پاییزه روی گلابی های پاییز تاثیر بد ندارد بلکه مفید تر است . بطوریکه که اگر حرارت متوسط از 5/15 کمتر باشد مناسب برای ارقای مثل بارلت نخواهد بود . تاریخ رسیدن گلابی ها نظیر سیب در اثر بالابودن حرارت تابستانه بر خلاف میوه جات هسته دار جلو نخواهد افتاد . حتی در حرارت های بالای 24 ممکن است حرارت موجب سفتی بیشتر میوة بعضی ارقام باشد . ( چندلر ) .
تنک کردن میوه :
بعضی سالها برخلاف تلاش های لازم برای ازدیاد جوانه های گل و بالابردن تعداد میوه به ثمره رسیده ، به منظور بدست آوردن حداکثر محصول کوشش هائی در جهت عکس یعنی تقلیل تعداد میوه به نفع باقیمانده از نظر درشتی ، و هم چنین برقراری تعادل میوة تولید شده با نیرو و قدرت درخت جهت به کمال رسانیدن بار موجود ، و در عین حال تولید جوانه های گل به تعداد لازم برای سال آینده لازم است بعمل آید . این عملیات را تحت عنوان تنک کردن میوه میاورند . تنک کردن میوه مثل سایر درختان از جمله گلابی یا با دست یا با پاشیدن محلولهای شیمیائی شبه هورمونی میسر است ، هر چند اصولاً در اکثر ارقام گلابی این کار برخلاف سیب زیاد واجب نیست میتوان گفت درخت گلابی از این نظر عاقل تر از سیب عمل می کند . یعنی با تولید بار متوسط جوانه کافی نیز برای سال بعد ذخیره می کند ( البته در شرایط خوب از نظر غذا و نور و آب ) .
علی رغم حکم کلی فوق در بعضی ارقام پر بار تنک کردن مفید و لازم است در این ارقام از یک جوانه 3 ـ 5 میوه تولید می شود که بهتر است تعداد آنها را به 2 عدد تقلیل بدهیم .
این عمل موقعی ضرورت پیدا می کند که کل بار درخت از حد معقول و معمول بیشتر باشد . اگر بارگیری درخت سنگین باشد برای ایجاد تعادل باردهی با رشد گیاهی و درشت تر کردن میوه ها بهتر است میوه ها را بعد از خاتمه ریزش های طبیعی اول سال حدود 50 ـ 70 روز بعد از گل تنک کرد . این عملیات باید توجیه اقتصادی داشته باشد یعنی در شرایط می توان اینکار را تجویز کرد که ارزش میوه درشت تر در بازار به مراتب بیشتر از بهای میوه های کوچکتر باشد ، روی گلابی این عملیات را می توان تا زمان رسیدن به تاخیر انداخت . بدین معنی که برداشت را ابتدا از میوه های درشت شروع کرده ، اجازه داده شود که میوه های ریزتر چند روزی بیشتر روی درخت بمانند تا به حجم و وزن آنها افزوده شود . در این فرصت کم تقریباً هر روز معادل 5/2 درصد به حجم میوه افزوده می شود . ( البته در شرایط مناسب از حیث آب و غذا ) ولی در اینکار نباید زیاد تاخیر رواداشت . زیرا بعضی ارقام من جمله رقم معروف ویلیام ( بارلت ) یا هم چنین شاه میوه اگر زیاد روی درخت بماند و برسد مغز آن سیاه و فاسد خواهد شد و یا در انبار بعد از چیده شدن دچار عارضه خواهد گردید . در ارتباط در مسئله تنک کردن میوه گلابی مثل سیب می توان یک قاعده کلی را ملاک عمل قرار داد ، و آن تناسب تعداد برگ با تعداد میوه در مجاورت آن می باشد . اصولاً برای هر میوه حدود 20 الی 30 عدد برگ سالم لازم است و اگر نسبت غیر از این بود باید با تقلیل تعداد میوه ها این تناسب را برقرار کرد . تا اکثریت میوه ها بتوانند با دریافت غذای کافی در حد مطلوب درشت بشوند .
