ایثار یعنی ترجیح دادن منافع دیگران بر منافع خود. یکی از تأثیرات ایثار بر فرد افزایش روحیه همکاری در نوجوانان و جوانان است. با افزایش روحیه همکاری در جامعه نظم و انضباط خاصی حاکم می شود که این خود یکی از عوامل وحدت ملی در میان افراد یک جامعه است. در این صورت اگر حتی برای یکی از افراد مشکلی پیش بیاید افراد دیگر با فداکاری و ایثار مانع برهم ریختن این همکاری می شوند. تأثیر این روحیه در خانواده نیز منعکس می شود. در خانواده هم هرکس می کوشد تا نظم برهم نخورد. هم چنین چون ایثار یک ارزش اجتماعی است فرد را به یک انسان اجتماعی تبدیل می‌کند و چنین انسانی می تواند در اجتماع زندگی کند و نیازهای خود را با دیگران و همکاری و هماهنگی آن ها رفع کند.
یک نمونه از تأثیر ایثار بر فرد عزت نفس است و تکامل معنوی. حال اگر بخواهیم به بررسی این موضوع بپردازیم، باید ابتدا تعریفی از عزت نفس داشته باشیم. در واقع وقتی انسان ایثار می‌کند به یک تکامل نسبی می رسد که وقتی این ایثار به بالاترین درجة خود یعنی شهادت برسد، این تکامل به اوج خود می رسد.
اوج تعالی معنوی انسان در صورتی است که انسان جان در کف بگیرد و خود را به خاطر دیگران فدا کند. گاه افراد علاوه بر رضای خدا، به خاطر خود ایثار می کنند از نظر روحی به تکامل برسند و از این ایثار علاوه بر سودی که دیگران می برند خود او نیز یک نفعی می بیند.
یک نمونه از ایثار، ایثار معلم نسبت به دانش آموز است که علاوه بر وظیفة خود که در قبال حقوقی که می گیرد چیزهای بیشتری نیز به دانش آموزانش بیاموزد و حتی در حوزة غیر درسی به آنان کمک کند و به عنوان یک بزرگتر با تجربه، تجربیات خود را در اختیار او قرار می‌دهد.
هر انسانی بر اساس عقایدی که در ذهن دارد تصمیم می گیرد و به آن عمل می‌کند. حال اگر یک جانباز یا آزاده را در نظر بگیریم این آزاده یا جانباز با تکیه بر روحیة ایثارگری، خدمت به همنوع و احساس مسئولیت در هنگام تجاوز به کشور از جان خود می گذرد. حال این سؤال پیش می آید که آیا این روحیة ایثارگری همچنان بعد از گذشت بحران ادامه خواهد داشت؟
قطعاً اگر بررسی های لازم انجام شود به این نتیجه خواهیم رسید که در صورت مساعد بودن شرایط هیچ گاه این عقاید از بین نخواهد رفت. این شرایط را مردم و اجتماع به وجود می آورند به عنوان مثال، دولت با در اختیار قرار دادن تحصیلات لازم در تقویت دوبارة روحیة ایثارگری نقش به سزایی را ایفا می‌کند و هم چنین مردم با قدردانی از این عزیزان می توانند این امر را دوباره احیا می کنند.
چه بسا بسیار کم اند رزمندگان و ایثارگرانی که بعد از جنگ تحمیلی و انقلاب اسلامی عقاید و باورهای دینی خود را زیر پا گذاشتند که دراین ها نیز باید به دنبال انگیزه ها و عواملی گشت که این افراد را به سمت دیگری سوق داده است.
