لینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب*
فرمت فایل:Word (قابل ویرایش و آماده پرینت)
تعداد صفحه17
فهرست مطالب
ملاصدرا و مسأله معاد
ادعای استاد حکیمی
معاد در «مبدأ و معاد»
هیچ روی دست به تأویل آیات نزده است و معادی را که
عیناً همان شخصی است که در دنیا می زیسته و این که تبدل خصوصیات بدن در نحوه وجود و مقدار و وضع و سایر امور، ضرری به بقای شخص بدن نمی رساند؛ زیرا تشخص و تعین هر بدنی فقط مرهون بقای نفس او با ماده عام و نامعلومی است (که ضمن هر ماده خاص معینی تحقق می پذیرد) هرچند خصوصیات هریک تبدیل یابد... این است اعتقاد ما درباره معاد و هرکس آن را انکار کند، رکن بزرگی از ایمان را انکار کرده ، و عقلاً و شرعاً کافر و زندیق است و باید بسیاری از نصوص و احکام کتاب و سنت را نیز انکار کند».(۲۴) این بود دیدگاه فلسفی ملاصدرا درباره معاد. هنگامی که این دیدگاه را در کتاب های مختلف ایشان تحلیل می کنیم ، به چند نکته می رسیم : نخست آن که وی طرح واحدی برای کار فلسفی خود دارد و در همه جا آن را دنبال می کند. وی در پروژه خود چند مرحله را دنبال می کند: اهمیت معاد را مطرح می سازد، اقوال مختلف را در این باره بیان می کند و مدعی می شود که بسیاری از فلاسفه مسلمان، در عین اعتقاد به معاد روحانی، از اثبات معاد جسمانی ناتوان بودند، نظرگاه خود را درباره درستی معاد جسمانی ابراز می دارد، به تأسیس چند اصل فلسفی دست می زند و بر اساس آن ها معاد مورد نظر خود را ثابت می کند و سرانجام به شبهات معاد جسمانی طبق مشرب خود پاسخ می دهد.وی در هیچ جا سخنی از داشتن دو موضع درباره معاد به میان نمی آورد و همواره از یک موضع به این مسأله می پردازد. وی همه جا معادی را که به کمک اصول فلسفی اثبات کرده است ، عین معاد قرآنی می داند و ادعا می کند که نخستین کسی است که معاد قرآنی را برهانی کرده است .صدرا بارها تصریح می کند که معاد قرآنی را به کمک اصول فلسفی و عقلانی اثبات کرده است؛ بنابراین نه تنها سخن از تفکیک نیست ، بلکه همواره شاهد آمیختگی شرع و فلسفه هستیم . ملاصدرا بارها ادعا می کند که به
استاد، ملاصدرا را تفکیکی می داند و استدلال می کند که ملاصدرا در مسأله معاد دو موضع یا به تعبیر ایشان دو «ایستار» دارد: یکی ایستار فلسفی که طبق آن معاد جسمانی را به یاری اصول فلسفی اثبات می کند و دیگری ایستار وحیانی که طبق آن ملاصدرا پس از دریافت ناکامی عقل از اثبات معاد قرآنی، به تعالیم وحیانی روی می آورد. استاد محمدرضا حکیمی معتقد است که ملاصدرا تفکیکی است و برای اثبات این ادعا کتاب «معاد جسمانی در حکمت متعالیه »(۱) را به این «تفکیکی سترگ » تقدیم داشته است . برای کسانی که با اصول مکتب تفکیک و مبانی صدرایی آشنا باشند، این ادعا حیرت انگیز و اثبات ناپذیر است؛ زیرا یکی از مهم ترین اصول مکتب تفکیک ، اصرار بر جدایی راه عقل و شرع و کشف است و این به کلی با سیرت فلسفی ملاصدرا ناسازگار می نماید .
در این نوشته می کوشم قوت این ادعا را بررسی کنم . اما پیش از این بررسی لازم است تأکید کنم که در این جا به هیچ روی قصد نقد یا دفاع از دیدگاه ملاصدرا درباره معاد نیست . همچنین نگارنده مبانی مکتب تفکیک را پذیرفتنی نمی داند، اما در این
تحقیق در مورد ملاصدرا و مسأله معاد