تنک کردن شیمیایی در صورت لزوم روی گلابی توصیه می شود . درصد غلظت مواد تنک کننده بر حسب شرایط اقلیمی و خواص واریته متفاوت است . مثلاً برای رقم ویلیام ( بارلت ) محلول پاشی شبه هورمون ( N . A . D ) را در موقع ریزش گلبرگها با غلظت 25 P P M روی درختان کم رشد و 35 PPM برای درختان متوسط 45 PPM برای درختان قوی و پر رشد توصیه می کنند . در ایالت نیویورک پاشیدن محلول ( N . A . D ) با غلظت 25 PPM 3 الی 5 روز بعد از تمام گل روی درختان پر بار نتیجه بخش بوده است یا از محلول ( N . A . A ) 5 الی 10 روز بعد از تمام گل به غلظت 2. PPM اگر میوه سبک باشد ، و 10 – 15 PPM اگر بار زیاد باشد میتوان استفاده کرد .
نکته قابل تذکر اینست که قبل از هر گونه اقدامی در مصرف مواد شبه هورمون بعنوان تنک کننده ( با مصارف دیگر ) لازمست حتماً روی ارقام محلی در شرایط هر محل قبلاً آزمایشاتی بوسیله افراد ذیصلاح بعمل آید تا بتوان مصرف آنها را با دور معین و در زمان مناسب در هر منطقه به باغداران توصیه نمود .
محدودیت های اقلیمی :
1 ـ آبهوا :
بطوریکه میدانیم گلابی جزء درختان سردسیری برگ ریز ( Deciduous ) بوده و به یک دوره استراحت زمستانه نیاز دارد . این استراحت برای تکامل جوانه های گل و شکستن دوران خواب در این دسته از گیاهان ضرورت قطعی دارد . برای اغلب ارقام گلابی حدود 600 الی 1500 ساعت حرارت زیر 7 + درجه سانتی گراد کفایت می کند . این مقدار برودت تقریباً معادل مقداریست که برای اکثر ارقام سیب ها نیز لازمست . در بین ارقام عمده تجارتی گلابی خارجی ، رقم بارلت ( ویلیام ) بیشتر از سایرین به هوای سرد نیاز دارد ( حدود 1000 تا 1100 ساعت ) . در مناطقی با زمستان ملایم مثل نوار شمالی مناطق گرمیری کشور یا در قسمت های پست سواحل دریای مازندران توجه به این نکته و پرورش درختان سردسیری از جمله گلابی باید مد نظر باشد . اگر بدون توجه به این مسئله به احداث باغ از میوه جات سردسیری بشود . ممکن است در مورد ارقامی مثل رقم بارلت مشکلاتی از نظر باز شدن نامرتب گلها در بهار ، یا نامنظم بودن زمان رسیدن میوه و عواقب ناشی از آنها مواجه گردند . اکثر ارقام گلابی برودت های زیاد را در زمستان بخوبی تحمل می کنند درجة برودت خطرناک برای گلابی را اکثر پژوهشگران حدود 25 ـ درجه سانتی گراد ذکر کرده اند . ولی عملاً ارقامی در مناطق خیلی سرد کشور وجود دارند که درجات تا 30 ـ درجه سانتی گراد را نیز تحمل می نمایند البته هنوز هیچگونه مطالعه علمی روی دوام و نیاز گلابی های محلی به سرما در کشور ما بعمل نیامده است . اظهار نظر فوق صرفاً بر اثر مشاهدات و مشهوداست . گلابی های مناطق سردسیر در سراب و اردبیل و مشکین شهر شاهد این مدعا میتوانند بود . در بین ارقام خارجی که در ایران نیز بمقدار قابل توجهی کشت میشود ، دوام رقم بارلت به سرمای زمستانه کمتر از سایرین است . بنابراین از کشت آن در مناطق خیلی سرد باید احتراز کرد . بطور کلی بهتر از سرمایه گذاری برای احداث باغهای گلابی در مناطق خیلی سرد که درجة بروردت آنها در اکثر سالها به 25 ـ درجه سانتی گراد می رسد خوداری گردد ( نظیر اردبیل ـ همدان ـ فیروزکوه ـ میبد و نظایر آنها ) .