1-6 ایثار و خدامحوری
آنچه دربارة «ایثارگری» در فرهنگ شهادت گفته شد در تمامی جوامع، مشترک است و ربطی به ایمان دینی جوامع ندارد حتی در بین پیروان مران های غیر دینی افرادی بودند و هستند که برای حمایت از منافع جامعه از منافع فردی می گذرند و در مواردی جان خویش را نیز فدای جامعه می کنند. اما آنچه در ایمان دینی وجود دارد این است که انسانی که جان خویش را در راه دفاع از مردم فدا می‌کند اگر مؤمن به خدا باشد و برای جلب رضای خداوندی از جان خویش بگذرد، نه تنها چیزی را از دست نداده بلکه تا نیل به مقام قرب حضرت حق، آری شهید با تقدیم جان ناقابل خویش به جوار حضرت حق می شتابد و به وجه الله نظر می‌کند و مرزوق عندالرب می شود. گسترش این روحیه در تمامی افراد جامعه به این معنی است که هر کسی در انجام تکالیف فردی و اجتماعی خدا را در نظر بگیرد و او را حاضر و ناظر بر اعمال بداند و فقط برای جلب رضای او کار کند. دوستی و دشمنی او با دیگران بر این اساس استوار باشد برای چنین کسانی موقعیت های سیاسی و اجتماعی و منافع اقتصادی، هدف نیست. او اگر مسئولیتی را می پذیرد فقط برای انجام وظیفه دینی است و اگر کاری انجام می‌دهد از کسی توقع اجرت ندارد بلکه اجر عملش را از خدا می طلبد و جز به رضای حق نمی‌اندیشد.
بدیهی است اگر افراد جامعه به گونه ای تربیت شوند که حرکت و سکونشان برای خدا باشد و شعارشان این باشند که «آن صلوتی و نسکی و محیای و هاتی لله رب العالمین» میزان تنازع و درگیری در میان افراد آن جامعه به حداقل خواهد رسید. و روابط بین آنها خدایی و مملو از عشق و محبت خواهد بود و فرهنگ شهادت به ما می آموزد که وقتی شهید به عنوان عالی ترین انسان خدا محور برای جلب رضای خداوند از بالاترین سرمایه زندگی خویش گذشت ما هم برای جلب رضای حق از منافع پست خویش بگذریم و از سوی دیگر وقت جلب رضای خداوند ملاک عمل صالح بود دیگری برای خوشایند هرکسی غیر خدا، تن به هر کاری نخواهیم داد و از هرگونه تملق و مداهنه و نفاق و ریا کاری و دروغگویی برای خوشایند دیگران پرهیز خواهیم کرد.
2
2-6-نقش ایثار در رشد و تعالی انسان
در اصل لغت ایثار از اثر مشتق است، وقتی کسی چیزی را بر می گزیند و آن چیز را ترجیح می دهد، به این دلیل است که با منطق خاصی، اثر و نتیجه و فایده آن چیز را ترجیح می‌دهد. در قرآن کریم راجع به انسانهای دنیاطلب، که تمام هم و غم خود را مصروف دنیا می کنند و به هیچ وجه به عاقبت و آخرت و آثار اخروی و نتایج آن جهانی اعمال خود نظر نمی کنند، فرموده است:
1-بل تؤثرون الحیاه الدنیا و الاخره خیر و ابقی آن هذا لفی الصحف الاولی صحف ابراهیم و موسی (اعلی/19-16)
2-فاما من طغی و آثرالحیاه الدنیا فان الجحیم هی المأوی و اما من خاف مقام ربه و نهی النفس عن الموی آن الجنه هی الماوی (فازعان/41-37) در این آیه شریفه، مقدم داشتن دنیا و ترجیح دادن آن در مقابل خوف از مقام الهی و باز داشتن نفس از هوی و هوس است. در این آیات، به قرینة متعلق و مفعول ایثار، که حیات دنیا باشد، ایثار در معنای منفی آن به کار رفته است به بیان دیگر در آیات یاد شده، ایثار حیات دنیا به معنای رضایت به حیات دنیا و به حیات دنیا مطمئن بودن و به لذتها و منافع و خوشی‌های حیات دنیا اکتفا کردن است. ایثار دنیا به معنای غفلت از آخرت و عدم امید به ملاقات الهی است:
1-آن الذین لا یرجون لقائنا و رضوا بالحیاه الدنیا و اطمأنوا بها والذین هم عن آیاتنا غافلون (یونس/10) و نیز کسانی که از یاد خدا روی می گردانند و جز زندگی دنیا، هدف و غایت و مقصد دیگری ندارند، مطابق آیه 29 سوره نجم، حیات دنیا را مقدم داشته اند: 2«و ما عندالله خیر و ابقی» 3«و ما عندالله خیر وابقی للذین آمنوا و علی ربهم یتوکلون»
ایثارگر، اگرچه آخرت را بر دنیا مقدم می دارد لکن نیک می داند که وجهه باقی آخرت نیز از ناحیه باقی علی الاطلاق است:
«کل من علیها فان و یبقی وجه ربک ذوالجلال و الاکرام»
به عبارت دیگر از رزق ربک خیر وابقی است و اگر ما عندالله خیر و ابقی است و اگر بقیه الله خیر لکم آن کنتم مؤمنین است.