از نقطه نظر سرماهای بهاره بعلت دیرتر شکوفه کردن گلابی با مقایسه با درختانی مثل بادام ـ زرد آلو ـ هلو و بطور کلی هسته دار ها کمتر در معرض خطر قرار دارد . ولی از سیب آسیب پذیرتر است . زیرا گلابی از درختان هسته دار دیرتر و از سیب زودتر گل می کند و از این حیث در حد وسط قرار گرفته است . بنابراین در مناطق مرتفع که بیم بروز سرما حتی در ماه دوم بهار وجود دارد گلابی بیشتر از سیب در معرض خطر قرار میگیرد . درجة حرارت کشندة جوانه های گل بر حسب درجه تکامل آنها و در ارقام مختلف متفاوت است . جدول زیر نمونه ای از این مقاومت را در مراحل مختلف رشد جوانه بطور کلی نشان می دهد .
جدول شماره 4 ـ نمایش درجات برودت خطرناک در مراحل مختلف تکامل جوانه های گلابی :
مراحل و
درجه رشد 1 2 3 4 5 6 7 درجه 7
( حالت تمام گل
بازشده )
درجه حرارت استاندارد پذیرفته شده 8/7 ـ 5 ـ 4/4ـ 2/2ـ 7/1 ـ 7/1 ـ 1/1 ـ
متوسط حرارت کشنده با 10 % 4/9 ـ 7/6 ـ 4/4ـ 9/3 ـ 3/3 ـ 2/2 ـ 2/2 ـ
متوسط حرارت کشنده با 90 % تلفات ـ/18 ـ 14 ـ 4/9 ـ 2/7 ـ 6/5 ـ ـ/5 ـ 4/4 ـ
متوسط دوران سرما ( روز ) 23/2 31/3 5/4 9/4 14/4 25/4 ـ
اقتباس از کتاب Pomology of Deciduous Fruits
به طور کلی می توان استنتاج کرد که درجة حرارت کشندة جوانه های گل در حال شکوفا بر حسب ارقام از 1 ـ الی 4/ 4 ـ میباشد ، در ارتباط با خطر سرمای بهاره و عدم تشکیل میوه یا صدمه دیدن بعلت بوجود نیامدن تخم در درون تخمدان ، گلابی کمتر از سیب آسیب پذیر است . توضیح مطلب اینکه ، گلابی قدرت تولید و حفظ میوه خود را در چنین شرایط ناجور بیشتر از سیب دارا میباشد . در سیب عدم تلقیح یا عدم تشکیل دانه در درون تخمدان اکثراً موجب ریزش گل و میوه در سطح وسیع میشود . ولی بیشتر ارقام گلابی قادر هستند بدون تشکیل بذر نیز میوه بوجود آورند و آنرا تا مرحله رسیدن نگهدارند سرمای خفیف بهاره در هفته های اول تشکیل میوه موجب ایجاد نسج سوبرینی در پوست میوه شده و اغلب لکه ها یا نوار هائی روی پوست بوجود می آورد که به آن کمربند سرما میگویند ، این پدیده در کیفیت میوه اثر بدی ندارد ولی از بازار پسندی آنها میکاهد .
حرارت زیاد در طول دوران رشد میوه در تابستان آن تاثیر نامطلوب را که برای ارقام پاییزه و دیررس سیب دارد در روی گلابی ندارد . بلکه برایش مناسبتر نیز میباشد و کیفیت میوه را بهتر می کند . بدین سبب جلگه های گرم که برای پرورش سیب های زمستانه ( مثل رد و گلدن ) زیاد مناسب نیستند . برای پرورش گلابی مناطق مناسبی محسوب می شود ( مثل جلگه کرج و جلگه های اطراف شهر اصفهان ) . بطور کلی می توان گفت مناطقی که حرارت متوسط تابستانه آنها زیر 15 الی 16 درجه سانتی گراد باشند برای ایجاد باغهای وسیع ارقام پائیزه گلابی مناسب نمی باشند . از نظر طول مدت دوام درجه حرارت بالا در دوران رشد میوه تاثیر چندانی در جلوه انداختن تاریخ رسیدن میوه ندارد و بر خلاف میوجات هسته دار که در مناطق گرمتر از معمولا میرسند ، در گلابی این حرارت بالا ممکنست موجب دوام بیشتر و دیررسی آن گردد .
2 ـ نیاز به آب :
احتیاج گلابی برای آب را می توان متوسط به حساب آورد . درختان گلابی بطور کلی به شرایط نامناسب رطوبت در خاک متحمل تر هستند و طاقت بیشتری به شرایط خشکی یا زیادی رطوبت خاک نشان می دهند . روش آبیاری باغ های گلابی فرقی با سایر درختان ندارد و بر حسب موقعیت و امکانات از انواع سیستم های آبیاری از قطره ای ، بارانی تا نشتی و کرتی میتوان استفاده نمود . نیاز متوسط درختان گلابی را به آب بر حسب شرایط مختلف خاک و هوا و پایه و رقم میتوان بین 10 ـ 12 هزار متر مکعب در سال قبول کرد .
زیادی و فراوانی بارندگی زمستانه و پائیزه نمی تواند نیاز درخت را به آب در طول تابستان های خشک و بی باران نظیر ایران ، بدون آبیاری کمکی بر طرف بکند . رطوبت مناسب خاک در طول دوران رشد میوه بخصوص زمان درشت شدن آن نهایت ضرورت را دارد . مثل سیب و اکثر درختان میوه آبیاری با هر سیستمی که انجام گیرد باید طوری تنظیم شود که از خیس شدن طوقه جلوگیری گردد والا خطر پوسیدگی طوقه ، مخصوصاً اگر خاک سنگین و درخت عمیق تر از طوقه کاشته شده باشد ، وجود خواهد داشت و عمر بهره دهی درخت را کوتاه تر خواهد کرد .
خاک :
در مورد خاک نیز وسعت تطابق گلابی با انواع خاکها بهتر از سیب است . بخصوص دوام آن در خاکهای سنگین و مرطوب بیشتر می باشد . این تحمل محیط مربوط نباید مجوزی باشد برای احداث باغهای گلابی در اراضی زهدار با خاکهای سنگین . مثل سایر درختان میوه بهترین خاک مناسب گلابی خاکهای شن و رسی و یا رس و شنی ( Sandy or Clay Loam ) و عمیق ، با تحت الارض بلامانع برای نفوذ ریشه و آب و هوا می باشد . خاک باید از نمک و آهک زیاد خالی باشد . PH بالاتر از 7 را نمی پسندد . در خاک های آهکی با PH بالای 5/7 بعلت قلبائیت زیاد ناشی از آهک فعال و همچنین در خاکهای سنگین که خوب تهویه نمی شوند بعلت خفه گی و سوء تغذیه ریشه ضعیف شده و درختان مبتلا به زردی خواهند شد . از ارقام خارجی واریته کیفر ( Kieffer ) بیشتر از سایر ارقام به خاکهای خشک و سبک تطابق نشان داده است .
احداث باغ و الگوی کاشت :
تنوع و فرم دادن به گلابی بخصوص در اروپا بیشتر از سیب متداول است . در مناطق شمالی اروپا بعلت کمی حرارت و نور گلابی را بیشتر از سیب روی سیم و بفرمهای اسپالیه و در پشت دیوارهای رو به جنوب پرورش می دهند . اخیراً باغهای پاکوتاه روی پایه های به نیز به صورت کوردون یا مایل و اسپالیه در باغچه های منازل و حتی باغهای بزرگ تجارتی متداول شده است . در ایران هنوز این روش زیاد رایج نشده است . اکثریت باغهای گلابی مثل سیب به صورت آزاد کشت شده اند . فاصله کاشت روی پایه های بذری گلابی معمولی روی ردیف ها 4 ـ 6 متر و فاصله ردیف ها از همدیگر معمولاً 6 ـ 8 متر قرار می گیرند که مناسب است . گلابی روی پایه های بذری در شرایط مساعد ( خاک عمیق و حاصلخیز ، خوب تهویه شده ) درختان حجیمی تشکیل می دهد ( مثل باغ های آستانه در مزرعة طرق و در جلگه های مستعد اطراف مشهد ) که درختانی به ارتفاع 10 ـ 12 متر با گسترش جانبی 5 ـ 6 با باردهی بالا 200 ـ 300 کیلو کم نیستند ، عکس شماره 5 از درختان آستانه را نشان می دهد .