پس ایثارگر، آخرت را نه برای آخرت بلکه برای صاحب آخرت می خواهد.
عشق آن زنده گزین کو باقی است وز شراب جانفرایت ساقی است
ایثارگر اگر از رزق دنیوی می گذرد و دیگران را در این رزق دنیوی بر خود مقدم می‌سازد، از آنروست که جویای مقام «عندیت» است. بل احیاء عند ربهم یرزقون اذ قالت رب ابن لی عندک بیتاً فی الجنه.(تحریم/ 66)
قرب، مطلق نزدیکی را می رساند لکن «عندیت» درجه اعلای قرب و حضور است. فی مقعد صدق عند ملیک مقتدر فرق است میان این که بگوئیم «آن الله معنا» تا این که بگوییم «انا عندالله»
به آیات شریفه ذیل دقت کنید:
«ان الله مع الصابرین» «آن الله مع المتقین»، «آن الله مع الذین اتقوا والذین هم محسنون»، «آن الله مع المحسنین» و آن را مقایسه کنید با عندیت شهدا که ایثارگر جانن خود هستند و به درجان والای صبر، تقوی و احسان نایل شده اند از واژة عندالله یکی دیگر از ویژگی های ایثارگران نیز به دست می آید. عنید یا عنود یعنی کسی که از روی خودکامگی، خودپرستی و خود مداری، دشمنی ورزد، چه قدر فرق است میان ایثارگر که عندالله است و آنانکه عنیدالله اند. به این ترتیب ایثارگری به معنای نوع دوستی و دیگر دوستی نیست بلکه به معنای خدا محوری،خدادوستی و خدامداری است. به عبارت دیگر سه مرحله داریم: 1-خود مداری و خود دوستی 2-دیگر دوستی 3-خدامداری و خدا دوستی، مفهوم ایثار با مفهوم قدسی (عندالله) بودن قرین است.
گر برود جان ما در طلب وصل دوست حیف نباشد که دوست، دوست تر از جان ما است
ایثارگر، نوع دوست نیست، بلکه منظور آن است که نوع دوستی ایثارگر، لازمه لاینفک و از نتایج اجتناب ناپذیر خدادوستی است.
در آیة شریفه: «انما نطمعکم لوجه الله لا نریر منکم جزاء و لا شکورا»(الدهر/8-7).
آنجا که علی و آل علی به مسکین و یتیم و اسیر می گویند (ولو به زبان حال) از شما پاداشی می خواهیم و نه سپاسی، نه به این معناست که نوع دوست نیستند و به نوعخود اهمیتی نمی دهند بلکه دقیقاً به این معنا است که ایثار بی شائبه و بی ریا و صرفاً برای جلب رضای الهی انجام می دهند. بدین ترتیب ایثارگران نه اهل منت گذاران هستند و نه اهل توقع و چشمداشت از دیگران، بلکه صرفاً لوجه الله یعنی برای رضای الهی ایثار می کنند. آیة شریفه، توصیف حال اهل بیت است و حال کسانی که در آیه شریفه، مورد توصیف قرار گرفته اند. بسیار بالاتر و والاتر از حال کسانی است که در روایت امیرالمؤمنین مورد توصیغ قرار گرفته اند، لا یزهدنک فی المعروف من لا یشکره لک- فقد یشکرک علیه من لا یستمتع بشی منه.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 18 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلودمقاله -تأثیر ایثار در تکامل فرد