عکس شماره 5 ـ شاخه خم شده در اثر بار و تحریک شاخه به تولید شاخه های فرعی عمودی قوی غیر بارور یا شاخه های کوتاه بارور .
با هرس و تربیت این نهالهای جدید می توان در جوان کردن درخت و تنظیم باروری شاخه های مسن اقدام کرد .
در مورد گلابی نیز مثل سایر درختان برای تصیم گیری نسبت به تراکم درخت در واحد سطح باید با توجه به خاصیت ذاتی رقم ـ نوع پایه ـ جنس و عمق خاک ـ مقدار آب و هوا تصیمی مناسب اتخاذ شود .
با توجه به مراتب فوق برای درختان روی پایه های بذری فاصله روی ردیف ها 5 ـ 6 متر و فاصله ردیف ها 7 ـ 8 متر در اکثر موارد مناسب است . برای درختان پا کوتاه روی به بصورت آزاد فاصله ردیف ها 5 متر و فاصله درختان روی ردیف ها 3 الی 5/3 متر کافی است . روی سیم با سیستم کوردون فاصله ردیف ها 4 الی 5 متر و فاصله درختان روی ردیف 2 الی 5/2 متر کفایت می کند . کشت متراکم بصورت دیوار سبز یا چپری اخیراً در اروپا و بعضی نقاط آمریکا متداول شده است . در این روش تعداد درخت در هکتار به 500 الی 750 درخت میرسد و درختان که بفواصل ( 130 الی 160 سانتی متر ) از همدیگر روی ردیف بفواصل 3 الی 5/3 متر کاشته شده اند بصورت دیوار سبزی در میایند که با ماشین های مخصوص از طرفین و بالا هر سال هرس میشوند . با این روش به شرط انجام مراقبت های خاص و هرس منظم و سنجیده و دادن کود و آب کافی توانسته اند میزان تولید را در هکتار به 80 الی 90 تن برسانند این روش بیشتر برای ارقام کمپوتی ( مصارف صنعتی ) که بصورت مکانیزه برداشت می شوند توصیه میشود .
سایر خصوصیات احداث باغ گلابی شبیه سیب بوده و همان مراقبت های کلی و شرایط عمومی از نظر احداث یک باغ خوب با عمر طولانی و پر ثمر باید رعایت گردد .
ازدیاد درختان گلابی :
ارقام مرغوب گلابی را مثل سیب با پیوند کردن رقم مطلوب روی پایه های حاصل از بذر گلابی یا نهال به می توان ازدیاد کرد . اگر قصد بدست آوردن درختان پابلند با استاندارد معمولی باشد باید از تخم گلابی جهت تهیه نهال نرک استفاده و از ارقام مورد نظر را روی آنها پیوند کنند . اگر قصد تولید درختان پا کوتاه باشد ، باید به سراغ کلن های به رفت . البته از کاشتن دانه به نیز می توان نهال نرک بدست آورد ولی بعلت هتروژن بودن به از این طریق نمی توان پایه های یکدست بدست آورد در روش اولی برای تهیه نرک از تخم های گلابی معمولی استفاده می شود . هر گرم تخم گلابی دارای 20 ـ 22 دانه می باشد بذور تازه برای اینکه سبز بشوند احتیاج به یک دوره استراحت 60 ـ 90 روزه جهت تکامل درونی و شکستن دورة خواب ( Dormancy ) دارند که باید در حرارت زیر 4+ سانتی گراد نگهداری شوند . قوة ناحیه بذور گلابی در شرایط نگهداری سرد و تاریک و خشک 2 ـ 3 سال می باشد . روش کار برای ایجاد خزانه همانست که برای سیب گفته شد . و عملیات بعدی در خزانه اصلی بذری سال اول و خزانه انتظار سال دوم نیز عیناً مثل سیب می باشد .
روی بذور سایر گونه های غیر از P . Communis بعنوان پایه مطلوب هنوز در ایران مطالعات علمی نشده است . گونه های وحشی بومی ایران ارزش آن را دارند که از نظر مقاومت به شرایط ناجور خاکها از نظر خشکی یا زه آب و رطوبت زیاد یا مقاومت به زیادی آهک و کلروز هم چنین امراض و آفات ریشه ای از قبیل نماتود و تطابق با ارقام عمده تجارتی تحت بررسی قرار گیرند . یکسری مطالعات مقدماتی در سنوات 1335 تا 1340 در مرکز تحقیقات کرج روی گونه P . Glabra بعمل آورده ایم که نتایج مطلوب نرسید . در نظر بود از این گونه بعلت مقاومتی که در شرایط کم آبی دارد بعنوان پایه در اراضی خشک استفاده شود ولی بدلیل رشد بطیی و عدم تطابق با واریته های اصلاح شده از آن صرف نظر شد .
در ارتباط با انتخاب پایه مناسب برای ازدیاد گلابی ، توجه به مقاوم بودن پایه انتخابی در مقابل مرض خطرناک معروف به انحطاط گلابی ( Pear Desline ) ضروری است این مرض که عامل انتقال آن یک نوع مایکوپلاسما ) Myco Plasma ) می باشد . در درختانی که روی پایه های بومی شرق دور ، پیروس سروتینا ( P . Serotina ) یا پیروس اسورینسیس ( P . Ussuriensis ) پیوند شده باشد بروز می کند . عامل انتشار آن زنجیرة یسیلای گلابی است . اثرات این مرض بر دو نوع ظهور می کند . یک ، مرگ سریع درخت در مدت کمتر از 60 روز که در عین سر سبزی و شادابی یک مرتبه درخت مبتلا خشک می شود . دو ، مرگ تدریجی که درختان مبتلا در طول یک سال یا بیشتر بتدریج ضعیف و نزار شده و بالاخره از بین می روند طبق مطالعاتی که در آمریکا بعمل آمده است دلیل مرگ درختان تشکیل لامه سیاه رنگی است که در محل اتصال پایه و پیوندک بوجود میاید و در اثر آن عروق کتابی بسته شده و جریان انتقال مواد غذائی بین تاج و ریشه قطع می گردد . بر حسب اینکه این لایه سریع یا بتدریج بوجود بیاید . درخت سریعا و یا تدریجاً از بین میرود . خوشبختانه پایه گلابی معمولاً در مقابل این مرض مقاوم بوده و درختان پیوند شده روی این پایه به چنین سرنوشتی مبتلا نمی شوند . مطالعات وسیعی در آمریکا به منظور پیدا کردن ارقام به این مرض بعمل آمده است . طبق یافته های حاصل از این مطالعات رقم گلابی به اسم Old Home و هبرید های آن در مقابل این مرض خیلی مقاوم می باشند . هم چنین پایه های حاصل از کاشت بذور گونه های کالری یانا ( P . Calleryana ) و بتولافولیا ( P . Betula folia ) مقاوم بوده و بعنوان پایه مناسب در شرایط خاکهای نامساعد مورد توصیه هستند .
متداولترین رقم برای ازدیاد بذری در امریکا بذور واریته و ینترنلیس ( Winter Nellis ) می باشد . در اروپا و بخصوص در فرانسه از بذر ارقام گلابی های صنعتی که در صنعت تهیه سیدر ( Perry در گلابی ) مصرف دارند ، استفاده میشود . در شرایط کشور ما خوشبختانه بعلت استفاده از پایه های گلابی معمولی ( P . Communis ) یا عدم حضور عامل مرض هنوز اثری از این مرض خطرناک مشهود نیست .
برای بدست آوردن درختان پا کوتاه بر خلاف ژانر سیب که از گونه های مختلف آن پایه هائی با خاصیت کوتاه کننده می شد استفاده کرد . از ژانر گلابی هیچگونه پایة کوتاه کننده هنوز معرفی نشده است . برای پا کوتاه کردن انواع گلابی باید از پایه ژانر دیگری یعنی گونه Cydonia یا به استفاده کرد . کلن های متعددی از این جنس در مراکز تحقیق اروپا بدست آمده است که به صورت کلونال ازدیاد میشوند و در سطح وسعی در دنیا متداول می باشند . مهمترین کلن های انتخابی که عملاً مورد استفاده خزانه کاران می باشد کلن های پرونس ( Province ) و آنرژ ( Anger ) می باشند . در مرکز تحقیقات پایه ها در ایست مولنیگ یک لاین خاصی از Anger انتخاب کرده اند که با مشخصات EM . A معرفی شده است . و بیشتر از پرونس مورد استفاده است . در امریکا از هر دو پایه فوق استفاده می شود از این پایه به ایران نیز آورده شده است و در حال حاضر گلابی های باغ های کشت و صنعت مغان روی پایه های پروونس می باشند . ولی هنوز این پایه ها در ایران بصورت تجارتی استفاده نمی شود . و اکثر گلابی های ما روی پایه های به بذری یا پا جوش ها به بدون هیچ انتخابی پیوند و به مردم عرضه می شوند . نکته ای که در ارتباط با استفاده از پایه های به باید گفته شود اینست که بعضی ارقام گلابی تطابق خوبی با پایه های به ندارند . از آن جمله است واریته بین المللی معروف بارلت یا ویلیام . از این نقطه نظر ارقام متعدد گلابی ها را میتوان به سه گروه تقسیم کرد :
1 ـ ارقامی که با پایه های به سازگاری کافی دارند و درختان پیوند شده سالم پر بار عمر طولانی می باشند از ارقام خارجی واریته کومیس ( Comis ) دوشن ( Duchess ) ، بوره هاردی ( Beure Hardy ) کیفر ( Kiffer ) والد هوم ( Old Home ) جزء این گروه هستند از ارقام داخلی هر چند مطالعات دقیق عملی بعمل نیامده است ولی طبق مشهودات میتوان گفت بیشتر ارقام داخلی از جمله شاه میوه ـ پیغمبری روی به قابل ازدیاد هستند .
( مطالعات بیشتر در این مورد ضرورت دارد . )
2 ـ ارقامی که تطابق نسبی با به دارند یعنی درخت روی این پایه رشد کرده و عمر می کند ولی گره پیوند ضعیف است و خود درخت ضعیف و ناتوان می ماند . از جمله ارقام میتوان رقم بارلت و آنژو یا ژول کایوت که یک استرین از بارلت می باشند خواص زودرس تر میباشد اسم برد .
3 ـ ارقامی که اصلاً با پایه به سازگاری ندارند و درختان پیوند شده این ارقام روی به نمی گیرد یا اگر گرفت درخت بسیار ضعیف و کم بار خواهد شد . واریته بوسک ( Bosc ) و وینترنلیس ( Winter Nellis ) جزء این دسته می باشند .
بعد از این گروه بندی بهتر است به خصوصیات پایه های انتخابی به اشاره ای بشود .
1 ـ پایة آنژرتایپ ( A ) و یا E . M . A این لاین به آنژر تا حد زیادی در مقابل سرما و یخبندان مقاوم می باشد . رطوبت زیاد خاک را تحمل می کند و از خاصیت کوتاه کننده مناسبی برخوردار است در خاکهائیکه درصد آهک فعال از 8 درصد تجاوز کند به زردی ناشی از کمبود آهن مبتلا خواهد شد .
درختان پیوند شده روی آن خیلی زود ببار می نشیند . ( در بعضی ارقام از دو سالگی درخت شروع ببار دادن می کند ) در شرایط مساوی میوه درختان پیوند شده روی این پایه درشت تر خواهد بود ولی این مزیت در چند سال اول مشهود بوده بتدریج که به سن درخت افزوده میشود بعلت خاصیت پرباری از حجم میوه ها کاسته خواهد شد ( مگر اینکه تنک کنند ) تطابقش با اکثر ارقام مرغوب زیاد خوب نیست .
2 ـ پایه پرونس ( Province ) دارای قدرت رویش خوب حساسیت آن به کلروز زیادی آهک کمتر و در حد متوسط می باشد درجه تطابقش با ارقام تجارتی بخصوص با ویلیام خوبست و در اکثر مناطق قابل کشت می باشد . در ایران به نسبت وسیع فقط در مغان از آن استفاده شده است .
3 ـ لاین های انتخابی از به معمولی به لاین B و c : ایندو لاین که از به های معمولی انتخاب شده اند امروزه زیاد مورد توجه نمی باشند زیرا دوامشان به سرما کمتر است و به مرض قارچی معروف به لکة برگ ( Left spot ) حساس می باشند ( مخصوصاً لاین C ) این مرض معمولاً در خزانه ها روی پایه های بذری ظاهر میشود . در لاین ( c ) که حساس تر است موجب ریزش شدید برگها قبل از خزان و ضعیف شدن پایه قبل از رسیدن به مرحله پیوند میگردد . از طرف دیگر ریشه دار کردن قلم های به معمولی مشکلتر است و درصورتیکه قلم EM . A و پرونس بخوبی ریشه دار می شوند . بعلاوه پایه به های معمولی در درحات خیلی پائین سرما ( 24 - ) دوام ندارد .
4 ـ هپرید بین رقم گلابی Old Home با Farmingdale این پایه های جدید حاصل 40 سال تحقیق انجام گرفته در ایالت ارگون و کلن های است که از بذور هیبرید حاصل از دو ر قم فوق از گونه P . Communis بدست آمده اند . این تحقیق بوسیله Lyle Brooks در ارگون حاصل شده است خواص ممتاز آنها عبارتند از :
ـ دوام و مقاومت در مقابل سوختگی باکتریائی
Erwinia Amylovora
ـ مقاومت در شرایط قلیائی آهکی بالا
ـ تطابق کامل با تمام واریته های خوب تجارتی
ـ تمایل کم به پا جوش دادن
ـ مقاومت کلی در مقابل سرما
ـ مقاومت در مقابل مرض انحطاط گلابی ( Pear Decline )
ـ کلن های 51 و 333 از قدرت رویشی کم برخوردارند . آزمایشات روی کلن های قوی ادامه دارد
ـ زود ببار میرسند و پر بار می شنود .
برای اینکه از پایه به برای پیوند کردن ارقام گروه 2 و 3 مذکور در فوق بتوان استفاده کرد باید روش پیوند واسطه را بکار برد . از این روش در پیوند کردن ارقامی که به مرض انحطاط گلابی ( Pear Decline ) حساس هستند و یا به منظور پا کوتاه کردن آنها لازمست روی به پیوند شوند نیز استفاده می کنند . طرز کار نظیر همانست که در کتاب سیب گفته شد . مثلاً در مورد اخیر اگر بخواهند بارلت را روی به پیوند کنند از رقم ( old Home ) کمک می گیرند . یعنی ابتدا الدهوم را روی به پیوند می کنند . سپس روی آن بارلت را پیوند می نمایند . با این عمل با یک تیر دو نشان می توان زد و درختی از رقم مطلوب بدست آورد که هم پا کوتاه و زود رس بوده و هم به مرض خطرناک انحطاط گلابی مبتلا نخواهد شد ( عکس شماره 14 پیوند واسطه ای رقم هاردی روی به ( A ) فلش محل پیوند رقم واسطه ( هاردی ) را روی پایه به و ( B ) همان پایه سال بعد شامل رقم مطلوب روی رقم واسطه با ریشه به است .
در مواردیکه مسئله مرض مطرح نباشد و قصد فقط بدست آوردن درختان پا کوتاه باشد می توان از رقم بوره هاردی بعنوان پایه واسطه بهره گرفت .
در خاتمه جدولی حاوی مشخصات انواع پایه
دانلود مقاله درخت گلابی